Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12 - Hai đứa trẻ (Thạch lam) - Nguyễn Thị Thu

Hai ®øa trÎ - Th¹ch Lam -Người thực hiện: Nguyễn ThÞ Thu Tr­êng THPT B×nh Giang N¨m häc: 2008-2009Hai ®øa trÎ- Th¹ch Lam -CÊu tróc bµi häcI. §äc - hiÓu kh¸i qu¸t: 1. T¸c gi¶ 2. T¸c phÈm 3. §äc diÔn c¶mII. §äc - hiÓu chi tiÕt: 1. Bøc tranh phè huyÖn a. C¶nh vËt lóc chiÒu tèi vµ ®ªm xuèng b. Cuéc sèng con ng­êi n¬i phè huyÖn 2. T©m tr¹ng cña An vµ Liªn: a. Tr­íc khung c¶nh thiªn nhiªn b. Tr­íc bøc tranh ®êi sèng n¬i phè huyÖn 3. C¶nh ®îi tµu 4. §Æc s¾c vÒ t­ t­ëng vµ nghÖ thuËtIII. Tæng kÕt vµ luyÖn tËp: 1. Tác giả Thạch Lam (1910 – 1942)I. Tiểu dẫn.a. Tiểu sử.Sinh ở Hà nội, trong một gia đình công chức quan lại. Tuổi thơ gắn bó với quê ngoại – phố huyện Cẩm Giàng.- Là người thông minh, đôn hậu, điềm đạm, tinh tế.- Cùng với hai anh trai (Nhất Linh, Hoàng Đạo) Thạch Lam là một trong những thành viên trụ cột của Tự lực văn đoàn. b. Phong cách sáng tác.- Quan niệm văn chương lành mạnh, tiến bộ. Thành công ở những tác phẩm viết về đề tài nông thôn và người dân nghèo.- Có biệt tài về truyện ngắn: + Truyện không có chuyện, chủ yếu khai thác nội tâm nhân vật. + Mỗi truyện như một bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm, chứa đựng tình cảm chân thành và sự nhạy cảm của nhà văn. + Văn trong sáng, giản dị, thâm trầm, sâu sắc.2. Tác phẩm - Tác phẩm chính (SGK Tr 94).- Truyện “Hai đứa trẻ”.a. Xuất xứ. Rút từ tập truyện “Nắng trong vườn” (1938).b. Bối cảnh. Phố huyện nghèo,ga xép Cẩm Giàng, quê ngoại của nhà văn những năm trước Cách mạng Tháng Tám (1945).II. Đọc hiểu văn bản.1. Bức tranh phố huyện.* Ấn tượng về sự lụi tàn: - chiều tàn. - chợ tàn. - những kiếp người tàn tạ. Cảnh vật, cuộn sống nơi phố huyện được miêu tả, cảm nhận qua sự quan sát và tâm trạng của Liên – qua hai thời điểm từ chiều tối đến đêm khuya.Ấn tượng của em về không gian, về cảnh sống và những kiếp đời được tái hiện trong đoạn trích? Câu hỏi thảo luậnNhóm1,2: Cảnh ngày tàn được miêu tả qua những yếu tố nào? Tìm những chi tiết cụ thể và nêu nhận xét.Nhóm3,4: Cảnh chợ tàn biểu hiện qua những yếu tố nào? Liệt kê các chi tiết miêu tả và nêu ý nghĩa của các chi tiết đó?Nhóm5,6: Tìm hiểu cảnh đêm tối qua sự đối chiếu giữa những chi tiết miêu tả ánh sáng và bóng tối?a. C¶nh vËt lóc chiÒu tèi vµ ®ªm xuèng Cảnh ngày tàn:- Âm thanh:+ Trống thu không.+ Ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió đưa vào.+ Muỗi vo ve trong cửa hàng của chị em Liên. Âm thanh: Gợi buồn, lẻ tẻ không đủ sức xua đi không khí tịch mịch, của phố huyện.- Hình ảnh, màu sắc:+ Phương tây đỏ rực như lửa cháy.+ Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn.+ Dãy tre làng đen lại, cắt hình rõ rệt trên nền trời.Hình ảnh, màu sắc: Gợi cảm giác về sự lụi tàn. Cảnh đẹp, buồn, gần gũi, giản dị, quen thuộc, mang cốt cách Việt Nam, gợi hồn xưa của dân tộc. Cảnh chợ tàn:- Hình ảnh:+ Người về hết, tiếng ồn ào cũng mất.+ Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn, lá mía+ Một vài người bán hàng về muộn.- Mùi vị:+ Mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày hòa lẫn với mùi cát bụi. Vắng người, vắng tiếng. Chỉ còn trơ lại vẻ tiêu điều xác xơ. Tiểu kết: C¶nh chî tµn ë phè huyÖn CÈm Giµng vµ còng lµ cña nhiÒu phè huyÖn ngµy x­a  nghèo, buồn vắng, xơ xác. Đó cũng là không gian làng quê Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám.a. C¶nh vËt lóc chiÒu tèi vµ ®ªm xuènga. C¶nh vËt lóc chiÒu tèi vµ ®ªm xuèng Cảnh đêm tối:Bãng tèi¸nh s¸ng- Trêi nh¸ nhem tèi “ c¸t lÊp l¸nh tõng chç, ®­êng mÊp m« thªm.....”- Đ­êng phè vµ c¸c ngâ con dÇn dÇn chøa ®Çy bãng tèi- Tèi hÕt cả con ®­êng thăm th¼m ra s«ng....sÉm ®en h¬n nữa.-Những bãng ng­êi tõ tõ ®i trong ®ªm- Bãng tèi g¾n víi cs cña gia ®ình b¸c XÈm, chÞ TÝ, b¸c Siªu, chÞ em Liªn =>Bãng tèi ®Çy dÇn, bao trïm kh¾p kh«ng gian phè huyÖn, trë thµnh mét kh«ng gian nghÖ thuËt cña truyÖn: më ®Çu vµ kÕt thóc trong bãng tèi  bãng ®ªm cña xh cò- ĐÌn hoa kì leo lÐt, ®Ìn d©y s¸ng xanh..- Mét khe ¸nh s¸ng- VÖt s¸ng cña những con ®om ®ãm..- QuÇng s¸ng th©n mËt chung quanh chiÕc ®Ìn con cña chÞ Tý.- Mét chÊm löa nhá vµ vµng l¬ löng ®i trong ®ªm tèi- Th­a thít tõng hét s¸ng lät qua phªn nøa=> YÕu ít, le lãi ¸nh s¸ng lµm nÒn, t« ®Ëm thªm bãng tèiNhận xét chung: Vai trò của thiên nhiên: Gợi đúng đặc trưng không gian phố huyện, làm nền cho hoạt động con người, gián tiếp thể hiện tâm trạng nhân vật, tạo chất trữ tình riêng biệtb. Cuéc sèng con ng­êi n¬i phè huyÖnNhững người dân phố huyệnCuộc sốngLũ trẻ con nhà nghèoĐi nhặt nhạnh cả thanh tre thanh lứa Cuộc sống nghèo khổ đến xót xaCụ Thi điênHơi điên, lại nghiện rượu với tiếng cười khanh khách lảo đảo lẩn vào trong bóng tối  kiếp đời tàn. Mẹ con chị TýSáng mò cua , tối bán hàng  cực nhọc vẫn nghèoGia đình bác XẩmSinh sống trên manh chiếu rách bằng cây đàn cũ kiếp người tận cùng của sự nghèo khổ (Niềm xót xa, se thắt cõi lòng)Bác SiêuGánh phở rong  mệt mỏiChị em LiênCuộc sống trông chờ vào gian hàng nhỏ hẹp  cuộc sống eo hẹp, gia cảnh khó khănNhững người về muộnTừ từ đi trong đêm  cuộc sống lặng lẽ, chìm trong bóng tối◊ Từ việc tái hiện của nhà văn, em hãy chỉ ra điểm chung giữa những cảnh đời này ? Những kiếp người sống chật vật, khổ sở, sống mỏi mòn, lay lắt, buồn chán. Phản ánh cuộc sống nghèo khổ với cái nhìn xót thương da diết mà kín đáo của Thạch Lam. Biểu hiện tinh thần dân chủ trong nội dung nhân đạo của văn học giai đoạn này.Tiểu kết:- Nội dung: + giá trị hiện thực. + nội dung nhân đạo.- Nghệ thuật: + giọng văn nhẹ nhàng, cảm xúc tinh tế. + đan xen yếu tố hiện thực và lãng mạn, trữ tình.Củng cố, hướng dẫn học bài.Câu 1. Dòng nào không nói đúng đặc điểm truyện ngắn Thạch Lam ? A. Truyện không có chuyện, chủ yếu khai thác nội tâm nhân vật. B. Mỗi truyện như một bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm, chứa đựng tình cảm chân thành và sự nhạy cảm của nhà văn. C. Những trang văn đậm chất hiện thực. D. Văn trong sáng, giản dị, thâm trầm, sâu sắc.Câu 2. Truyện “ Hai đứa trẻ ” được in trong tập nào ? A. Sợi tóc. B. Hà Nội băm sáu phố phường. C. Gió đầu mùa. D. Nắng trong vườn.Câu 3. Trong “ Hai đứa trẻ ”, nhà văn Thạch Lam đã bày tỏ niềm thương xót với những kiếp người nào ? A. Đau thương. B. Mòn mỏi. C. Bất hạnh. D. Tật nguyền.Đáp án: 1 – C , 2 – D , 3 - B T×m ®¸p ¸n phï hîp víi néi dung c©u hái d­íi ®©y?