Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 50: Chí Phèo - Nam Cao

Tr­êng T H P T HiÖp Hoµ Sè4 Chµo mõng c¸c thÇy c« ®· tíi dù giêSoạn giảng : gv NguyÔn TiÕn DångTrình bày ý nghĩa nhan đề đoạn trích: Hạnh phúc của một tang gia của Vũ Trọng Phụng?H¹nh phóc lµ sù tho¶ m·n, lµ c¶m xóc vui x­íng khi con ng­êi ®¹t ®­îc ­íc nguyÖnTang gia lµ sù buån ®au khi ng­êi th©n ra ®i m·i m·i vÒ thÕ giíi bªn kiaÊy vËy mµ tang gia lai cã h¹nh phóc –Bi hµi ,ng­îc ®êi .- Nhan ®Ò hÐ më m©u thuÉn trµo phóng, dù b¸o vë bi hµi kÞch s¾p diÔn ra víi nhiÒu nghÞch lÝ, nhiÒu pha c­êi ra n­íc m¾t . ®ång thêi hÐ më th¸i ®é phª ph¸n, mØa mai, hµi h­íc cña t¸c gi¶ Kiểm tra bài cũ NAM CAOTiết 50ChÝ PhÌoC©u HáiEm hãy nêu một đánh giá chung nhất về nhà văn Nam Cao?1917-1951 Nhà văn - liệt sỹ, đại biểu xuất sắc nhất của dòng văn học hiện thực phê phán, đóng góp lớn cho sự phát triển của văn xuôi Việt Nam hiện đại Nam Cao1-Cuộc đời --Tªn thËt lµ:Trần Hữu Tri (Sinh năm 1917, mất năm 1951) –Bút danh Nam Cao (ghép tên huyện và tên tổng)-Quª: Lµng Đ¹i Hoµng, tæng Cao е, huyÖn Nam Sang, phñ LÝ Nh©n (nay lµ x· Hoµ HËu, huyÖn LÝ Nh©n, Hµ Nam) . Tr­íc năm 1945 ®©y lµ vïng quª chiªm tròng, quanh năm nghÌo ®ãi,bän ®Þa chñ c­êng hµo bãc lét nh©n d©n rÊt thËm tÖ-¤ng xuÊt th©n trong mét gia ®inh nông dân,®«ng con, vµ «ng lµ ng­êi duy nhÊt ®­îc ăn häc tö tÕ I- Vµi nÐt vÒ tiÓu sö vµ con ng­êiPhÇn mét: T¸c Gi¶C¸c nhãm cïng th¶oluËn,bæ sungTrinh bµy nh­ng nÐt c¬ b¶n nhÊt vÒ cuéc ®êi t¸c gi¶?Con ®­êng ®êiHọc hết bậc thành chungĐi lại nhiều nơi : Nam trung bộ, Hà Nội, Hà Nam...Làm nhiều nghề : Viết văn, dạy học tư, làm gia sư... ... khi thÊt nghiÖp ph¶i sèng nhê vî.... Vợ và các con trai của nhà vănNhận định về Nam Cao, Nguyễn Minh Châu có viết :Câaâu hoûiNhận định về Nam Cao, Nguyễn Minh Châu có viết :...Như một quả lắc đồng hồ xang đi xang lại giữa thành phố và cái làng quê Đại Hoàng rất lâu đời của ông – nơi ông vật lộn với cuộc sống hàng ngày để kiếm miếng sống và nơi ông trở về bên gia đình vợ con, không phải để ngắm cảnh đẹp đồng quê, thậm chí chẳng có được một phút đứng “ dưới bóng hoàng lan “ mà để lại nghe những tiếng thở dài, những câu than vãn, những lời rỉa rách, để chứng kiến những trận ốm của lũ vợ conHiện thực xã hội trước CM.8/19451943 Nam Cao tham gia Hội văn hóa cứu quốc, hoạt động phong trào Việt Minh.Sau Cách mạng tháng8.45:-Làm báo Tiên Phong-Tham gia Nam Tiến-Làm báo Cứu Quốc ở Việt Bắc-Tham gia chiến dịch Biên giới 1950.Sau khi xem đoạn phim trên, em có thể cho biết nội dung, và qua đó trình bày những sự kiện chính trong quảng đời tiếp theo của Nam Cao ?Cuối Năm 1951, trong chuyến công tác ở vùng địch hậu, Nam Cao hy sinh tại Ninh Bình. Phần mộ và nhà lưu niệm Nam Cao ở làng Đại Hoàng2. CON NGƯỜi - Lµ ng­êi trÝ thøc “trung thùc v« ngÇn” lu«n nghiªm kh¾c ®Êu víi chÝnh minh ®Ó tho¸t khái lèi sèng tÇm th­êng nhá nhen Cã bÒ ngoµi l¹nh lïng, Ýt nãi nh­ng cã ®êi sèng néi t©m phong phó,s«i sôcBà Trần Thị Sen : “ Tính anh trầm lặng, ít nói. Thoạt mới gặp, nhiều người cảm thấy khó gần, nhưng đã quen nhau thì anh nói chuyện rất thân tình, cởi mở... T.C Văn Học 5.1987.Nhà văn Tô Hoài : “Nam Cao lạnh lùng quá, kéo mép lên mới nở được nụ cười khó nhọc, thật ra mặt anh ta lạnh nhưng lòng anh ta sôi nổi khát vọng cháy bỏng nhân đạoNhà văn Hoàng Trung Thông : Con người gày gày, xương xương, đôi vai hơi còng xuống và nhất là đôi mắt sâu thẳm quầng đầy day dứt. Anh luôn luôn đấu tranh với bản thân mình và tự phê bình mình... Báo Người Hà Nội 1987Lµ ng­êi ®«n hËu, cã tÊm lßng yªu th­¬ng, g¾n bã s©u nÆng víi quª h­¬ng vµ nh­ng ng­êi n«ng d©n nghÌo khæ ¤ng hay suy nghÜ vÒ nhiÒu vÊn ®Ò ®êi sèng ®Ó rót ra nh­ng nhËn xÐt cã tÇm triÕt lÝ s©u s¾c hãy trình bày những đặc điểm con người Nam Cao?Trong các tác phẩm Lão Hạc, Chí Phèo, Dì Hảo, Một bữa no... Các nhân vật chính thường chết trong đau thương. Theo em, cách kết thúc như vậy, có phải Nam Cao “ác” không ?II- Sự nghiÖp văn häc1- Quan điÓm nghÖ thuËt“Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay,làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những cái gì chưa có...” “sù cÈu th¶ trong văn ch­¬ng thi thËt lµ ®ª tiÖn” (Đời thừa) – Nam CaoH·y ®äc nh­ng ®o¹n trÝch sau vµ cho biÕt nhµ văn quan niÖm nh­ thÕ nµo vÒ s¸ng t¸c nghÖ thuËt? - Nghề văn ph¶i lµ nghÒ s¸ng t¹o. Nhµ văn ph¶i cã l­¬ng t©m nghÒ nghiÖp“Nghệ thuật không cần là ánh trăng lừa dối, không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật chỉ có thể là tiếng đau khổ kia thoát ra từ những kiếp lầm than” (Trăng sáng) – Nam Cao Có ý nghĩa tuyên ngôn nghệ thuật : chọn chủ nghĩa hiện thực trong sáng tác.Ánh trăng lừa dối : Ẩn dụ nghệ thuật  văn chương bóng bẩy, hình thức, quay lưng lại với hiện thực ... Không cần phải, không nên  không phải bóng bẩy, lâm ly mới là nghệ thuật, không chạy theo cái đẹp hình thức- Nghệ thuật ... kiếp lầm than : Phản ánh và cảm thông nỗi thống khổ của quần chúng ... Nghệ thuật kh«ng nªn quay l­ng l¹i víi hiÖn thùc, nghÖ thuËt ph¶i b¸m s¸t víi cuéc sèng cña con ng­êi, ph¶i ph¶n ¸nh vµ c¶m th«ng víi nçi khæ cña quÇn chóng “...Nã ca tông lßng th­¬ng, tinh b¸c ¸i, sù c«ng binh...Nã lµm cho ng­êi gÇn ng­êi h¬n” (®êi thõa)-Nam Cao Mét t¸c phÈm cã gi¸ trÞ nã ph¶i chøa ®ùng néi dung nh©n ®¹o cao c¶ KÕt luËn:quan ®iÓm nghÖ thËt cña Nam Cao lµ:Văn học phải phản ánh cuộc sống một cách chân thực và sâu sắc - chủ nghĩa hiện thựcb.Lao động văn chương là một hoạt động sáng tạo đầy trách nhiệm, đòi hỏi nhà văn phỉa có lương tâm, nhân cách xứng đáng với nghề nghiệp cao quý đó. Trong tác phẩm biểu hiện qua hai phương diện :Lòng cảm thông vô hạn trước nỗi thống khổ của con người trong xã hội cũ.Trí thức nghèo lo lắng về vật chất, dằn vặt mòn mõi tinh thần.Nông dân nghèo  ám ảnh về cái đói, nạn cường hào ... đẩy họ vào bước đường cùng.Lão HạcMột bữa noĐời thừaTrăng sángSống mònChí phèoChủ nghĩanhân đạoc.Văn häc ph¶i thấm nhuần tinh thần nhân đạo sâu sắc,mang nhiều sắc thái mới mÎ so với đương thờiPhê phán : Tố cáo  vạch ra một quy luật bạo tàn trong xã hội cũ : Quy luật tha hóaCụ thể : đẩy con người vào tuyệt vọng, vào hố thẳm của sự đánh mất nhân tính và cả nhân hình. Chí phèo ( Chí phèo) Cu Lộ (Tư cách mõ) Bà cụ (Một bữa no)Có thể nói : Hai mặt cảm thông và phê phán đã làm nên giá trị nhân đạo trong tác phẩm Nam Cao. Ở ông, có một niềm tin gần như tuyệt đối vào nhân phẩm con người.2.C¸c ®Ò tµi chÝnhBắt đầu viết văn từ năm 1936 với truyện ngắn ®ầu tay “Cảnh cuối cïng” ký bót danh Thóy Rư.- Đến năm 1941, với tập truyện “Đ«i lứa xứng đ«i” – “C¸i lß gạch cũ” – “ChÝ PhÌo”, ra đời, Nam Cao mới thật sự nổi tiếng, ngang hang với nhiều tac danh đương thời như Nguyễn C«ng Hoan, Vũ Trọng Phụng...Gồm hai giai đoạn sáng tác : Trước và sau Cách Mạng tháng 8.1945a. Trước Cách mạng tháng 8.1945S¸ng t¸c chủ yếu là truyện ngắn gồm hơn 60 truyện và và hai truyện dài : Chuyện người hàng xóm, Sống mòn..Đềtài : Hai đề tài chính : Người trí thức nghèo và người nông dân nghèo.Nam Cao s¸ng t¸c ë nh­ng m¶ng ®Ò tµi nµo?Nªu c¸c ®Ò tµi ®ã?ViÕt vÒ ng­êi trÝ thøc nghÌo vµ ng­êi n«ng d©n cïng khæ t¸c gi¶ trăn trë day døt vÊn ®Ò gi?.NÐt chung : Nỗi băn khoăn đến đau đớn trước tinh trạng con người bị hñy hoại về nh©n phẩm do cuộc sống đãi nghÌo,¸p bức, đồng thời thể hiện một khắc kho¶i vÒ sự ph¸t triển của con ngườiKể tªn những t¸c phÈm, nªu néi dung ph¶n ¸nh vµ gi¸ trÞ cña những s¸ng t¸c nµy? a1. ĐÒ tµi vÒ ng­êi trÝ thøc nghÌo: - Nam Cao th­êng lÊy minh ra lµm nguyªn mẫu - T¸c phÈm: “Giăng s¸ng”, “Đêi thõa”, “Sèng mßn”.... Néi dung chÝnh: Nhµ văn ®· miªu t¶ s©u s¾c tÊm bi kÞch tinh thÇn cña ng­êi trÝ thøc nghÌo trong x· héi cò. Hä mang nhiÒu hoµi b·o cao ®Ñp, kh¸t khao ®­îc ph¸t triÓn nh©n c¸ch, ®­îc ®ãng gãp cho x· héi Nh­ng hä ®· bÞ cuéc sèng bÊt c«ng, ®ãi nghÌo ghì s¸t ®Êt. hoµi b·o ­íc m¬ cña hä bÞ vïi dËp Giá tri: Phê phán xã hội vô nhân đạo đã tàn phá tâm hồn con người. Đồng thời thể hiện niềm khát khao một cuộc sống có ích, có ý nghĩaa2.Đề tài về Người nông dân nghèo : Lấy nguyên mẫu từ người quen trong làng Đại Hoàng:Lão Hạc, Dì Hảo, Lang Rận, Chí Phèo...Tác phẩm: “Chí Phèo”, “Lão Hạc”, Một bữa no”, “trẻ con không được ăn thịt chó”....Nội dung chính: Tập trung khắc hoạ tình cảnh và số phận của những người dân nghèo bị đẩy vào đường cùng, bị chà đạp, lăng nhục, tha hoá, lưu manh....Giá trị: Nhà văn lên án xã hội tàn bạo, huỷ diệt cả thể xác lẫn linh hồn lương thiện . Đồng thời nhà văn khẳng định nhân tính và bản chất lương thiện của họ ngay khi họ bị xã hội độc ác cướp mất cả hình hài, nhân tính.... Kể tªn những t¸c phÈm, nªu néi dung ph¶n ¸nh vµ gi¸ trÞ cña những s¸ng t¸c nµy? Quan điểm nghệ thuật có nhiều đổi mới, gắn bó mật thiết với nhiệm vụ cách mạng. Tiêu biểu có tác phẩm Đôi mắt.b. Sau Cách mạng tháng 8.1945.Nam Cao võa tinh nguyÖn lµm c¸n bé tuyªn truyÒn nh·i nhÐp, hoạt động cách mạng vừa tiếp tục sáng táclà cây bút tiêu biểu của văn học kháng chiến chống Pháp.Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m Nam Cao cã s¸ng t¸c kh«ng? S¸ng t¸c cã gi ®Æc biÖt?III. Phong c¸ch nghÖ thuËtë ch­¬ng trinh THCS c¸c em ®· tiÕp xóc víi t¸c phÈm nµo cña nhµ van Nam Cao ?Theo em L·o H¹c cã ®êi sèng néi t©m nh­ thÕ nµo? Tõ ®ã em hiÓu gi vÒ phong c¸ch nghÖ thuËt cña Nam Cao? 1.Nam cao lu«n cã høng thó kh¸m ph¸ thÕ giíi néi t©m cña con ng­êi. Vµ cã biÖt tµi diÔn t¶, ph©n tÝch t©m lÝ nh©n vËt 2.Nam Cao th­êng ®¶o lén thêi gian , kh«ng gian t¹o nªn kiÓu kÕt cÊu t©m lÝ, phãng tóng,linh ho¹t vµ nhÊt qu¸n 3.Nam Cao th­êng viÕt vÒ c¸i nhá nhÆt, xoµng xÜnh, tÇm th­êng trong ®êi sèng h»ng ngµy, tõ ®ã ®Æt ra những vÊn ®Ò cã ý nghÜa x· héi to lín, những triết lÝ s©u sắcvÒ con ng­êi, cuéc sèng vµ nghÖ thuËt Lão Hạc khóc khi bán con chó, phải day dứt, băn khoăn...ChÝ phÌo : ...sau lần gặp thị Nở “ vÈn vơ nghĩ m·i” chao «i lµ lµ buån...” - đoạn buổi s¸ng. Câu văn giàu tính triết lý...“ Hạnh phúc lúc này như một chiếc chăn quá hẹp. Người này co thì người kia bị hë...” – (Mua nhà).“ Kẻ mạnh không phải là kẻ giẫm lên vai kẻ khác để thỏa mãn lòng ích kỷ. Kẻ mạnh chính là kẻ giúp đỡ kẻ khác lên trên đôi vai của mình.” – (Đời thừa) 4.Nghệ thuật trần thuật đa dạng, độc đ¸o Kể chuyện bằng nhiều chất giọng : nghiªm nghị, hài hước, tr©n trọng, n©ng niu, nhạo b¸ng, th­¬ng c¶m..... Kể và suy ngẫm (Đời thừa) Hßa tan ng«n ngữ kể chuyện với nh©n vật(ChÝ PhÌo)IV TỔNG KẾT1 Nam Cao là một tài năng lớn, góp phần cách tân và hiện đại hóa nền văn xuôi quốc ngữ. giữ môt vai trò lớn trong nền văn học Việt Nam hiện đại.2. Cuộc đời và sự nghiệp của Nam Cao là một quá trình phấn đấu không khoan nhượng cho một nhân cách cao đẹp- nhân cách trong cuộc sống và nhân cách trong sáng tạo nghệ thuậtNhà văn tiêu biểu của dòng văn học hiện thực phê phánĐược truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, đợt mộtEm rót ra kÕt luËn gi vÒ Nam Cao? LuyÖn tËp C©u1: Tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, Nam Cao th­êng viÕt theo m¶ng ®Ò tµi nµo?C©u2: Nam Cao m­în nguyªn mÉu ë ®©u ®Ó x©y dùng những nh©n vËt thuéc ®Ò tµi trÝ thøc ? Qua hä Nam Cao muèn ca ngîi ®iÒu gi?ĐÒ tµi: ng­êi trÝ thøc nghÌo vµ ng­êi n«ng d©n nghÌoLÊy nguyªn mÉu tõ minh, ca ngîi sù ®Êu tranh kiªn tri tr­íc sù c¸m dç cña lèi sèng Ých kØ,quyÕt t©m v­¬n tíi lÏ sèng nh©n ®¹o ®Ó cã cuéc sèng cao ®ÑpXin ch©n thµnh c¶m ¬nc¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o ®· ®Õn dù giê!