Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12 - Bài: Một người Hà Nội

Bài soạntập huấn thay sách Ngữ văn 12 Một người Hà NộiNguyễn khảiNhóm 2 – THPT Chuyên Hạ Long & THPT Cô Tô A. Mục tiêu cần đạt:Giúp HS: 1. Cảm nhận được vẻ đẹp và chiều sâu văn hoá của người Hà Nội qua hình tượng nhân vật bà Hiền.2. Nắm được một số nét cơ bản trong nghệ thuật văn xuôi của Nguyễn Khải: nghệ thuật xây dựng nhân vật,cách kể chuyện,giọng văn triết lí. B. Phương tiện dạy học:SGK, SGK, SBT Ngữ văn 12Một số tài liệu tham khảo: thiết kế bài giảngMột số tranh ảnh minh hoạ về HN, người HN, tác giả Nguyễn Khải. C. Cách thức tiến hành:1. Dặn dò HS chuẩn bị kỹ lưỡng ở nhà (đọc 2-3 lần tác phẩm, trả lời theo câu hỏi SGK, làm miệng phần luyện tập, chuẩn bị tư liệu về HN và người HN, những ý kiến cảm nhận về người HN)2. Tổ chức giờ dạy theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của HS: đọc diễn cảm, đọc hiểu, phát vấn, thảo luận, trình bày)Kiểm tra bài cũSTTTác phẩm Năm s.tác aĐất (Anh Đức)19662Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành)19653Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi)19644Một người Hà Nội (Nguyễn Khải)1990Câu 2: Nhận xét ngắn: ba tác phẩm đầu có điểm gì chung về thời gian, nội dung sáng tác? Một người Hà Nội có gì khác biệt về thời gian và nội dung phản ánh so với ba tác phẩm trên ? STTBa tác phẩm Một người Hà NộiTgian StácTrong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ.Trong thời kỳ đất nước đổi mới – văn học đổi mới.Nd p/áVề cuộc đ.tranh chống đế quốc Mĩ.Về con người và cuộc sống đời thường.Câu 1: Ghép nối để có thông tin đúng về tác phẩm và hoàn cảnh sáng tác:Gợi ý trả lời: 1 – 1964; 2 – 1965; 3 – 1966; 4 – 1990.Gợi ý trả lời:I. Tìm hiểu chung1. Tác giảDựa vào SGK, hãy giới thiệu những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác văn chương của nhà văn Nguyễn Khải?Nguyễn Khải (1930 – 2008), tên khai sinh là Nguyễn Mạnh Khải, sinh tại Hà Nội, đã từng tham gia, rèn luyện, trưởng thành và bắt đầu sự nghiệp văn chương trong quân ngũ. Sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Khải chia 2 giai đoạn:+ 1955 – 1978: quan tâm đến vấn đề chính trị, giọng văn chính luận. Tiêu chí đánh giá con người là tiêu chí đạo đức và chính trị.+ 1978 – nay: quan tâm nhiều hơn đến số phận cá nhân trong cuộc sống đời thường, giọng triết luận. Tiêu chí đánh giá con người được mở rộng ở các góc độ văn hoá, lịch sử và triết học.+ Những tác phẩm tiêu biểu: SGK tr 72.- Ông đã được nhận nhiều giải thưởng: trong đó có giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT năm 2000, giải thưởng ASEAN 2000.ChândungnhàvănNguyễnNgười ở giữaI. Tìm hiểu chungTác giả2. Tác phẩm Một người Hà Nội- Sáng tác 1990, gắn với công cuộc đổi mới của đất nước, đổi mới của văn học.- Rút từ tập Hà Nội trong mắt tôi, XB 1995.II. đọc hiểu văn bản:1. Tóm tắt:Các thời đoạnN.vật bà Hiền – Một người Hà NộiN.vật tôi – Người kể chuyệnTrước 1955Hoà bình lập lại sau 1955Trong cuộc k/c chống MĩSau đại thắng m.xuân 19752. Phân tích tác phẩm:Có chú ý gì về xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác truyện Một người Hà Nội? Định hướng phân tích: Nhân vật trung tâm? Dựa vào kết cấu truyện: nhân vật được xây dựngtheo trình tự nào? Mốc chính? Qua cảm nhận và lời kể của ai? Có quan hệthế nào với nhân vật chính?Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyện2.1. Nhân vật bà Hiền qua sự khám phá của nhân vật Tôi:Lai lịch: người gốc Hà Nội, có nhan sắc, thông minh, gia đình gia giáo, có nền nếp, yêu văn chương. Cháu họ xa nhưng là người gắn bó và chứng kiến cuộc đời nhân vật bà Hiền.Trong kháng chiến chống Pháp: vẫn sống ở Hà Nội. Lí do đơn giản vì không thể rời xa Hà Nội, không thể sinh cơ lập nghiệp ở một vùng đất khác  Tình yêu Hà Nội, sự gắn bó với Hà Nội.  “nghi ngại”. Trong không khí của cuộc k/chiến chống P, bà vẫn ở lại HN. Vì sao?Cho thấy điều gì về n/vật bà Hiền? Chú ý gì về lai lịch của bà Hiền?Thái độ của nhân vật Tôi trước việc ở lại HN của bà Hiền? a. Trước năm 1955:Thái độ trước thời cuộc:- Trước cách xưng hô của chồng, con: gắt, cau mặt, thở dài, quay đikhông bằng lòng với cách bắt chước ngôn ngữ cách mạng không phải lối - Nhận xét:“vui hơi nhiều và nói cũng hơi nhiều, phải nghĩ đến làm ăn chứ?”nhận ra niềm vui hơi quá mức và có phần thoả mãn của con người sau chiến thắng Trầm tĩnh, từng trải và tỉnh táo.Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyệnb. Hoà bình lập lại sau 1955:Thái độ của bà Hiền trước niềm vui chiến thắng và cách cư xử của mọi người xung quanh?Thái độ trước thời cuộc:Trầm tĩnh, từng trải và tỉnh táo.Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyệnb. Hoà bình lập lại sau 1955:Nếp sống:- Nơi ở, cái ăn – mặc vẫn sang trọng, khác với mọi người- Dạy con: chú ý sửa chữa cách ngồi, cách cầm bát, cầm đũa, cách múc canh và cả cách nói chuyện trong bữa ăn. “Chúng mày là người Hà Nội thì cách đi đứng, nói năng phải có chuẩn, không được sống tuỳ tiện, buông tuồng”Giữ được nếp sinh hoạt truyền thống đẹp đẽ của một gia đình có văn hoáPhát hiện ra sự từng trải, lịch lãm,bản lĩnh của bà Hiền nhưng vẫn còn những băn khoăn, nghi ngại, không tin cậy. Nếp sống, nếp sinh hoạt của bà và gia đình có đổi thay?Trước những nét tính cáchấy của bà Hiền, nhân vậtTôi bày tỏ thái độnhư thế nào?Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyệnThái độ trước thời cuộcNếp sống:Cách quản lí gia đình, tính toán làm ăn: Chuyện hôn nhân, sinh con, tính toán cho tương lai của con cái.Bán một ngôi nhà ở hàng Bún Không đồng ý cho chồng mua máy in, thuê người làm. Bản thân mở một cửa hàng lưu niệm, tự tay làm ra sản phẩm “hoa làm rất đẹp, bán rất đắt”.Phê phán thói gia trưởng của người cháu. Bản lĩnh, thức thời, khôn ngoan và sắc sảo.Phát hiện ra bà Hiền có “đầu óc thực tế”, “tính toán trước cả” và “luôn luôn tính đúng”, “đã tính là làm, đã làm là không để ý tới những lời đàm tiếu của thiên hạ”  Khâm phục b. Hoà bình lập lại sau 1955:Cách quản lí gia đình, tính toán làm ăn?Nhân vật Tôi đã nhận xét như thế nào về nét tính cách này của nhân vật bà Hiền?Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyệnBằng lòng cho hai đứa con đi chiến đấu. +Vì không muốn con sống bám vào sự hy sinh của bạn bè.+ Bảo nó tìm đường sống để các bạn nó phải chết cũng là một cách giết chết nó.+ Muốn bình đẳng với các bà mẹ khác “hoặc sống cả hoặc chết cả, vui lẻ thì có hay hớm gì”  Một con người giàu lòng tự trọng, có ý thức trách nhiệm với cộng đồng, giải quyết việc nhà việc nước rất hợp lí.  Tình yêu nước biểu lộ chân thực, tự nhiên, không giả tạo. “Cô tôi tính toán việc nhà, việc nước đại khái là như thế”. Vỡ lẽ ra vẻ đẹp của bà Hiền (thống nhất giữa tình yêu gia đình và tình yêu Tổ quốc). c. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ:Nhân vật Tôi đã vỡ lẽ ra nét tính cách nào của nhân vật bà Hiền? Trong hoàn cảnh cả nước ra trận, hai con lần lượt ra chiến trường, thái độ của bà Hiền như thế nào? Từ đó hiểu thêm gì về tính cách nhân vật?Củng cốQua phần đọc hiểu văn bản ở tiết 1, cảm nhận ban đầu của em về nhân vật bà Hiền là như thế nào? Đã có thể lí giải vì sao bà Hiền được tác giả Nguyễn Khải gọi là “một người Hà Nội”? Em có biết một câu ca dao về vẻ đẹp củangười Hà Nội như vừa thấy qua nhân vật bà Hiền?Hà NộiXưaNayVàChợ Đồng XuânHà NộiXưaNayVàvăn miếu - khuê văn cácXưa và NayĐất kinh kì - Chất kinh kìHướng dẫn chuẩn bị bài Hoa