Bài giảng Ngữ văn 10 - Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ (trích chinh phụ ngâm)

Tiết 77-78: Đọc vănTình cảnh lẻ loi của người chinh phụ(Trích Chinh phụ ngâm) Nguyên tác chữ Hán: ĐẶNG TRẦN CÔN Bản diễn Nôm: ĐOÀN THỊ ĐIỂM(?)I. TIỂU DẪN1.Tác giả- tác phẩma. Tác giả Đặng Trần Côn: - Sống vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVIII. - Bản thân: _là một danh sĩ hiếu học, tài ba _giữ các chức huấn đạo, tri huyện, ngự sử đài chiếu khám (can gián vua) thời Lê-Trịnh. - Sáng tác: khúc ngâm, thơ, phú chữ Hán.b. Tác phẩm Chinh phụ ngâm: - Hoàn cảnh lịch sử: thời Lê Hiển Tông có nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân -> nhiều trai tráng phải giã từ người thân ra trận. =>Hiện thực khơi nguồn cảm hứng: cảm động trước nỗi đau khổ của người vợ lính trong chiến tranh. - Thể loại ngâm khúc: trữ tình trường thiên, miêu tả nội tâm cảm xúc - Gồm 478 câu thơ theo thể trường đoản cú - Nội dung: oán ghét chiến tranh phi nghĩa, đặc biệt thể hiện tâm trạng khát khao tình yêu, hạnh phúc lứa đôi - Được yêu thích và được dịch sang thơ Nôm. Thành công nhất là bản dịch hiện hành theo thể song thất lục bát- thể thơ do chính người Việt sáng tạo.Chinh phụ ngâmNguyên tác chữ HánGồm 478 câu thơTheo thể trường đoản cú (câu thơ dài ngắn không đều nhau)Là một trong những tác phẩm xuất sắc của văn học chữ Hán Bản diễn NômGồm 408 câu thơTheo thể song thất lục bát (mỗi khổ có 4 câu: 2 câu 7 chữ, câu 6 và câu 8 chữ)Là tác phẩm tiêu biểu cho thể ngâm khúc, góp phần phát triển thơ ca tiếng Việt Chinh phụ ngâm- khúc ngâm của một mối tâm tìnhChinh phô ng©m lµ c©u chuyÖn t©m tình cña mét ng­êi vî cã chång ®i chiÕn trËn. Đ«i vî chång trÎ, h­¬ng löa ®ang nång thì chiÕn tranh ®ét ngét x¶y ra. Ng­êi chång véi v· “xÕp bót nghiªn theo viÖc ®ao cung”. Mét năm, hai năm, ba nămchồng vÉn ch­a vÒ, tin tøc th­a dÇn. Nçi lo cho vËn mÖnh cña chång n¬i chiÕn ®Þa, nçi buån cho hạnh phúc lứa đôi bị chia lìa bao ®iÒu t©m sù chång chÊt, ngæn ngang trong lßng ng­êi thiÕu phô ®­îc ®óc thµnh khóc ng©m 408 c©u th¬ song thÊt lôc b¸t.2. Dịch giả:* Đoàn Thị Điểm:Hiệu là Hồng Hà nữ sĩNổi tiếng thông minh từ nhỏ, rất mẫn tiệp trong giao tiếpDịch Chinh phụ ngâm trong thời gian chồng đi sứ Trung Quốc* Phan Huy ích:Đỗ tiến sĩ năm 26 tuổiSáng tác : Dụ Am văn tập, Dụ Am ngâm lục3. Vị trí đoạn trích:Từ câu 193-216 ( bản diễn Nôm): người chinh phụ trở về sau khi tiễn chồng ra trận, trong tâm trạng “trước sau chỉ ngồi bộc bạch một mình, bộc bạch với mình, một mình mình biết, một mình mình hay” ( Đặng Thai Mai)II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1.ĐỌC HIỂU KHÁI QUÁTa.Đọc và cảm nhận chungb.Bố cục đoạn trích: 6 khổ thơ song thất lục bát - Đoạn 1 (16 câu thơ đầu): nỗi buồn nhớ, lẻ loi, bồn chồn không yên - Đoạn 2 ( 8 câu thơ cuối): nỗi nhớ nhung thể hiện qua cảnh vật ảm đạmII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1.ĐỌC HIỂU KHÁI QUÁT2.ĐỌC HIỂU CHI TIẾT a. Đoạn 1: * Câu 1-câu 8: cái vô hình (nội tâm nhân vật) trở nên hữu hình (ngoại hình, hành động, ngoại cảnh) qua ngòi bút tài hoa của nhà thơ. * Câu 9-câu 12: từ nỗi khát khao đồng cảm chuyển sang sự chờ đợi trong thời gian vô cùng, không gian vô tận. * Câu 13-câu 16: càng mong thoát khỏi sự cô đơn, người chinh phụ lại càng rơi vào trạng thái mê man, bấn loạn.II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1.ĐỌC HIỂU KHÁI QUÁT2.ĐỌC HIỂU CHI TIẾT a. Đoạn 1: b. Đoạn 2: * Câu 17-câu 20: người chinh phụ muốn nhờ ngọn gió xuân an lành gửi nỗi nhớ đến người chồng nơi chiến trận. * Từ câu 21 đến hết: nỗi lòng gửi đi xa, lại trở về trong sự giày vò, trăn trở. III. TỔNG KẾT1.NỘI DUNG: - Sự cô đơn buồn khổ với những cung bậc sắc thái khác nhau trong tâm trạng người chinh phụ - Khát khao được sống trong tình yêu và hạnh phúc lứa đôi=> Giá trị nhân đạo sâu sắc III. TỔNG KẾT2. NGHỆ THUẬT:Các biện pháp biểu hiện tâm trạng: Sử dụng hình ảnh, từ ngữ biểu cảmCác biện pháp: tả ngoại hình, tả cử chỉ, hành động lặp đi lặp lại, tả ngoại cảnhđể bộc lộ tâm trạngNhịp điệu thơ, phép so sánh, câu hỏi tu từ, ẩn dụ tượng trưngIV. LUYỆN TẬPTHẢO LUẬN: Chinh phụ ngâm lấy cảm hứng từ hiện thực của các cuộc chiến tranh.Qua đoạn trích, em nhận thấy có điểm gì khác biệt so với các tác phẩm cùng viết về đề tài này trước đó trong văn học trung đại Việt Nam? (xem xét trong phạm vi các tác phẩm đã học)