Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12: Đò lèn - Nguyễn Duy

trường thpt mạc đĩnh chiđò lènnguyễn duyvukienmdcĐò Lèn(Nguyễn Duy )Nguyễn DuyThuở nhỏ tôi ra cống Na câu cáníu váy bà đi chợ Bình Lâm bắt chim sẻ ở vành tai tượng phật và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần thuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thị chân đất đi đêm xem lễ đền Sòng mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắmđiệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng tôi biết đâu bà tôi cơ cực thế bà mò cua xúc tép ở đồng Quan bà đi gánh chè xanh Ba Trại Quán Cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn tôi trong suốt giữa hai bờ hư – thực giữa bà tôi và tiên, phật, thánh, thần cái năm đói củ dong riềng luộc sượng cứ nghe thơm mùi huệ trắng hương trầm bom Mĩ dội nhà bà tôi bay mất đền Sòng bay , bay tuốt cả chùa chiền thánh với phật rủ nhau đi đâu hết bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn tôi đi lính lâu không về quê ngoại dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi khi tôi biết thương bà thì đã muộn bà chỉ còn một nấm cỏ thôi ! Quê ngoại, 9- 1983.Đò LènCầu Đũ Lốn (Hà Trung Thanh Hoỏ)Đền Sũng Sơn (Bỉm Sơn Thanh Hoỏ)ỏĐền cõy Thị (HÀ Ngọc – Hà Trung) I./Giới thiệu chung :Đò Lèn ( Nguyễn Duy )1. Tác giả :Tên khai sinh : Nguyễn Duy Nhuệ Sớm mồ côi mẹ, sống với bà Ngoại.- Sinh năm : 1948.- Nội dung :- Nghệ thuật :I.Giới thiệu chung:2. Bài thơ “ Đò Lèn”:a.Xuất xứ :Đò Lèn ( Nguyễn Duy )- Bài thơ được viết năm 1983. Trong một dịp nhà thơ trở về thăm quê hương, bài thơ được rút từ tập thơ “ánh Trăng”b.Bố cục : Bài thơ chia làm 2 phần:5 khổ thơ đầu: Người cháu nhớ lại hình ảnh lam lũ, tần tảo giữa cuộc sống thường nhật của người bà bên cạnh sự vô tư đến vô tâm của mình.- Khổ cuối : Sự thức tỉnh của người cháu trước quy luật đơn giản nghiệt ngã của cõi đời, càng đau đớn, nối tiếc xót xa.Đò Lèn ( Nguyễn Duy )II. Hướng dẫn đọc thêm :Thảo luận nhóm : chia 3 nhóm ,thời gian 6 phút Câu hỏi Câu 2: (Nhóm 2)Tình cảm sâu nặng của tác giả đối với bà mình được biểu hiện cụ thể như thế nào?Câu 1: (Nhóm 1)Trong bài thơ cái tôi của tác giả được tái hiện như thế nào? Nét quen thuộc và mới mẻ trong cách nhìn của tác giả về chính mình trong quá khứ.Câu 3: ( Nhóm 3)Cách thể hiện tình thương bà có gì đặc biệt? So sánh nét riêng trong cách sử dụng hình ảnh thơ giữa hai tác giả. Cùng viết về một đề tài: Bếp Lửa - Bằng Việt và Nguyễn Duy - Đò Lèn.Đò Lèn ( Nguyễn Duy ) Câu1 :Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cáníu váy bà đi chợ Bình Lâmbắt chim sẻ ở vành tai tượng Phậtvà đôi khi ăn trộm nhãn chùa TrầnThuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thịchân đất đi đêm xem lễ đền SòngMùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắmđiệu hát văn lảo đảo bóng cô đồngĐò Lèn ( Nguyễn Duy )a. Hình ảnh cậu bé Duy thuở nhỏ :-Câu cá Cống Na.Níu váy bà đi chợ Bình Lâm.Bắt chim sẻ vành tai tượng Phật.Hái trộm nhãn chùa Trần.Chơi đền cây Thị.Xem lễ hội đền Sòng.Hình ảnh cậu bé tinh nghịch vô tư, sống giữa đất trời quê ngoại dân dã với kỷ niệm vui buồn đan xen, đặc biệt gắn liền với hình ảnh bà Ngoại.*ấn tượng về tuổi thơ :Khói Trầm thơmĐiệu hát văn Mùi Huệ trắng Bóng Cô Đồngấn tượng về cuộc sống làng quê bình yên vừa có cái riêng tư vừa gần gũi.Với lối kể chân thực, cụ thể như lời ăn tiếng nói hàng ngày thể hiện vẻ đẹp, tính cách ngây thơ trẻ nhỏ, ký ức không phai mờ trong tâm trí nhà thơ.Đò Lèn ( Nguyễn Duy )b.Nét quen thuộc và mới mẻ trong cái nhìn của tác giả về chính mình trong quá khứ:*Nét quen thuộc :Hình ảnh cậu bé Duy thuở nhỏ như bao cậu bé khác.*Nét độc đáo:Nhà thơ nhìn về quá khứ khi mình đã trưởng thành, có sự trải nghiệm trước cuộc sống và đặc biệt gắn liền với hình ảnh bà Ngoại.Đò Lèn ( Nguyễn Duy )Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thếbà mò cua xúc tép ở đồng Quan bà đi gánh chè xanh Ba TrạiQuán Cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hànBom Mĩ giội ,nhà bà tôi bay mấtđền Sòng bay ,bay tuốt cả chùa chiềnthánh với Phật rủ nhau đi đâu hết bà tôi đi bán trứng ở ga LènTôi trong suốt giữa hai bờ hư- thực giữa bà tôi và tiên,Phật ,thánh,thầncái năm đói,củ Dong Riềng luộc sượngcứ nghe thơm mùi huệ trắng, hương trầm Câu 2 :Đò Lèn ( Nguyễn Duy )a.Kí ức về bà :- Mò cua xúc tép Đồng Quan Ba Trại, Quán Cháo, Đồng Giao trong đêm đông giá buốt- Bữa ăn: dong riềng luộc sượng-> Bữa ăn đạm bạc, đói khổ.Thập thững : từ tượng hình, từ dân dã diễn tả bước chân khó nhọc,không chắc chắn tự chủ người đi.- Trước sự tàn phá khốc liệt chiến tranh: bà bán trứng ở ga Lèn -> Kiên cường nghị lực phi thường trong mưa bom bão đạn.* Với cách sử dụng từ ngữ giản dị, gợi cảm,giàu hình ảnh – bà Ngoại hiện về trong tâm trí nhà thơ vừa đảm đang tần tảo lam lũ kiếm sống, kiên cường nghị lực vươn lên trong chiến tranh, hình ảnh bà vừa giản dị vừa vĩ đại giữa đời thường.cuộc đời lam lũ tần tảo, lần mò kiếm ăn- Buôn bán:Vẻ đẹp người phụ nữ Việt NamĐò Lèn ( Nguyễn Duy )b.Tình cảm nhà thơ.- đâu biết :Vô tâm,chưa thấu hiểu được nỗi vất vả của bà.-Trong suốt :Nhận thức thơ ngây trong trẻo của trẻ nhỏ.- Hai bờ hư: Thế giới của tiên,Phật,thánh, thần, thế giới của huyền thoại cổ tích.-Thực: Cuộc sống lam lũ vất vả của bà. yêu bà song không nhận ra nỗi vất vả của bà nên thành vô tâm.*Với nghệ thuật đối lập giọng thơ trầm lắng thể hiện niềm thương cảm xót xa đồng thời thể hiện thái độ kính trọng biết ơn bà sâu sắc.Đò Lèn ( Nguyễn Duy )Tôi đi lính, lâu không về quê ngoại dòng sông xưa vẫn bên lở, bên bồi khi tôi biết thương bà thì đã muộnbà chỉ còn là một nấm cỏ thôi.Câu 3 :Đò Lèn ( Nguyễn Duy ) Tình thương bà nhà thơ khi đã trưởng thành trải qua cuộc đời người lính.- Cảnh vật thiên nhiên: dòng sông: bên lở, bên bồi.không thay đổi vẫn diễn ra theo quy luật.-Khi nhà thơ biết thương bà - bà không còn nữa. Quy luật nghiệt ngã của đời người, nhà thơ đã thức tỉnh, tất cả đã muộn, một nỗi buồn nuối tiếc xót xa.*Đó là sự thật đắng cay phải trả giá cho những ảo tưởng lầm lỗi một thời, nhưng đồng thời đánh dấu bước trưởng thành người cháu, cảm thương bà cũng là thương mến quê hương.Đò Lèn ( Nguyễn Duy )III./ Tổng kết: 1. Nghệ thuật:+ Hình ảnh : giản dị, gần gũi với cuộc sống đời thường: mò cua xúc tép, thập thững.+ Chất hóm hỉnh dân gian : rủ nhau, bay tuốt2. Nội dung :Từ tình yêu thương bà sâu sắc thể hiện chiêm nghiệm nhà thơ trước cuộc đời: tình yêu quê hương sống có trách nhiệm (cái giá phải trả cho những ảo tưởng lầm lẫn một thời – sống trước hiện tại bằng cả ý thức về quá khứ và tương lai.)Đò Lèn ( Nguyễn Duy )LUYệN Tập : (Học sinh thảo luận theo bàn )So sánh nét riêng trong cách sử dụng hình ảnh thơ giữa hai tác giả: Nguyễn Duy - Đò Lèn với Bằng Việt – Bếp Lửa.Một bếp lửa chờn vờn sương sớm .Một bếp lửa ấp iu nồng đượm ......Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa......Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen.......Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm......ôi kì lạ và thiêng liêng -bếp lửa! ...... Đò Lèn –Nguyễn Duy Bếp Lửa- Bằng Việt...Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thếbà mò cua xúc tép ở đồng Quan bà đi gánh chè xanh Ba TrạiQuán Cháo,Đồng Giao thập thững những đêm hàn......Gợi ý :* Bằng Việt khi nhớ về bà, thấu hiểu công lao vất vả của bà gắn với hình ảnh “Bếp lửa”, hình ảnh xuyên suốt bài thơ, nhắc lại nhiều lần. Thể hiện qua chất mực thước trang trọng.Nguyễn Duy khi trưởng thành nhớ về bà gắn với hình ảnh: mò cua xúc tép, gánh hàng rong...là hình ảnh quen thuộc trong công việc thường nhật. Tâm trạng nuối tiếc xót xa muộn màng của ngưòi cháu yêu thể hiện qua nét hóm hỉnh dân dã.