Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 7: Tập làm văn: Phân tích đề lập dàn ý bài văn nghị luận

Tiết 7 – Làm văn PHÂN TÍCH ĐỀLẬP DÀN Ý BÀI VĂN NGHỊ LUẬN 1/Tìm hiểu ngữ liệu : A/ PHÂN TÍCH ĐỀCác yêu cầu Đề 1Đề 2Đề 3Vấn đề nghị luậnViệc chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới-Tâm sự của Hồ Xuân Hương trong Tự tình IIVẻ đẹp của bài thơ Mùa thu câu cáHình thức của đề-Có định hướng cụ thể  đề khép, đề nổi- Không nêu cụ thể nội dung và phương hướng nghị luậnđề mở, đề chìmKhông nêu cụ thể nội dung và phương hướng nghị luận  đề mở, đề chìmPhạm vi vấn đề- Vấn đề xã hội Vấn đề văn học Vấn đề văn học2/ Khái niệm và phương pháp phân tích đềa.Khái niệm :Phân tích đề là chỉ ra những yêu cầu của đề về :+ Nội dung vấn đề cần nghị luận. +Thao tác lập luận .+ Phạm vi tư liệu của đề.b.Phương pháp phân tích đề: - Đọc kỹ bài.- Gạch chân các từ then chốt.- Chú ý đến các vế câu của đề bài và các quan hệ từ tạo liên kết các vế câu trong đề ( nếu có). I/ Tìm hiểu ngữ liệu :1. Tìm ý cho các đề bài :* Đề 1: Từ ý kiến của Vũ Khoan, có thể xác định các ý lớn và ý nhỏ: - Cái mạnh của con người Việt Nam. + Thông minh. + Nhạy bén cái mới.- Cái yếu của con người Việt Nam. + Hổng về kiến thức. + Khả năng sáng tạo và thực hành hạn chế. - Phải biết phát huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu để làm hành trang vào thế kỷ mới. + Chống học lệch. + Chống học chay- học vẹt.B/ Lập dàn ý :* Đề 2: Tâm sự của Hồ Xuân Hương trong bài Tự tình II có thể triển khai theo mạch cảm xúc của bài thơ : 1. Cô đơn - bẽ bàng. 2.Đau buồn vì duyên tình không trọn vẹn. 3.Phẫn uất - phản kháng trước duyên phận.4.Xót xa cho duyên phận hẩm hiu.*Đề 3: Vẻ đẹp của bài thơ Câu cá mùa thu có thể triển khai theo các ý :1.Vẻ đẹp của cảnh thu.2.Vẻ đẹp của tình thu.3.Vẻ đẹp của cách sử dụng ngôn từ và bút pháp miêu tả thiên nhiên của tác giả. 2/ Từ các ý đã có, hãy lập dàn ý cho các đề bài * Đề 1:A/ Mở bài: Nêu vấn đề cần nghị luận.- Giới thiệu câu nói của Vũ Khoan và nội dung của đề .- Chép lại câu nói của Vũ Khoan ( dẫn đề).B/ Thân bài: Triển khai vấn đề bằng cách phân tích và chứng minh các ý của vấn đề theo trình tự logic : 1. Cái mạnh của con người Việt Nam ; a. Thông minh ( dẫn chứng ). b .Nhạy bén trước cái mới ( dẫn chứng)2. Cái yếu của con người Việt Nam : a .Hổng về kiến thức do học lệch b.Khả năng thực hành và sáng tạo có nhiều hạn chế do lối học chay- học vẹt.3. Phát huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu : a. Điểm mạnh cần phát huy : trí thông minh và sự nhạy bén b .Khắc phục điểm yếu : + không học lệch; + Không học chay - học vẹt II/ Khái niệm – vai trò – Phương pháp lập dàn ý :1. khái niệm : Lập dàn ý cho bài văn nghị luận là nhằm thiết kế bố cục và sắp xếp các ý theo một trình tự .2. Vai trò của lập ý trong bài văn nghị luận rất quan trong : + Tránh cho bài văn thừa ý hay thiếu ý; hệ thống các ý tránh sơ sài và lộn xộn+ Giúp cho người viết chủ động phân định thời gian khi viết bài.3. Các bước lập dàn ý : - Bước 1 : Trên cơ sở của phần phân tích đề  xác định ý lớn ( luận điểm) - Bước 2 :Từ hệ thống ý lớn  xác lập các ý nhỏ làm sáng tỏ cho ý lớn ( luận cứ).- Bước 3 : Sắp xếp các luận điểm; luận cứ theo một trình tự lôgic ở mỗi phần bố cục của bài văn: + Mở bài : Nêu vấn đề cần nghị luận.+ Thân bài : triển khai nội dung nghị luận với các thao tác lập luận cơ bản.+ Kết bài : Tóm lược vấn đề đã nghị luận -> đánh giá, mở rộng vấn đề.1. Phân tích đề là công việc trước tiên và không thể thiếu khi làm bài văn nghị luận. Khi phân tích đề, cần đọc kỹ đề để xác định các yêu cầu của đề về: - Nội dung luận đề. - Thao tác lập luận chính và phụ. - Phạm vi tư liệu cần minh hoạ C/ GHI NHỚ 2. Lập dàn bài là lập cái “sườn” cho một bài văn. Đây là một yêu cầu quan trong tạo nên thành công của bài viết.- Qúa trình lập dàn bài cần theo một trình tự :+ Tìm luận điểm.+ Tìm luận cứ.+ Sắp xếp các luận điểm- luận cứ theo trình tự lôgic trong từng phần bố cục của bài văn .( *Cần lưu ý : Cần đánh số thứ tự trước mỗi luận điểm, luận cứ để dễ phân biệt đâu là ý lớn, đâu là ý nhỏ trong dàn bài ).