Bài giảng Ngắm trăng_ Vọng nguyệt

I, Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm Em biết gì về cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh? Hoàn cảnh ra đời của tập “Nhật kí trong tù” II, Đọc hiểu văn bản Em có thể đọc thuộc lòng phần phiên âm của bài thơ? “Ngắm trăng” là bài thơ tiêu biểu thể hiện tình yêu thiên nhiên của Hồ Chí Minh. Bài thơ viết về một cuộc ngắm trăng thật đặc biệt: ngắm trăng trong nhà tù. Chính trong hoàn cảnh đặc biệt, lòng yêu thiên nhiên nói riêng, vẻ đẹp tâm hồn của Bác nói chung càng bộc lộ rõ. Vọng nguyệt, đối nguyệt, khán minh nguyệt là một thi đề khá phổ biến trong thơ xưa. Thi nhân xưa gặp đêm trăng đẹp thường đem rượu uống trước hoa để thưởng trăng. Có rượu, có hoa thì sự thưởng trăng mới thật mĩ mãn, mười phần thú vị. Người ta thường chỉ ngắm trăng khi tâm hồn thảnh thơi, thư thái. Nay, Hồ Chí Minh lại ngắm trăng trong một hoàn cảnh đặc biệt: trong tù/ không rượu/ không hoa. Cuộc sống tàn bạo, dã man chốn ngục tù làm gì có rượu, có hoa để Bác thưởng trăng. Tâm hồn yêu thiên nhiên bỗng chốc gặp trở ngại… Đối chiếu phần phiên âm, dịch nghĩa với phần dịch thơ em thấy có gì đáng chú ý? Trong phiên âm, câu thơ thứ hai là một câu hỏi thể hiện sự xốn xang, bối rối rất nghệ sỹ của Hồ Chí Minh trước cảnh đêm trăng đẹp không có rượu, có hoa, trong chốn ngục tù hôi hám này. Trong tù thì biết làm thế nào để có cuộc ngắm trăng thực sự, do đó Người càng bứt rứt, bối rối. Người chiến sỹ cách mạng vĩ đại, lão luyện ấy vẫn là một con người yêu thiên nhiêu một cách say mê và hồn nhiên đã rung động mãnh liệt trước cảnh đêm trăng đẹp, dù đang “thân thể ở trong lao”. Câu thơ là minh chứng rõ nét cho câu “thân thể ở trong lao/ tinh thần ở ngoài lao”. “Nhân” ở trong lao, “nguyệt” ở ngoài trời, song sắt nhà tù chính là rào cản về vật chất nhưng không che cản được tâm hồn yêu trăng của người tù. Đây không phải là cuộc vượt ngục tinh thần duy nhất của người tù cách mạng Hồ Chí Minh để tìm đến vầng trăng tri kỉ. Bác cũng đã từng “Lòng theo vời vợi mảnh trăng thu” (Trung thu) Mặc cho không rượu cũng không hoa, Bác vẫn có trọn vẹn một đêm thưởng trăng theo ý muốn. Cả người và trăng đều tìm đến giao hòa cùng nhau, ngắm nhau say đắm. Cấu trúc đối của hai câu thơ chữ Hán đã làm nổi bật “tình cảm song phương” mãnh liệt của cả người và trăng. Biện phấp nghệ thuật nhân hóa đã khiến vầng trăng như có hồn, từ ngoài khe cửa nhìn ngắm nhà thơ. Trăng đã “khán thi gia” chứ không phải chỉ là “ngắm” một người tù bình thường, đó sự giao hòa giữa những tâm hồn tri kỉ. Người và trăng đã thực sự là tri kỉ của nhau. Ngắm trăng vừa thể hiện tình cảm thiên nhiên đặc biệt sâu sắc, mạnh mẽ vừa cho thấy sức mạnh tinh thần to lớn của người chiến sỹ vĩ đại Hồ Chí Minh. Đằng sau những câu thơ ấy lại là một tinh thần thép mà biểu hiện ở đây là sự tự do nội tại, phong thái ung dung, vượt hẳn lên sự nặng nề, tàn bạo của ngục tù. Bài thơ cũng cho thấy những nét đặc sắc trong phong cách thơ trữ tình Hồ Chí Minh: vừa có màu sắc cổ điển vừa mang tinh thần hiện đại; vừa giản dị hồn nhiên vừa hàm súc dư ba…