Bài giảng Ngữ văn 10: Cảm xúc mùa thu (Thu hứng kỳ I)

ĐỖ PHỦCẢM XÚC MÙA THU(Thu hứng kỳ I)Nhöõng neùt sô löôïc veà cuoäc ñôøi cuûa ñaïi thi haøo Ñoã Phuû: OÂng sinh naêm 712- maát naêm 770 Tự Tử Mĩ, hiệu Thảo Đường Ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình quan lại lâu đời ở huyện Củng, nay thuộc tỉnh Hà Nam. Ông nội là Đỗ Thẩm Ngôn, một nhà thơ nổi tiếng thời Sơ Đường. Cha là Đỗ Nhàn, có làm quan. Với trí thông minh hơn người, Đỗ Phủ bắt đầu sáng tác thơ ca vào lúc bẩy tuổi. Tài cộng với sự cần cù nhẫn nại: "Đọc sách vỡ muôn quyển, Hạ bút như có thần" (Phụng tặng Vi tả thừa trượng nhị thập nhị vận) khiến ông đến năm mười bốn tuổi đã trở thành nhà thơ trẻ được các bậc đàn anh mến phục. Năm hai mươi tuổi, bắt đầu đi ngao du tổng cộng ba lần với thời gian trên dưới mười năm: lần 1: sau khi ngao du, năm 21 tuổi, ông trở về Lạc Dương thi tiến sĩ nhưng không đậu. lần 2: trong khoảng thời gian này, năm 744, Đỗ Phủ gặp Lí Bạch lần thứ nhất. lần 3: Đỗ Phủ, Lí Bạch,Cao Thích cùng rủ nhau đi săn bắn, uống rượu ngâm thơ Đỗ Phủ luôn nuôi chí lớn được đóng góp sức mình cho quê hương đất nước, luôn ước mơ được làm quan,là người có những ý tưởng lớn nhưng ông lại không thành công trên con đường quan lộ. Hai lần đi thi nhưng đều thất bại, chỉ được giữ những chức quan nhàn. Cuộc sống lưu lạc phong trần cộng thêm tuổi già sức yếu, vào mùa đông năm 770 , Đỗ Phủ đã qua đời trên một chiếc thuyển nát lên đênh trên sông Tương. Biến cố lớn nhất trong đời của Đỗ Phủ chính là nạn An Lộc Sơn đã khiến Đỗ Phủ rơi vào con đường lưu lạcTác phẩm và phong cách thơ của Đỗ Phủ: Trong suốt cuộc đời đầy thăng trầm của mình, Đỗ Phủ đã sáng tác được 1500 bài thơ. Những bài hay nhất đều được sáng tác trong gia đoạn ông lưu lạcNghệ thuật của thơ Đỗ Phủ: - phạm vi sử dụng từ vựng rộng lớn - từ cách nói trực tiếp và thông tục cho đến cách nói bóng và ngôn ngữ văn chương - Nổi tiếng nhất ở cận thể thi, một kiểu thơ có nhiều ràng buộc về hình thức và số lượng từ trong câu. Khoảng hai phần ba trong 1.500 tác phẩm hiện còn của ông là ở thể này, và nói chung ông được coi là nhà thơ tiêu biểu cho thể loại này. Những bài thơ đạt nhất của ông trong thể loại dùng phép đối song song để thêm nội dung biểu đạt thay vì chỉ là một quy định kỹ thuật thông thường. Nội dung thơ xoay quanh ba khía cạnh chủ yếu: tinh thần phản kháng cường quyền, lòng yêu thương nhân dân và nhiệt tình yêu nước thiết tha. Ñoã Phuû coøn coù moät danh hieäu khaùc laø “Thi Thaùnh” , ngang haøng vôùi Khoång Töû- vò thaùnh veà trieát hoïc. Nhieàu ngöôøi cho raèng Ñoã Phuû laø ngöôøi theo chuû nghóa duy ngaõ vì oâng raát hay nhaéc ñeán söï thoáng khoå cuûa rieâng mình. Nhưng thực tế hình ảnh ông trong đó luôn được quan sát dưới góc độ khách quan và hầu như chỉ được đưa ra sau chót để tự cảm thán. Vì thế, ông khiến bức tranh xã hội trong thơ mang tính khái quát cao hơn khi so sánh nó với một cá nhân tầm thường là chính mình.    Thi hào dân tộc Nguyễn Du rất ngưỡng mộ Đỗ Phủ:        "Thiên cổ văn chương, thiên cổ sư        Bình sinh bội phục vị thường li"        (Mộ Đỗ Thiếu Lăng ở Lỗi Dương)    Câu thơ trên nghĩa là: Văn chương lưu truyền muôn đời, là bậc thầy muôn đời. Bình sinh ta khâm phục, chưa từng xa rời ông. Hoaøn caûnh saùng taùc baøi “Thu höùng” :- “Thu höùng” laø moät chuøm baøi thô raát noåi tieáng cuûa Ñoã Phuû, goàm 8 baøi, ñöôïc laøm vaøo naêm 766, khi nhaø thô ñang ôû Quyø Chaâu. Trong chuøm baøi thô naøy thì baøi ñöôïc xem laø cöông lónh cuûa caû chuøm thô. Haø Nam, queâ Ñoã Phuû, coù thaønh Laïc Döông töøng bò An Loäc Sôn chieám ñoùng vaø hieän coøn laø nôi tranh chaáp giöõa caùc theá löïc caàm quyeàn. Vì theá, tuy coù raát nhieàu choã taû caûnh song tö töôûng cô baûn cuûa caû chuøm thô laø loøng yeâu queâ höông saâu naëng cuûa nhaø thô. ÔÛ Vieät Nam xöa, caùc coâ aû ñaøo tröôùc khi ca baøi “Tì baø haønh” cuûa Baïch Cö Dò thöôøng ca baøi “Thu höùng soá 1” cuûa Ñoã Phuû cuûa Ñoã Phuû nhö moät khuùc tieàn taáu.秋興其一 玉露凋傷楓樹林， 巫山巫峽氣蕭森。 江間波浪兼天湧， 塞上風雲接地陰。 叢菊兩開他日淚， 孤舟一繫故園心。 寒衣處處催刀尺， 白帝城高急暮砧。 Phiên âm Ngọc lộ điêu thương phong thụ lâm,        Vu Sơn, Vu Giáp, khí tiêu sâm.        Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng,        Tái thượng phong vân tiếp địa âm      Tùng cúc lưỡng khai tha nhật lệ,        Cô chu nhất hệ cố viên tâm.        Hàn y xứ xứ thôi đao xích,        Bạch Đế thành cao cấp mộ châmDịch nghĩaSương móc trắng xóa làm tiêu điều cả rừng cây phong,Núi Vu, kẽm Vu hơi thu hiu hắt.Giữa dòng sông, sóng vọt lên tận chân trời,Trên cứa ải, mây sa sầm giáp mặt đất.Khóm cúc nở hoa đã hai lần(làm) tuôn rơi nước mắt ngày trước,Con thuyền lẻ loi buộc mài tấm lòng nhớ nơi vườn cũ Chỗ nào cũng rộn ràng dao thước để may áo rét,Về chiều, thành Bạch Đế cao, tiếng chày đập áo nghe càng dồn dập.Bản dịch thơ của Nguyễn Công Trứ Lác đác rừng phong hạt móc sa,        Ngàn non hiu hắt, khí thu loà.        Lưng trời sóng rợn lòng sông thẳm,        Mặt đất mây đùn cửa ải xa. Khóm cúc tuôn thêm dòng lệ cũ,        Con thuyền buộc chặt mối tình nhà.        Lạnh lùng giục kẻ tay dao thước,        Thành Bạch, chày vang bóng ác tà. 2 phần: tiền giải:4 câu đầu: tả cảnh mùa thu ở Quỳ Châu hậu giải:4 câu sau: tả tình-cảm xúc của nhà thơ trước cảnh thu ở Quỳ ChâuBỐ CỤCHai câu đề (liên đầu) Lác đác rừng phong hạt móc sa, Ngàn non hiu hắt,khí thu lòa.cảnh thu buồn bã(hiu hắt,lòa.)so sánh với nguyên tác (điêu thương,tiêu sâm,ngàn non)bổ ngữ (rừng phong)trạng ngữ; động từ(làm tiêu điều,thương tổn)tính từ(lác đác)Phân tíchHai câu thực (liên cằm) Lưng trời sóng rợn lòng sông thẳm, Mặt đất mây đùn cửa ải xa.cảnh sắc hùng vĩ –nét tiêu biểu của cảnh sông núi Quỳ ChâuKhông khí hãi hùng của khung cảnh:rợn, đùn So sánh với nguyên tác Hình ảnh kì vĩ của bức tranh thiên niên này không đượctiếp tục mở ra mà như bị đóng sập lại ở câu thơ thứ tư: Mặt đất mây đùn cửa ải xathiếu vắng sự sống.. Hai câu luận (liên cổ) Khóm cúc tuôn thêm dòng lệ cũ, Con thuyền buộc chặt mối tình nhàdanh cúnỗi nhớ Trường An ngày xưa cũng như bây giờhình ảnh “hoa nhỏ lệ”hình ảnh “chiếc thuyền lẻ loi”-ẩn dụ Hai câu kết (liên đuôi) Lạnh lùng giục kẻ tay giao thước Thành Bạch,chày vang bóng ác tàcảnh thực ngoài đời :không khí chuẩn bị cho mùa đôngtiếng chày đập vải :âm thanh đặc biệt có sức gợi cảm _phương thức tả pha kể để biểu cảmKết luận