Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết 39: Đọc văn: Nhàn

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ KIỂM TRA BÀI CŨ1. Nêu những nội dung lớn của Văn học trung đại Việt Nam?2. Kể tên những tác giả tiêu biểu viết về cảm hứng thế sự?Tiết 39 - Đọc vănNHÀNNGUYỄN BỈNH KHIÊMTÌM HIỂU CHUNGTác giả a. Cuộc đời(1491 – 1585) Hiệu: Bạch Vân cư sĩ Quê: Vĩnh Bảo - Hải Phòng Năm 1535: đỗ Trạng nguyên, làm quan dưới triều nhà Mạc Được phong Trình tuyền hầu (Trình quốc công)Hãy nêu những nét chính về cuộc đời của tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm? Nguyễn Bỉnh Khiêm dâng sớ vạch tội và xin chém mười tám lộng thần nhưng không được vua Mạc chấp thuận Ông cáo quan về quê lập am Bạch Vân, dựng quán Trung TânBạch Vân Cư Sĩ Ông sống hoà mình với thiên nhiênvà gần gũi với nhân dânÔng mở trường dạy họcTuyết Giang Phu TửĐào tạo được nhiều học trò giỏiTriều đình thường đến hỏi ông việc chính sựĐền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm tại xã Lí Học, huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòngb. Con người Thanh liêm, chính trực, học vấn uyên thâm Có uy tín và ảnh hưởng lớn tới thời đạiEm có nhận xét gì về con người Nguyễn Bỉnh Khiêm?c. Sự nghiệp thơ ca:- Tác phẩm tiêu biểu: (sgk)- Nội dung:+ Mang đậm chất triết lý, giáo huấn.+ Ngợi ca chí của kẻ sĩ, thú thanh nhàn. + Phê phán thói xấu của xã hội. Nhà thơ lớn của dân tộcKể tên những tác phẩm tiêu biểu và nêu nội dung sáng tác của Nguyễn Bỉnh Khiêm?2. Bài thơ “Nhàn”- Xuất xứ: Hãy nêu hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ, nhan đề và thể thơ của bài Nhàn?- Nhan đề: - Thể thơ:- Hoàn cảnh sáng tác:sau khi cáo quan về ở ẩn tại am Bạch Vândo người đời sau đặtthất ngôn bát cú Đường luậtII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNlà bài số 43 trích trong tập thơ Nôm “Bạch Vân quốc ngữ thi tập”II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. Đọc và tìm hiểu chú thích Mét mai, mét cuèc, mét cÇn c©uTh¬ thÈn dÇu ai vui thó nµo.Ta d¹i, ta t×m n¬i v¾ng vÎ,Ng­êi kh«n, ng­êi ®Õn chèn lao xao.Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸,Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao.R­îu, ®Õn céi c©y, ta sÏ uèng,Nh×n xem phó quý tùa chiªm bao.NhànNguyễn Bỉnh KhiêmII. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢNĐọc và tìm hiểu chú thích2. Bố cục:4 phần: Đề - Thực - Luận - KếtBài thơ có thể chia bố cục làm mấy phần?II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢNĐọc và tìm hiểu chú thích2. Bố cục3. Tìm hiểu văn bản a. Hai câu đề“Một mai, một cuốc, một cần câu, Thơ thẩn, dầu ai vui thú nào.”Những biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong 2 câu đề?Nghệ thuậtPhép liệt kê, sử dụng số từ “một”, các danh từ, điệp ngữĐối: thơ thẩn – vui thú nàoĐại từ phiếm chỉ “Ai”Cuộc sống lao động bình dị, chất phác như một “lão nông tri điền”- Đếm rành rọt từng dụng cụ lao động của nhà nông- Sự chuẩn bị chu đáo, cẩn thậnChỉ những người có cuộc sống đối lập với taBằng lòng với cuộc sống nhàn tản, thảnh thơi đã lựa chọnNhịp thơ 2-2-3Gợi nhịp điệu đều đặn, thong thả của cuộc sốngQua 2 câu đề em thấy cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm nơi thôn quê hiện lên như thế nào?Em hiểu tác giả quan niệm thế nào là sống “nhàn”?NHÀN:tự do chọn cách sống cho mình “Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ,Người khôn, người đến chốn lao xao.” Chỉ ra những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thực? b. Hai câu thực- Nghệ thuật đối lập“ta”“người”“dại”“khôn”“nơi vắng vẻ”“chốn lao xao”Làng quê thanh bình Quan trường, danh lợiThảnh thơi, thoải mái trong tâm hồnBon chen, luồn cúi- Nghệ thuật ẩn dụNghệ thuật nói ngượcKhônDạiDạiKhônHóm hỉnh, pha chút mỉa mai, thể hiện trí tuệ mẫn tiệp của tác giảQua 2 câu thực, quan niệm sống “nhàn” của nhà thơ được thể hiện như thế nào?NHÀN: tìm về thiên nhiên để giữ sự thanh cao, trong sạch cho tâm hồn -> tránh xa vòng danh lợiKhôn dại (Nguyễn Bỉnh Khiêm)Ở đời có dại mới nên khônChớ dại ngu si, chớ quá khônKhôn được ích mình đừng để dạiDại thì giữ phận, chớ tranh khônKhôn mà hiểm độc là khôn dạiDại ấy hiền lành, ấy dại khônChớ cậy mình khôn cười kẻ dạiGặp thời dại cũng hoá nên khôn... (Thơ chữ Nôm, Bài số 94) Dại khôn (Trần Tế Xương)Thế sự đua nhau nói dại khônBiết ai là dại biết ai khôn ?Khôn nghề cờ bạc là khôn dạiDại chốn văn chương ấy dại khônNày kẻ nên khôn đều có dạiLàm người có dại mới nên khônCái khôn ai cũng khôn là thếMới biết trần gian kẻ dại khôn “Thu ăn măng trúc, đông ăn giá, Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.”c. Hai câu luậnTìm biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong hai câu luận? Tác dụng? * Nghệ thuật Liệt kê đan xen + Mùa: Thu - Đông, Xuân - Hạ.+ Thức ăn: Thu: Ăn măng trúc Đông: Ăn giá đỗ+ Sinh hoạt: Xuân: Tắm hồ sen Hạ: Tắm ao Cách ngắt nhịp 4 /3- Điệp cấu trúc câu-> Bộ tranh tứ bình về cuộc sống sinh hoạt bốn mùa: Có cảnh, có người, có mùi vị hương sắc. Đạm bạc, dân dã, tự cung tự cấp Thuần hậu, thanh cao, hoà hợp với thiên nhiênGợi sự nhịp nhàng, thong thả, thư thái của tâm hồnEm hiểu tác giả quan niệm thế nào là sống “nhàn”?NHÀN: Sống thuận theo tự nhiênd. Hai câu kếtHai câu kết có sử dụng điển cố gì? Ý nghĩa của điển cố đó?“Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống,Nhìn xem phú quý, tựa chiêm bao.”Dùng điển cố: Thuần Vu Phần.- Triết lí nhân sinh: Công danh phú quý chỉ là giấc mộng. Tự cảnh tỉnh mình, cảnh tỉnh đời. Qua đó em cảm nhận như thế nào về nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm?Nhân cách thanh cao, coi thường danh lợi, địa vịTHẢO LUẬNNHÓM 1 + NHÓM 2Cuộc sống ung dung, tự tại, thanh cao của Nguyễn Bỉnh Khiêm gợi cho em điều gì về phong thái sống của chủ tịch Hồ Chí MinhNHÓM 3 + NHÓM 4Từ triết lí sống của nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm, các em có suy nghĩ gì về quan niệm sống nhàn của một bộ phận thanh niên, học sinh trong xã hội ngày nay? Các em rút ra bài học sâu sắc gì cho sự tu dưỡng của bản thân?Chủ tịch Hồ Chí MinhBác để tình thương cho chúng conMột đời thanh bạch chẳng vàng sonMong manh ao vải hồn muôn trượngHơn tượng đồng phơi những lối mòn (Tố Hữu)Caâu 1. Quan nieäm veà chöõ “nhaøn” trong baøi thô cuûa taùc giaû laø gì?Traùnh söï vaát vaû, cöïc nhoïc veà theå chaát.Xa laùnh nôi quyeàn quùy, veà nôi töï nhieân ñeå an döôõng tinh thaàn.Quay löng vôùi xaõ hoäi ñeå baûn thaân ñöôïc nhaøn taûn.Caû ba yù treân. Caâu 2. Quan ñieåm veà “daïi “-”khoân” cuûa taùc giaû xuaát phaùt töø ñieàu gì?Tính toaùn chuyeän ñöôïc – maát trong voøng danh lôïi.Thoaùt ra ngoaøi voøng ganh ñua cuûa thoùi tuïc.Caû hai yù treân.Caâu 3. Taùc giaû xem coâng danh phuù quyù nhö theá naøo?a. Laø leõ soáng. b. Laø caùi nôï phaûi tra.ûc. Laø caùi khoâng toàn taïi thöïc.d. Caû ba yù treân.Câu hỏi củng cố2.Nghệ thuật:-Ngôn từ thơ giản dị mà triết lí sâu sắc-Sáng tạo trong cách sử dụng hình ảnh,điển tích văn họcChúc quý thầy cô và các em học sinh dồi dào sức khỏe .