Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12 - Mấy vấn đề cần chú ý khi dạy Ngữ văn 12

H¶i Phßng 25-08-2008Mấy vấn đề cần chú ý khi dạy Ngữ văn 12 1/ Tổng quan về CT& SGK NV 122/ Đọc hiểu và các dạng bài dạy đọc hiểu3/ CT và cách dạy Làm văn 124/ Ôn tập và kiểm tra đánh giá cuối cấp5/ VB nhật dụng và cách dạy VBND6/ Dạy học tự chọn môn NV THPTCh­¬ng tr×nh ng÷ v¨n 12 vµ c¸c d¹ng bµi d¹y ®äc hiÓu PGS.TS. ®ç ngäc thèngViÖn Khoa häc Gi¸o dôc ViÖt NamTæng quan vÒ CT & SGK Ng÷ v¨n 121. Néi dung v¨n häc ( ®äc-v¨n):V¨n häc hiÖn ®¹i VN tõ 1945 ®Õn hÕt thÕ kØ XX víi c¸c thÓ lo¹i: Th¬ trữ tình,KÝ V¨n nghÞ luËnTruyÖnKÞchV¨n nhËt dôngV¨n häc n­íc ngoµi : Nga, Mỹ, Trung Quốc2. VÒ néi dung TiÕng ViÖt KiÕn thøc ch­a ®­îc häc: Phong cách ngôn ngữ khoa học, Phong cách ngôn ngữ hành chính, Giữ gìn sự trong sáng tiếng Việt; Luật thơ, Thùc hµnh luyÖn tËp: ND chñ yÕu lµ kh¾c phôc c¸c lçi vÒ logic; lçi vÒ diễn đạt mơ hồ, hiÖn t­îng trïng nghÜa, về sửa chữa văn bản; luyện tập về các biện pháp tu từNhân vật giao tiếp3. VÒ Lµm v¨nTổng kết về kiến thức và kĩ năng làm văn (nghị luận)Văn bản tổng kết, Phát biểu theo chủ đề và phát biểu tự do, Đề cương diễn thuyếtThùc hµnh LV viÕt bµi vµ ®o¹n NL với các dạng đề NLVH & NLXHcÊu tróc phÇn v¨n häc TËp 1: + V¨n nghị luận sau 1945 + Th¬ VN sau 1945+ KÝ VN sau 1945+ KÞch VN sau 1945 + V¨n b¶n nhËt dông TËp 2:+ V¨n xu«i tù sù sau 1945+ V¨n häc n­íc ngoµi+ Tæng kÕt ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THPTChia ®Òu c¸c néi dung t¨ng søc hÊp dÉnLLVHPhong c¸ch v¨n häcQu¸ tr×nh v¨n häcLLVH Gi¸ trÞ v¨n häcTiÕp nhËn v¨n häcCÊu tróc tiÕng ViÖt TËp 1:+ Gi÷a g×n sù trong s¸ng TV+ LuËt th¬+ Phong c¸ch ng«n ng÷ khoa häc+ C¸c bµi luþÖn tËp thùc hµnh TV TËp 2:+ §Æc ®iÓm lo¹i h×nh tiÕng ViÖt+ Phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn+ NghÜa cña c©u+ C¸c bµi thùc hµnh TVChia ®Òu c¸c néi dung lÝ thuyÕt vµ thùc hµnhCÊu tróc phÇn lµm v¨n TËp 1:+ Tæng kÕt vÒ c¸c lo¹i vµ d¹ng ®Ò NLXH+ NLVH+ LuyÖn tËp tõng d¹ng ®Ò + KÕt hîp c¸c ph­¬ng thøc B§ vµ c¸c thao t¸c NL+ Thùc hµnh viÕt bµi+ Ph¸t biÓu theo chñ ®Ò vµ ph¸t biÓu tù do TËp 2:+ Tæng kÕt vÒ kÜ n¨ng lµm v¨n+ LuyÖn tËp tõng kÜ n¨ng + Thùc hµnh viÕt bµi+ V¨n b¶n tæng kÕtChia ®Òu c¸c néi dungGièng vµ kh¸c nhau cña 2 bé s¸ch I. T­¬ng ®­¬ng CÊu tróc néi dung 2 tËp t­¬ng ®­¬ng C¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc c¬ b¶n t­¬ng ®­¬ng V¨n b¶n gièng nhau II. Kh¸c biÖt Thêi l­îng: NC: 4 t/tuÇn; CB: 3 t/tuÇn NC nhiÒu VB-TP h¬n CÊu tróc bµi häc vµ c¸c phÇn cô thÓ kh¸c nhau C¸ch viÕt kh¸c nhau Yªu cÇu: chó thÝch, tri thøc ®äc-hiÓu, sè bµi viÕtNh÷ng ®iÓm cÇn l­u ý ND s¸ch NC ®· gåm c¸c ND s¸ch CB ND gièng nhau lµ c¬ b¶n, kh¸c lµ Ýt KÕt hîp ­u ®iÓm cña mçi bé khi d¹y LLVH g¾n víi c¸c t¸c phÈm VH LV tÝch hîp víi v¨n häc ( ®äc-v¨n) TV cã ND ®éc lËp nh­ng vÉn tÝch hîp Träng t©m vÉn lµ PP d¹y ®äc- hiÓu Chó träng ®æi míi c¸ch kiÓm tra -§G VËn dông CNTT vµo d¹y häc Ng÷ v¨n L­u ý vÒ néi dung míi vµ khã§äc v¨n:ChiÕc thuyÒn ngoµi xa, mét ng­êi Hµ NéiAi ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng, §µn ghi ta cña Lorca , §ß LÌn, Tù do, Håi kÝ VNG C¸c t¸c phÈm NL cña Ph¹m V¨n §ång, Ng §×nh Thi, Ng §¨ng M¹nh , Xvaig¬. CÇn ph©n biÖt c¸c t¸c phÈm NL vµ c¸c v¨n b¶n nhËt dông viÕt b»ng NL.C¸c v¨n b¶n nhËt dông c¸ch d¹y VBND2) Lµm v¨n: NLXH vµ c¸ch ra ®Ò míi L­u ý vÒ ph­¬ng ph¸p Cung cÊp nh÷ng ®¬n vÞ kiÕn thøc c¬ b¶n nh­ng cÇn h×nh thµnh c¸ch tiÕp nhËn mét v¨n b¶n: VHS, TP, LLVH CÇn linh ho¹t trong quy tr×nh d¹y ®äc hiÓu, miÔn lµ ®¹t ®­îc môc tiªu võa nªu. Trong quy tr×nh d¹y häc cÇn nªu vÊn ®Ò ®Ó HS suy nghÜ, trao ®æi; tranh nãi hé, lµm hé B¸m s¸t c©u ch÷ cña VB, cã träng ®iÓm, tr¸nh khai th¸c trµn lan, §äc hiÓu vµ m« h×nh d¹y ®äc- hiÓu c¸c bµi: V¨n häc sö: kh¸i qu¸t vÒ giai ®o¹n, t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm ThÓ lo¹i: th¬, v¨n xu«i, v¨n nghÞ luËn, kÞch D¹y ®äc hiÓu lµ g× ? Yªu cÇu c¬ b¶n cña ®äc §äc ph¶i hiÓu C¸ch ®äc ®Ó hiÓu T¹i sao ph¶i d¹y ®äc hiÓu Häc PP häc HS tù tiÕp nhËn TPVH So sánh đọc hiểu và giảng vănD¹y ®äc hiÓu c¸c bµi v¨n häc sö Kh¸i qu¸t VHVN tõ ®Çu TK XX ®Õn 1945 ( T1) T¸c gia: NguyÔn §×nh ChiÓu, NguyÔn KhuyÕn, Nam Cao (T1), Xu©n DiÖu (T2) Kh¸i qu¸t vÒ t¸c phÈm NhËt kÝ trong tï ( T2) Bµi VHVN tõ ®Çu XX ®Õn 1945 1. Yªu cÇu vÒ néi dung bµi häc : Nh÷ng nÐt lín vÒ hoµn c¶nh lÞch sö Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña VHVN Sù ph©n ho¸ v¨n häc: bé phËn v¨n häc, ®éi ngò nhµ v¨n, hoµn c¶nh s¸ng t¸c, tÝnh chÊt, vÞ trÝ vµ nh÷ng ®ãng gãp vÒ ND, NT Nh÷ng thµnh tùu næi bËt cña v¨n häc VN trong giai ®o¹n nµy2. Quy trình dạy bài khái quátBước 1: Tìm hiểu bố cục của bài học Bài học có mấy phần lớn; nội dung cơ bản của mỗi phần là gì ?Bước 2: Tìm hiểu nội dung bài học Hoàn cảnh lịch sử dân tộc được trình bày trong phần nào của bài viết ? Những nét lớn của hoàn cảnh đó là gì ? Đặc điểm của VNVN từ XX đến 1945: Có những đặc điểm nào? Đặc điểm ấy được nêu ở mục nào ? Chỉ ra đoạn, câu văn tiêu biểu về đặc điểm ấy.2. Quy trình dạy bài khái quát ( tiếp theo) Thành tựu nổi bật: Thành tựu về nội dung tư tưởng được nêu ở đoạn nào? Có thể khái quát thành những điểm lớn như thế nào? Chỉ ra đoạn, câu văn tiêu biểu nói về nội dung tư tưỏng. Thành tựu về hình thức nghệ thuật tiêu biểu là những gì ? (Thể loại và ngôn ngữ ); Những biểu hiện cụ thể của thành tựu ...Bước 3: Đánh giá khái quát Kh¸i niÖm : ThÕ nµo lµ VH hiÖn ®¹i ? V× sao tõ ®Çu TKXX VHVN míi thùc sù ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ ? V× sao VHVN thêi k× nµy ph¸t triÓn ®Æc biÖt mau lÑ ? V× sao VHVN thêi k× nµy ph©n ho¸ phøc t¹p? TÝnh ch¸t phøc t¹p Êy thÓ hiÖn ë nh÷ng ph­¬ng diÖn nµo ? VH thêi k× nµy ®ãng gãp g× míi cho truyÒn thèng t­ t­ëng cña d©n téc ? ThÓ lo¹i VH nµo míi xuÊt hiÖn ë thêi k× nµy? Th¬ vµ tiÓu thuyÕt ®­îc c¸ch t©n nh­ thÕ nµo?Bµi kh¸i qu¸t vÒ t¸c gia v¨n häc1. Yªu cÇu vÒ néi dung bµi häc:Nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ tiÓu sö ( liªn quan ®Õn viÖc hiÓu t¸c phÈm)Sù nghiÖp v¨n häcQu¸ tr×nh s¸ng t¸cC¸c t¸c phÈm chÝnhNéi dung næi bËt§Æc s¾c nghÖ thuËtVÞ trÝ vµ vai trß cña t¸c gia 2. Quy tr×nh d¹y bµi t¸c giaB­íc 1: T×m hiÓu bè côc bµi häc Bµi häc cã mÊy phÇn ? Néi dung chÝnh cña mçi phÇn lµ g× ?B­íc 2: T×m hiÓu néi dung bµi häc TiÓu sö nhµ v¨n cã g× ®Æc biÖt ? Quª h­¬ng Gia ®×nh B¶n th©n ( c¸ tÝnh) Thêi ®¹i Nh÷ng th«ng tin trªn gióp Ých g× cho viÖc hiÓu s©u h¬n t¸c phÈm ? 2. Quy tr×nh d¹y bµi t¸c giaB­íc 2: T×m hiÓu néi dung bµi häc Sù nghiÖp v¨n häc cña t¸c gia cã g× ®Æc s¾c ? C¸c giai ®o¹n s¸ng t¸c C¸c t¸c phÈm tiªu biÓu Néi dung bao trïm §Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt ChØ ra c¸c ®o¹n, c©u v¨n nªu lªn ND vµ NT ®Æc s¾c cña t¸c gia trong SGK B­íc 3: §¸nh gi¸ chung vÒ t¸c gia VÞ trÝ cña t¸c gia : C¸c giai ®o¹n s¸ng t¸c NÕu kh«ng cã t¸c gia ? T¸c ®éng x· héi vµ t¸c ®éng nghÖ thuËt ( Xưa và nay). Quan ®iÓm NT cña t¸c gia cã g× ®Æc s¾c ? DÉn ra mét sè c©u v¨n nªu lªn quan ®iÓm NT cña t¸c gia . ChØ ra c¸c ®o¹n, c©u v¨n nªu lªn nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ vÒ t¸c gia trong SGKBµi kh¸i qu¸t vÒ t¸c phÈm v¨n häc1. Yªu cÇu vÒ néi dung bµi häc :Nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ hoµn c¶nh ra ®êi: hoµn c¶nh x· héi vµ c¸ nh©n ( liªn quan ®Õn viÖc hiÓu t¸c phÈm)Néi dung chÝnh cña t¸c phÈm§Ò tµiNéi dung bao trïm§Æc s¾c nghÖ thuËtGi¸ trÞ cña t¸c phÈm§ãng gãp vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt 2. Quy tr×nh d¹y bµi t¸c phÈmB­íc 1: T×m hiÓu bè côc bµi häc Bµi häc cã mÊy phÇn ? Néi dung chÝnh cña mçi phÇn lµ g× ?B­íc 2: T×m hiÓu néi dung bµi häc Hoµn c¶nh s¸ng t¸c cã g× ®Æc biÖt ? X· héi ( hoµn c¶nh lín) C¸ nh©n ( hoµn c¶nh cô thÓ, nhá) Nh÷ng th«ng tin trªn gióp Ých g× cho viÖc hiÓu s©u h¬n t¸c phÈm ? 2. Quy tr×nh d¹y bµi t¸c phÈmB­íc 2: T×m hiÓu néi dung bµi häc Néi dung t¸c phÈm cã g× ®Æc s¾c ? §Ò tµi Néi dung bao trïm Gi¸ trÞ vµ ý nghÜa cña nh÷ng ND ®ã NghÖ thuËt cña t¸c phÈm cã g× ®Æc s¾c? ThÓ lo¹i C¸c h×nh thøc vµ thñ ph¸p nghÖ thuËt ChØ ra c¸c ®o¹n, c©u v¨n nªu lªn ND vµ NT ®Æc s¾c cña t¸c gia trong SGK B­íc 3: §¸nh gi¸ chung vÒ t¸c phÈm VÞ trÝ vµ gÝa trÞ cña t¸c phÈm : NÕu kh«ng cã t¸c phÈm th× VH thiÕu ®i nh÷ng g× ? VÒ néi dung vµ nghÖ thuËt ? T¸c ®éng x· héi vµ t¸c ®éng nghÖ thuËt cña t¸c phÈm (xưa và nay). Quan ®iÓm nghÖ thuËt cña t¸c gia thÓ hiÖn qua t¸c phÈm? DÉn ra mét sè c©u v¨n nªu lªn quan ®iÓm NT ®ã. ChØ ra c¸c ®o¹n, c©u v¨n nªu lªn nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ vÒ t¸c phÈm trong SGKD¹y ®äc hiÓu c¸c t¸c phÈm VH T¸c phÈm th¬ T¸c phÈm v¨n xu«i T¸c phÈm nghÞ luËn T¸c phÈm kÞch ( KÞch b¶n v¨n häc)§äc hiÓu th¬1. Yªu cÇu vÒ néi dung bµi häc :Néi dung chÝnh cña t¸c phÈm§Ò tµiNéi dung bao trïm§Æc s¾c nghÖ thuËtGi¸ trÞ cña t¸c phÈm§ãng gãp vÒ néi dung vµ nghÖ thuËtBiÕt c¸ch ph©n tÝch bµi th¬ theo mét thÓ lo¹i cô thÓ 2. Quy tr×nh d¹y t¸c phÈm th¬B­íc 1: H­íng dÉn ®äc, t×m hiÓu bè côc vµ c¸c yÕu tè ngoµi v¨n b¶n §äc ®óng vµ ®äc diÔn c¶m, lçi vÒ ®äc Bè côc vµ ý nghÜa cña bè côc Vai trß cña c¸c yÕu tè ngoµi v¨n b¶n B­íc 2: H­íng dÉn t×m hiÓu v¨n b¶n NhËn xÐt vÒ c¶m høng chñ ®¹o ChØ ra sù phï hîp cña néi dung c¶m høng Êy víi c¸c h×nh thøc biÓu ®¹t cña bµi th¬: thÓ lo¹i, ng÷ ©m, nhÞp ®iÖu, tõ ng÷, h×nh ¶nh, biÖn ph¸p tu tõ 2. Quy tr×nh d¹y t¸c phÈm th¬B­íc 3: H­íng dÉn th­ëng thøc vµ b×nh gi¸ bµi th¬ NhËn xÐt nÐt ®Æc s¾c nhÊt vÒ néi dung vµ h×nh thøc nghÖ thuËt cña bµi th¬ §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña bµi th¬ vÒ néi dung t­ t­ëng ®èi víi b¹n ®äc ( X­a vµ nay) §¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña h×nh thøc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm ChØ ra nh÷ng c©u, ®o¹n th¬ hay ®¸ng ghi nhí§äc hiÓu v¨n xu«i1. Yªu cÇu vÒ néi dung bµi häc :Néi dung chÝnh cña t¸c phÈm§Ò tµi, cèt truyÖnNéi dung bao trïm§Æc s¾c nghÖ thuËtGi¸ trÞ cña t¸c phÈm§ãng gãp vÒ néi dung vµ nghÖ thuËtBiÕt c¸ch ph©n tÝch t¸c phÈm v¨n xu«i theo mét thÓ lo¹i cô thÓ 2. Quy tr×nh d¹y TP v¨n xu«iB­íc 1: H­íng dÉn ®äc vµ t×m hiÓu bè côc Tãm t¾t truyÖn- Bè côc vµ ý nghÜa Vai trß cña c¸c yÕu tè ngoµi v¨n b¶nB­íc 2: H­íng dÉn t×m hiÓu v¨n b¶n NhËn xÐt vÒ néi dung, t­ t­ëng chñ ®¹o ChØ ra sù phï hîp cña néi dung t­ t­ëng Êy víi c¸c h×nh thøc biÓu ®¹t cña bµi th¬: thÓ lo¹i, cèt truyÖn, nh©n vËt, chi tiÕt, kh«ng gian vµ thêi gian, ®iÓm nh×n, ng«i kÓ, lêi v¨n, giäng ®iÖu 2. Quy tr×nh d¹y TP v¨n xu«iB­íc 3: H­íng dÉn th­ëng thøc vµ b×nh gi¸ t¸c phÈm v¨n xu«i NhËn xÐt nÐt ®Æc s¾c nhÊt vÒ néi dung vµ h×nh thøc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña t¸c phÈm vÒ néi dung t­ t­ëng ®èi víi b¹n ®äc ( X­a/ nay) §¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña h×nh thøc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm ChØ ra nh÷ng c©u, ®o¹n v¨n hay ®¸ng ghi nhí trong v¨n b¶n ®­îc häc§äc hiÓu v¨n nghÞ luËn1. Yªu cÇu vÒ néi dung bµi häc :Néi dung chÝnh cña t¸c phÈm§Ò tµi ( X· héi/ v¨n häc; ®Ò tµi cô thÓ ? )Néi dung bao trïm§Æc s¾c nghÖ thuËtGi¸ trÞ cña t¸c phÈm§ãng gãp vÒ néi dung vµ nghÖ thuËtBiÕt c¸ch ph©n tÝch t¸c phÈm nghÞ luËn trung ®¹i/ hiÖn ®¹i 2. Quy tr×nh d¹y TP nghÞ luËnB­íc 1: H­íng dÉn ®äc vµ t×m hiÓu bè côc Tãm t¾t VB - Bè côc, tõ ng÷ khã Vai trß cña c¸c yÕu tè ngoµi v¨n b¶nB­íc 2: H­íng dÉn t×m hiÓu v¨n b¶n NhËn xÐt vÒ néi dung, t­ t­ëng chñ ®¹o ChØ ra sù phï hîp cña néi dung t­ t­ëng Êy víi c¸c h×nh thøc biÓu ®¹t : thÓ lo¹i, luËn ®iÓm, luËn cø vµ lËp luËn, lêi v¨n, giäng ®iÖu 2. Quy tr×nh d¹y TP nghÞ luËnB­íc 3: H­íng dÉn th­ëng thøc vµ b×nh gi¸ t¸c phÈm nghÞ luËn NhËn xÐt nÐt ®Æc s¾c nhÊt vÒ néi dung vµ h×nh thøc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña t¸c phÈm vÒ néi dung t­ t­ëng ®èi víi b¹n ®äc ( X­a/ nay) §¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña h×nh thøc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm ChØ ra nh÷ng c©u, ®o¹n v¨n hay ®¸ng ghi nhí trong v¨n b¶n ®­îc häc§äc hiÓu kÞch b¶n v¨n häc1. Yªu cÇu vÒ néi dung bµi häc :Néi dung chÝnh cña t¸c phÈm§Ò tµi, cèt truyÖnNéi dung bao trïm§Æc s¾c nghÖ thuËtGi¸ trÞ cña t¸c phÈm§ãng gãp vÒ néi dung vµ nghÖ thuËtBiÕt c¸ch ph©n tÝch kÞch b¶n v¨n häc:bi kÞch/ hµi kÞch; cæ ®iÓn/ hiÖn ®¹i 2. Quy tr×nh d¹y kÞch b¶n VHB­íc 1: H­íng dÉn ®äc vµ t×m hiÓu bè côc Tãm t¾t v¨n b¶n- Bè côc vµ ý nghÜa Vai trß cña c¸c yÕu tè ngoµi v¨n b¶nB­íc 2: H­íng dÉn t×m hiÓu v¨n b¶n kÞch NhËn xÐt vÒ néi dung, t­ t­ëng chñ ®¹o ChØ ra sù phï hîp cña néi dung t­ t­ëng Êy víi c¸c h×nh thøc biÓu ®¹t cña VB : thÓ lo¹i, cèt truyÖn, nh©n vËt, kh«ng gian vµ thêi gian, hµnh ®éng vµ xung ®ét, lêi tho¹i 2. Quy tr×nh d¹y kÞch b¶n VHB­íc 3: H­íng dÉn th­ëng thøc vµ b×nh gi¸ kÞch b¶n v¨n häc NhËn xÐt nÐt ®Æc s¾c nhÊt vÒ néi dung vµ h×nh thøc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña t¸c phÈm vÒ néi dung t­ t­ëng ®èi víi b¹n ®äc ( X­a/ nay) §¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña h×nh thøc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm ( chó ý lêi tho¹i vµ xung ®ét) ChØ ra nh÷ng lêi tho¹i hay ®¸ng ghi nhí trong v¨n b¶n ®­îc häc