Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 3, 4: Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí

Tiết 3 - 4NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý Đề bài: Anh (chị) hãy trả lời câu hỏi sau của nhà thơ Tố Hữu: “Ôi ! Sống đẹp là thế nào, hỡi bạn” (Một khúc ca) - Vấn đề nghị luận:“Lối sống đẹp” - Để sống đẹp con người cần xỏc định: + Lớ tưởng đỳng đắn, cao cả, + Cỏ nhõn xỏc định được vai trũ, trỏch nhiệm với cuộc sống, + Đời sống tỡnh cảm phong phỳ, hành động đỳng đắn.a. Tỡm hiểu đề.- Với thanh niờn, học sinh muốn trở thành người “ sống đẹp” cần: + Chăm chỉ học tập, khiờm tốn học hỏi, biết nuụi dưỡng hoài bóo, ước mơ + Thường xuyờn tu dưỡng và rốn luyện đạo đức, cú tinh thần bao dung, độ lượng - Cỏc thao tỏc lập luận cần vận dụng: + Giải thớch ( sống đẹp là sống như thế nào?). + Phõn tớch + Chứng minh, bỡnh luận - Sử dụng tư liệu: ngoài thực tế, sỏch vở b. Lập dàn ý: * Mở bài: - Nờu vấn đề cần nghị luận - Trớch dẫn nguyờn văn cõu thơ của Tố Hữu - Nờu quan điểm của bản thõn Cú thể giới thiệu bằng nhiều cỏch: quy nạp, diễn dịch, phản đề, trực tiếp, giỏn tiếp * Thõn bài: - Giải thớch thế nào là lối sống đẹp? - Phõn tớch cỏc khớa cạnh biểu hiện của sống đẹpChứng minh, bỡnh luận: + Nờu những tấm gương người tốt, việc tốt: . Những tấm gương hi sinh cao cả vỡ lý tưởng: Hồ Chớ Minh, Nguyễn Trói, Trần Bỡnh Trọng, Lờ Văn Tỏm, Vừ Thị Sỏu . “Sống là cho đõu chỉ nhận riờng mỡnh”(Từ ấy - Tố Hữu). . “Sống là cho, chết cũng là cho”(Tố Hữu). + Phờ phỏn lối sống ớch kỉ, vụ trỏch nhiệm, thiếu ý chớ, nghị lực + Bàn cỏch thức rốn luyện để sống đẹp: tu dưỡng, rốn luyện đạo đức, cú lối sống phự hợp với thời đại và chuẩn mực đạo đức xó hội* Kết bài: - Khẳng định ý nghĩa của lối sống đẹp: là chuẩn mực đạo đức, nhõn cỏch của con người - Liờn hệ và rỳt ra bài học cho bản thõn 2. Cỏch làm một bài văn về tư tưởng, đạo lý: * Khỏi niệm: Là quỏ trỡnh kết hợp cỏc thao tỏc nghị luận để là rừ vấn đề về tư tưởng, đạo lý trong cuộc sống * Đề tài nghị luận: - Nhận thức (lý tưởng, mục đớch). - Tõm hồn, tớnh cỏch (Lũng yờu nước, nhõn ỏi, bao dung, độ lượng, thúi ớch kỷ, ba hoa, vụ lợi ) - Quan hệ gia đỡnh (tỡnh mẫu tử, tỡnh anh em. ) - Quan hệ xó hội (Tỡnh đồng chớ, đồng bào, tỡnh bạn bố. ) - Cỏch ứng xử, hành động trong cuộc sống * Bố cục: Ba phần * Cỏc bước tiến hành ở thõn bài: - Giải thớch khỏi niệm của đề bài - Giải thớch và chứng minh vấn đề đặt ra - Phõn tớch những mặt đỳng, bỏc bỏ những biểu hiện sai lệch cú liờn quan đến vấn đề - Nờu ý nghĩa của vấn đề và rỳt ra bài học bản thõn * Diễn đạt: - Chuẩn xỏc, mạch lạc - Cú thể sử dụng phộp tu từ, biểu cảm nhưng phải ở mức độ phự hợp * Ghi nhớ: Sỏch giỏo khoa trang 21 3. LUYỆN TẬP: a. Bài tập 1: - Vấn đề: phẩm chất văn húa trong nhõn cỏch của mỗi con người - Cú thể đặt tờn cho văn bản là : văn húa con người , thế nào là người sống cú văn húa - Tỏc giả sử dụng cỏc thao tỏc : giải thớch, đưa cõu hỏi, chứng minh, phõn tớch, bỡnh luận - Cỏch diễn đạt trong văn bản rất đặc sắc, khỏ sinh động, hấp dẫn.b. Bài tập 2: - Giải thớch cỏc khỏi niệm: “lớ tưởng, cuộc sống”, ý nghĩa cõu núi của nhà văn L. Tụn-xtoi . - “lớ tưởng là ngọn đốn chỉ đường”: Đưa ra phương hướng cho cuộc sống của Thanh niờn trong tương lai  thanh niờn sống cần cú lớ tưởng , biết đề ra mục tiờu để phấn đấu vươn tới ước mơ - Vai trũ của lý tưởng: Lớ tưởng cú vai trũ quan trọng trong đời sống của thanh niờn, là yếu tố quan trọng làm nờn cuộc sống con người .- Cần đặt ra cõu hỏi để nghị luận: + Tại sao cần sống cú lớ tưởng? + Làm thế nào để sống cú lớ tưởng? + Người sống khụng lớ tưởng thỡ hậu quả như thế nào? + Lớ tưởng của thanh niờn , học sinh ngày nay ra sao?- Rỳt ra bài học cho bản thõn, hoàn thiện nhõn cỏch để sống tốt hơn, cú ớch hơn cho xó hội