Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12 - Tiếng Việt - Tiết 25: Luật thơ

Các thầy các côvề dự giờ thăm lớp !NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNGLuËt th¬ Tiếng Việt* Phân loại:I. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại* Khái niệm: Luật thơ là toàn bộ những quy tắc về số câu, số tiếng, cách hiệp vần, phép hài thanh, ngắt nhịp trong các thể thơ được kquát theo những kiểu mẫu nhất định.3 nhóm chínhĐườngLuậtDân tộcPhân loạihiện đạiThể lục bátThể song thất lục bátCác thể ngũ ngôn Đường luậtCác thể thất ngôn Đường luậtNăm tiếng, bảy tiếng, tự doLuËt th¬ Tiếng ViệtHát nóiLuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loạia) Tiếng là đơn vị có vai trò quan trọng2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơ- Tiếng là đơn vị cấu tạo ý nghĩa và nhạc điệu dòng thơ, căn cứ vào số tiếng để gọi thể thơ.- Cấu tạo tiếng: phụ âm đầu, vần , thanh điệu.+ Vần: Là phần được lặp lại để liên kết dòng trước với dòng sau.+ Mỗi tiếng có 1 trong 6 thanh điệu, chia ra bằng - trắc. - Các tiếng có những chỗ ngừng, ngắt tạo sự ngắt nhịp. LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loạia) Tiếng là đơn vị có vai trò quan trọng.2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơb) Luật thơ còn được xác định theo số dòng thơ trong bài, quan hệ của các dòng thơ về kết cấu, ý nghĩa. LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể lục bát Anh đi anh nhớ quê nhà Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương Nhớ người dãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao. - Số tiếng: Vần: - Nhịp: Hài thanh:LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể lục bát Anh đi anh nhớ quê nhà Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương Nhớ người dãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao. - Số tiếng: Vần: - Nhịp: Hài thanh:Anh đi anh nhớ quê nhà Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương Nhớ người dãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao. LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể lục bát - Số tiếng: Vần: - Nhịp: Hài thanh:Trên 6 dưới 8 trong một cặp câuTiếng thứ 6 của câu lục - tiếng thứ 6 câu bát. Tiếng thứ 8 của câu bát - tiếng thứ 6 câu lục.  Vần chân và lưngChẵn 2/2/2/2, 4/4, Có sự đối xứng luân phiên B -T- B ở các tiếng 2 – 4 – 6.Anh đi anh nhớ quê nhà Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương Nhớ người dãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao. LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể lục bát LỤC BÁT BIẾN THỂ - Gió mùa thu mẹ ru con ngủ Đêm năm canh chầy mẹ thức đủ vừa năm - Có mực anh tình phụ son Có kẻ đẹp tròn anh phụ nhân duyên - Mai cốt cách,/ tuyết tinh thần - Tò vò mà nuôi con nhện Ngày sau nó lớn nó quyện nhau điLuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể lục bát Cùng trông lại mà cùng chẳng thấyThấy xanh xanh những mấy ngàn dâuNgàn dâu xanh ngắt một màuLòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai. 2. Song thất lục bát (gián thất hoặc song thất)- Số tiếng: Cặp song thất và cặp lục bát luân phiên kế tiếp nhau. Vần: cặp song thất có vần trắc, cặp lục bát có vần bằng, giữa cặp song thất và lục bát có vần liền. - Nhịp: câu thất nhịp 3/4 hoặc 3/2/2 , cặp lục bát nhịp chẵn. Cùng trông lại mà cùng chẳng thấyThấy xanh xanh những mấy ngàn dâuNgàn dâu xanh ngắt một màuLòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai. Hài thanh: Cặp song thất có sự luân phiên B – T ở tiếng 3, 5, 7. Cặp lục bát thì sự đối xứng B – T chặt chẽ hơn. LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể lục bát 2. Song thất lục bát (gián thất hoặc song thất)3. Các thể ngũ ngôn Đường luật MẶT TRĂNGVằng vặc bóng thuyền quyênMây quang gió bốn bênNề cho trời đất trắngQuét sạch núi sông đenCó khuyết nhưng tròn mãiTuy già vẫn trẻ lênMảnh gương chung thế giớiSoi rõ: Mặt hay, hèn.- Số tiếng: 5 tiếng, 8 dòng. Vần: Độc vận, vần gián cách căn cứ vào tiếng thứ 5 của dòng thứ 2, 4, 6, 8- Nhịp: Nhịp lẻ 2/3. Hài thanh: + Có sự luân phiên B – T ở tiếng thứ 2 và thứ 4. + Niêm B – B, T – T ở các cặp câu.a) Ngũ ngôn tứ tuyệtb) Ngũ ngôn bát cú MẶT TRĂNGVằng vặc bóng thuyền quyênMây quang gió bốn bênNề cho trời đất trắngQuét sạch núi sông đenCó khuyết nhưng tròn mãiTuy già vẫn trẻ lênMảnh gương chung thế giớiSoi rõ: Mặt hay, hèn.LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể lục bát 2. Song thất lục bát (gián thất hoặc song thất)3. Các thể ngũ ngôn Đường luật4. Các thể thất ngôn Đường luậtChia làm hai thể chính: Thất ngôn tứ tuyệt & thất ngôn bát cúNhóm 1 Lấy ví dụ bài thơ thể thất ngôn tứ tuyệt Phân tích về: + Số tiếng + Vần + Nhịp + Hài thanhNhóm 2 Lấy ví dụ bài thơ thể thất ngôn bát cú Phân tích về: + Số tiếng + Vần + Nhịp + Hài thanhTHẢO LUẬN NHÓM04: 0003:5958575654535251504948474645444342414039383736353433323130292827262524232221201918171615141312111009080706050403010202:5958575654535251504948474645444342414039383736353433323130292827262524232221201918171615141312111009080706050403010201:5958575654535251504948474645444342414039383736353433323130292827262524232221201918171615141312111009080706050403010200:00LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể lục bát 2. Song thất lục bát (gián thất hoặc song thất)3. Các thể ngũ ngôn Đường luật4. Các thể thất ngôn Đường luậta) Thất ngôn tứ tuyệt- Số tiếng: 7 tiếng, 4 dòng. Vần: độc vận, vần chân, gieo vần cách, vần được xác định ở tiếng thứ 7 của dòng 2 và 4.- Nhịp: Nhịp lẻ 4/3.Hài thanh: BÁNH TRÔI NƯỚCHồ Xuân HươngThân em vừa trắng lại vừa trònBẩy nổi ba chìm với nước nonRắn nát mặc dầu tay kẻ nặnMà em vẫn giữ tấm lòng son BÁNH TRÔI NƯỚCHồ Xuân HươngThân em vừa trắng lại vừa trònBẩy nổi ba chìm với nước nonRắn nát mặc dầu tay kẻ nặnMà em vẫn giữ tấm lòng son a) Thất ngôn tứ tuyệtBTBDòng 4TBTDòng 3ĐốiTBTDòng 2BTBDòng 1Đối7654321TiếngNiêm và đốiNiêmNiêmVầnVầnLuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Khái niệm và phân loại2. Căn cứ hình thành luật thơ, sự vay mượn, mô phỏng và cách tân các thể thơII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể lục bát 2. Song thất lục bát (gián thất hoặc song thất)3. Các thể ngũ ngôn Đường luật4. Các thể thất ngôn Đường luậta) Thất ngôn tứ tuyệtb) Thất ngôn bát cúb) Thất ngôn bát cú Số tiếng: 7 tiếng, 8 dòng. Chia thành 4 phần: Đề - Thực - Luận - Kết.- Vần: vần chân, độc vận, vần được xác định căn cứ vào tiếng thứ 7 của dòng 1,2,4,6,8.- nhịp: 4/3.- Hài thanh:1234567Dòng 1TBTvầnDòng 2BTBvầnĐốiDòng 3BTBDòng 4TBTvầnĐốiDòng 5TBTDòng 6BTBvầnDòng 7BTBDòng 8TBTvầnNiêmNiêmNiêmNiêmNiêm và đốiTiếng BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ Nguyễn Khuyến Đã bấy lâu nay bác tới nhàTrẻ thời đi vắng chợ thời xaAo sâu nước cả khôn chài cáVườn rộng rào thưa khó đuổi gàCải chửa ra cây, cà mới nụBầu vừa rụng rốn , mướp đương hoaĐầu trò tiếp khách trầu không cóBác đến chơi đây ta với ta BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ Nguyễn Khuyến Đã bấy lâu nay bác tới nhàTrẻ thời đi vắng chợ thời xaAo sâu nước cả khôn chài cáVườn rộng rào thưa khó đuổi gàCải chửa ra cây, cà mới nụBầu vừa rụng rốn , mướp đương hoaĐầu trò tiếp khách trầu không cóBác đến chơi đây ta với ta LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNGIII. CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠI Phong phú, đa dạng: 5 tiếng, 7 tiếng, 8 tiếng, tự do, thơ- văn xuôi, không gò bó về số câu, vần, nhịp, hài thanh.+ Thơ 8 tiếng:+ Thơ 2 tiếng:+ Thơ 5 tiếng: Ông đồ, + Thơ 7 tiếng: Tràng giang, Sương rơiSương rơiNặng trĩuTrên cànhDương liễu... CHỢ TẾT Đoàn Văn CừSương trắng dỏ đầu cành như giọt sữaNắng hồng lam ôm ấp nóc nhà gianhTrên con đường viền trắng mép đồi quanhNgười các ấp tưng bừng đi chợ tết + Tự do: Vội vàng, + Thơ - văn xuôi: + Thơ 4 tiếng: Hạt gạo làng ta, HỒI ỨC CHIẾN TRANH – Phan Tùng Lưu Khi tôi biết thế nào là yêu thì những bông hoa lau cuối mùa đã rụng đầy lối ngõ. Hoa lau chẳng thơm gì chỉ gọi về nỗi nhớ chốn hoang vu một thuở quân hành. Ngày em tiễn anh, đôi mắt níu về lửa trong lồng ngực. Mong manh quá áo quần em mặc, sắp nứt tung thân thể nảy mầm. Anh hành quân hành trang tâm linh có mẹ già thầm lặng. Vạt áo nâu giấu vào giọt đắng. Gió đồng quê vít cong ngọn tre ngà+ Thơ 3 tiếng: Hòn đá,LuËt th¬ Tiếng ViệtI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNGIII. CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠI CỦNG CỐCâu 2: Phân tích luật thơ trong đoạn thơ sau:.Mình về mình có nhớ taMười lăm năm ấy thiết tha mặn nồngMình về mình có nhớ khôngNhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ nguồn .Câu 1: Phân biệt thể thơ 5 tiếng với thể ngũ ngôn Đường luật, Phân biệt thể thơ 7 tiếng với thể thất ngôn Đường luật, Thank You !