Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12 - Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơGV: Nguyễn Thị Thu HoàiTHPT Kỹ thuật Lệ ThủyI. Nghị luận về một bài thơ.1. Đề bài : Phân tích bài thơ "Cảnh khuya" của Hồ Chí Minh."Tiếng suối trong như tiếng hát xa,Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa. Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ, Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà." a)Tìm hiểu đề:-Nội dung nghị luận:Làm rừ giỏ trị nội dung, nghệ thuật bài thơThao tỏc: Phõn tớch, so sỏnh, bỡnh giảngPhạm vi tư liờu dẫn chứng: Văn bản “Cảnh khuya”, phong cỏch, quan điểm st Hồ Chớ Minh, cỏc bài thơ cựng đề tàib) Lập dàn ý.GV: E hãy căn cứ vào những câu hỏi gợi ý trong SGK lập dàn ý cho đề bài trên ?* Mở bài. Giới thiệu khái quát về:Tỏc giả Hoàn cảnh ra đời Khỏi quỏt nội dung, nghệ thuật*Thân bài:Nội dung:+ Hai cõu đầu: Bức tranh thiờn nhiờn: Cảnh đờm trăng rừng nỳi về khuya thơ mộng, đẹp đẽ Cỏc hỡnh ảnh: suối, trăng, hoa, cõy cổ thụĐiệp từ “lồng” => Cảnh vật cú sự hũa quyện tỡnh tứSo sỏnh: Tiếng suối trong như tiếng hỏt xa  cỏch so sỏnh mới mẻ. “Trong” khụng chỉ diễn tả màu sắc của nước (thị giỏc) mà cũn là õm thanh, là sự chuyển động nhẹ nhàng của dũng nước  ẩn dụ chuyển đổi cảm giỏc.+ Hai cõu sau: Nhõn vật trữ tỡnh hiện ra giữa khung cảnh thiờn nhiờn thơ mộng với nỗi trăn trở, thao thức vỡ “nỗi nước nhà” Hỡnh ảnh một chiến sĩ, một vị lónh tụ cỏch mạngSo sỏnh: Trong thơ xưa, con người xuất hiện với tõm thế một ẩn sĩ, lỏnh đời, thoỏt tụcNghệ thuật:+ Cổ điển: thể thơ tứ tuyệt, hỡnh ảnh ước lệ, bỳt phỏp: gợi chứ khụng tả+ Hiện đại: Tinh thần, tõm thế nhõn vật trữ tỡnh*Kết bài:Hồ Chớ Minh Nhạy cảm, tinh tế trước vẻ đẹp thiờn nhiờn Canh cỏnh bờn lũng nỗi lo vỡ dõn, vỡ nướcCăn cứ vào cách khai thác đề bài trên hãy nêu các bước nghị luận về một tác phẩm thơ?2. Cách làm bài nghị luận một bài thơ Giới thiệu khỏi quỏt về bài thơ (hoàn cảnh sỏng tỏc, tỏc giả, tỏc phẩm) Làm rừ giỏ trị nội dung, nghệ thuật tỏc phẩm bằng cỏch phõn tớch, bỡnh giảng cỏc từ ngữ, hỡnh ảnh, thủ phỏp nghệ thuật Khỏi quỏt lại giỏ trị tỏc phẩmII. Nghị luận về một đoạn thơ- Các bước nghị luận cũng giống như nghị luận về một bài thơ- Căn cứ vào văn bản của đoạn thơ cần nghị luận. Hiểu rõ vị trí và ý nghĩa của đoạn thơ.Đề bài: Phân tích đoạn thơ sau trong bài "Việt Bắc" của Tố Hữu:"Những đường Việt Bắc của ta...............................................Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng".1- Tìm hiểu đề- Đoạn thơ miêu tả khí thế ra trận của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Đây là một đoạn thơ hay, đạt được những giá trị nghệ thuật đặc sắc.: HS đọc kỹ đoạn thơ, căn cứ vàogợi ý SGK nêu yêu cầu của đề bài và lập dàn ý cho đề bài trên?Nhớ về những niềm vui chiến thắng trên khắp mọi miền của đất nước (4 dòng cuối) Về nghệ thuật: sử dụng nhuần nhuyễn thể thơ lục bát; giọng thơ sôi nổi, hào hùng; hình ảnh, từ ngữ giàu sức gợi cảm; sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ.Thân bài- Khí thế của cuộc k/chiến chống thực dân Pháp ở VB. Cảnh tượng đó được đặc tả sinh động qua hình ảnh các con đường VB trong những đêm kháng chiến, nổi bật là sức mạnh và niềm lạc quan của những lực lượng k/chiến.Mở bài: Giới thiệu đoạn thơ, vị trí, dẫn nguyên văn đoạn thơ.Dàn ýKết luận:Đoạn thơ thể hiện cảm hứng ngợi ca Việt Bắc, ngợi ca cuộc kháng chiến chống Pháp oanh liệt của nhân dân ta. 2- Lập dàn ýCỏch làm bài nghị luận về một đoạn thơ:Giới thiệu khỏi quỏt về tỏc giả, tỏc phẩm,đoạn trớchĐặt đoạn trớch vào chỉnh thể tỏc phẩmPhõn tớch, làm rừ nội dung, nghệ thuật- Khỏi quỏt giỏ trị đoạn trớch->giỏ trị tỏc phẩmIV. Luyện tậpĐề bài: Hãy phân tích đoạn thơ sau trong bài "Tràng giang" của Huy Cận:"Lớp lớp mây cao đùn núi bạc,Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều saLòng quê dợn dợn vời con nướcKhông khói hoàng hôn cũng nhớ nhà"Thảo luận nhómChia lớp làm 4 nhóm. Các nhóm thảo luận làm bài tập trên trong 5 phút.Đáp án:HS có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, song cần đảm bảo các ý sau:- Cảnh chiều xuống trên sông: đẹp nhưng buồn.- Tâm trạng của nhà thơ: Nỗi buồn nhớ nhà, nhớ quê hương.- Nghệ thuật:+ Hình ảnh đối lập, gợi cảm: núi mây hùng vĩ/cánh chim bé nhỏ. + âm điệu phù hợp: dập dềnh, mênh mang như sóng nước trên Tràng giang.+ Tứ thơ mới mẻ có sự kết hợp giữa bút pháp cổ điển của thơ Đường với bút pháp lãng mạn của thơ mới. 4- Củng cố: Nắm chắc kỹ năng và các bước nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ. 5- Dặn dò: Về nhà hoàn thành các bài viết đã lập dàn ý ở trên, học thụôc phần ghi nhớ. Soạn bài tiếp theo "Tây Tiến" của Quang DũngCảm ơn các thầy cô giáo