Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12 - Tiếng Việt: Luật thơ

*Trường THPT Triệu PhongTổ: VănTiếng Việt:*Khái quát về luật thơ.1. Khái niệm2. Chia nhóm các thể thơ Việt Nam:3. Nhân tố cấu thành luật thơ: Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu  Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ? Đòi phen nét vẽ câu thơCung cầm trong nguyệt nước cờ dưới hoa (Truyện Kiều- Nguyễn Du)BTBTBBB*sầuđâuKhái quát về luật thơ.Một số thể thơ truyền thống:1. Thể lục bát (thể sáu-tám)thơ giờcờBBBBBTT cao thấpMÔ HÌNH HÀI THANH, VẦN, NHỊP THƠ LỤC BÁT 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - - 7 - 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - BTB caoB thấpTBBBBTNgược lại*VầnVầnNgắt nhịp6866686 6* CHÚ Ý: Lục bát biến thểKhi có tiểu đối: hài thanh, nhịp thay đổi: Khi tỉnh (T) rượu,/ lúc tàn canhHoặc: Người quốc(T) sắc / kẻ thiên tài (Truyện Kiều – Nguyễn Du)Thay đổi về số tiếng, vần, thanh: + Tò vò mà nuôi con nhện Ngày sau nó lớn nó quện nhau đi. (ca dao) + Nước ngược ta bỏ sào ngược Ta chống chẳng được ta bỏ sào xuôi (ca dao)**Khái quát về luật thơ.Một số thể thơ truyền thống: Thể lục bát (thể sáu-tám).Thể song thất lục bát.Ví dụ: THƠ SONG THẤT LỤC BÁT Hương gượng đốt hồn đà mê mải Gương gượng soi lệ lại châu chan Sắt cầm gượng gảy ngón đàn Dây uyên kinh đứt phím loan ngại chùng (Trích chinh phụ ngâm)*B hoặc T lạimảichanđànloanđốtsoiMÔ HÌNH VẦN, NHỊP, HÀI THANHTHƠ SONG THẤT LỤC BÁT 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 1 - 2 - 3 - 4 - - 6 - B T B 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - B T B B 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - - 7 - 1 - 2 - 3 - 4 - - 6 - *B hoặc T Nhịp 3/4 VầnVầnVầnVần 758667 577766857*Khái quát về luật thơ.Một số thể thơ truyền thống. Thể lục bát (thể sáu-tám).Thể song thất lục bát.Các thể thơ Đường luật.Thất ngôn bát cú Đường luật TiếngNiêm và đối1234567Vần Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà Cỏ câychenđáláchenhoaLom khomdướinúitiềuvàichúLácđácbênsôngchợmấynhàNhớnướcđaulòngconquốcquốcThươngnhàmỏimiệngcáigiagiaDừngchânđứnglạitrờinonnướcMột mảnhtìnhriêngtavớita*NiêmNiêmĐốiĐốiVầnVầnNiêmNiêmVầnVầnVầnNhịp* THẤT NGÔN BÁT CÚBBBBBLuật trắc vần bằngBBTBTTTBTTBBTTTBTBTBBTBB(Qua Đèo Ngang, Bà Huyện Thanh Quan) TiếngNiêm và đối1234567Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 5Dòng 6Dòng 7Dòng 8*NiêmNiêmĐốiĐốiVầnVầnNiêmNiêmVầnVầnVầnNhịp* THẤT NGÔN BÁT CÚBBBTTTBTTTTBBBTBTTTBBBTBBBBBBLuật trắc vần bằng TiếngNiêm và đối1234567Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 5Dòng 6Dòng 7Dòng 8*NiêmNiêmĐốiĐốiVầnVầnNiêmNiêmVầnVầnVầnNhịp* THẤT NGÔN BÁT CÚBBBBBLuật bằng vần bằngBBTBTTTBTTBBTBTBTBTBTTBB TiếngNiêm và đối1234567Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 5Dòng 6Dòng 7Dòng 8*NiêmĐốiĐốiVầnVầnNiêmVầnVầnVầnNhịpc. THẤT NGÔN TỨ TUYỆTBBBTTTBTTTTBBBTBBBBBBDạng 1- cắt lấy 4 câu đầu. ( 1 cặp đối, 3 vần)BBBTTTBT*b. THẤT NGÔN TỨ TUYỆT MỜI TRẦU HỒ XUÂN HƯƠNGQuả cau nho nhỏ miếng trầu hôi B T BNày của Xuân Hương mới quyệt rồi T B TCó phải duyên nhau thì thắm lại T B TĐừng xanh như lá bạc như vôi. B T BNIÊMĐối TiếngNiêm và đối1234567Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 5Dòng 6Dòng 7Dòng 8*ĐốiĐốiVầnVầnVầnVầnVầnNhịpMÔ HÌNH THƠ THẤT NGÔN TỨ TUYỆTBBBTTTBTTTTBBBTBTTTBBBTBBBBBB– Dạng 2:CẮT LẤY 4 CÂU GIỮA ( 2 cặp đối, 2 vần gián cách)NiêmDòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 1 TiếngNiêm và đối1234567Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 5Dòng 6Dòng 7Dòng 8*ĐốiĐốiVầnVầnVầnVầnVầnNhịpMÔ HÌNH THƠ THẤT NGÔN TỨ TUYỆTBBBTTTBTTTTBBBTBTTTBBBTBBBBBB Dạng 3 – CẮT LẤY 4 CÂU CUỐI – (1 cặp đối, 2 vần gián cách) NiêmDòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4 TiếngNiêm và đối1234567Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 5Dòng 6Dòng 7Dòng 8*NiêmĐốiĐốiVầnVầnNiêmVầnVầnVầnNhịpMÔ HÌNH THƠ THẤT NGÔN TỨ TUYỆTTTTBBBTBBBBTTTBTBBBTTTBTBBBBBDạng 4- CẮT GHÉP 2 CÂU ĐẦU VỚI 2 CÂU CUỐI-(không đối, 3 vần)Dòng 3Dòng 4Niêm TiếngNiêm và đối1234567Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 5Dòng 6Dòng 7Dòng 8*NiêmNiêmĐốiĐốiVầnVầnNiêmNiêmVầnVầnVầnNhịpc. THỂ NGŨ NGÔN: ( GỒM NGŨ NGÔN BÁT CÚ VÀ NGŨ NGÔN TỨ TUYỆT)BBBTTTBTTTTBBBTBTTTBBBTBBBBBBLuật trắc vần bằngBBBB**NGŨ NGÔN BÁT CÚ MẶT TRĂNG (khuyết danh)Vằng vặc bóng thuyền quyên T BMây quang gió bốn bên B TNề cho trời đất sáng B TQuét sách núi sông đen T BCó khuyến nhưng tròn mãi T BTuy già vẫn trẻ lên B TMảng gương chung thế giới B T Soi rõ: mặt hay, hèn T B bênđenlênhènNiêmNiêmNiêmĐốiĐối*Khái quát về luật thơ.Một số thể thơ truyền thống: Thể lục bát (thể sáu-tám).Thể song thất lục bát.Các thể Đường luật.III. Các thể thơ hiện đại.Số tiếng.Hiệp Vần.Phối thanhNgắt nhịp*Thơ văn xuôi.“Giọt mưa rơi, mưa rơi, giọt mưa rơi... Mưa rơi kết tinh suy tưởng của hồn ta. Tương tư của hai ta có phải cầm giữ đâu vô bờ bến? Nó thành giọt, để đọng giọt nhớ thương. Nó nhẹ nhàng, êm ái, nhưng nó bao la như những cõi vô cùng, hàng vạn triệu. Chiều nay ngoài khung cửa sổ đời ta, từng giọt, từng giọt, từng giọt, nhưng ta biết lấy gì dếm được.Mưa rơi từ trăng xuống. Mưa rời từ đất cỏ, đi lên. Từ trăng xuống, từ đất lên, nhũng sáng và những trưa mai, và giọt mưa rơi”  (Nguyễn Xuân Sanh, Giọt mưa rơi)** Ví dụ về hiệp vần: vần liên tiếp (aabb)Dù đường trần khắt khe hiểm nghèoDù gập ghềnh, dù lắm hùm beoCứ quả quyết đường hòang ta tiếnĐời thảm đạm, ta càng vinh hiển (Huy Thông)* Hiệp về vần gián cách.(abab)Tôi lại về quê mẹ nuôi xưaMột buổi trưa nắng dài bãi cátGió lộng xôn xao sóng biển đu đưaMát rượi lòng ta ngân nga tiếng hát (Tố Hữu)*Ví dụ hiệp vần ôm (abba)Mưa một trời hư khôngBuồn đau sao muôn trùngMưa bay ngoài muôn trùngLòng sao như rỗng không (Bích khê)- Ngắt nhịp: linh hoạt“Đây / những tháp gầy mòn / vì mong đợi Những đền xưa / đổ nát / dưới thời gian Những sông vắng / lê mình / trong bóng tối Những tượng Chàm / lở lói / rỉ rên than” (Trên đường về - Chế Lan Viên)*“Tôi muốn / tắt nắng đi Cho màu / đừng nhạt mất Tôi muốn / buộc gió lại Cho hương / đừng bay đi Của ong bướm / này đây tuần tháng mật Này đây / hoa của đồng nội / xanh rì Này đây / lá của cành tơ / phơ phất Của yến anh / này đây / khúc tình si” (Vội vàng – Xuân Diệu)* “Anh chị em ơi ! Hãy giương súng lên cao,/ chào xuân 68 Xuân / Việt Nam Xuân / của lòng dũng cảm Ai đến kia / rộn rã cùng xuân Hoan hô / anh giải phóng quân Kính chào anh / con người đẹp nhất” (Bài ca Xuân 68 – Tố Hữu)*“Rặng liễu(T) đìu hiu(B) / đứng chịu(T) tang Tóc buồn(B) buông xuống(T) / lệ ngàn(B) hàng Đây mùa(B) thu tới(T) / – mùa thu(B) tới Với áo(T) mơ phai(B) / dệt lá(T) vàng” (Đây mùa thu tới – Xuân Diệu)*“Bước tới(T) đèo Ngang(B) / bóng xế(T) tà Cỏ cây(B) chen đá(T) / lá chen(B) hoa Lom khom(B) dưới núi(T) / tiều vài(B) chú Lác đác(T) ven sông(B) / chợ mấy(T) nhà” (Qua đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan)CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ, CÁC EM HỌC SINH!