Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Ngữ cảnh

Ng÷ c¶nh TiÕng ViÖt:Ng­êi thùc hiÖn : Bïi ThÞ Hµ Ph­¬ngTr­êng THPT KiÕn AnKIỂM TRA BÀI CŨ1/ Truyện ngắn “ Hai đứa trẻ” của Thạch Lam diễn ra vào khoảng thời gian nào?D. Đêm tối đến sáng. §¸p ¸nA. Đầu buổi chiều đến tốiB .Giữa chiều đến nửa đêm. C. Chiều tối đến nửa đêm. §¸p ¸n §óng: c2/ Khi phố huyện vào đêm tối, chi tiết ánh sáng nào được nhắc đến nhiều nhất?D. Ánh sáng của những con đom đóm. §¸p ¸nA. Bếp lửa của gánh phở Bác Siêu . B . Ngọn đèn con của của hàng nước chị Tí . C. Ngọn đèn trong gian hàng của Liên. §¸p ¸n §óng: B 3/ Thời gian của truyện ngắn “ Hai đứa trẻ” được bắt đầu ở chi tiết ?D. Dãy tre làng đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời. §¸p ¸nA. Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn. B . Tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ. C. Tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng. §¸p ¸n §óng: B4/ Nhân vật “ Họ” được chị Tí nói tới trong câu : “ Giờ muộn thế này mà họ vẫn chưa ra nhỉ ?” là ai?D. Mấy người phu xe hay phu gạo. §¸p ¸nA. Những người khách từ Hà Nội về. B . Bác phở Siêu và vợ chồng bác Xẩm. C. Những cư dân lao động nghèo của phố huyện. §¸p ¸n §óng: c 5. Nhân vật trung tâm trong truyện ngắn “ Hai đứa trẻ” là ai?D. Bác Siêu§¸p ¸nA. An B . Chị Tí C. Liên §¸p ¸n §óng: c NGỮ CẢNHNg÷ c¶nh I. Kh¸i niÖm ng÷ c¶nh. II. C¸c nh©n tè cña ng÷ c¶nh. III. Vai trß cña ng÷ c¶nh. IV. LuyÖn tËp.Em có thể hiểu nội dung câu nói đội bạn đưa ra như thế nào?Ng÷ c¶nh * Sau khi ®Æt mçi c©u văn vµo bèi c¶nh cô thÓ gióp em hiÓu ®iÒu g×? C©u trªn lµ do ai nãi ? - Nãi c©u ®ã víi ai ? - Nãi vÒ chuyÖn g× ? - C©u Êy ®­îc nãi ë ®©u ? - Nãi vµo lóc nµo ?Bèi c¶nh cña c©u nãiNg÷ c¶nhQua viÖc t×m hiÓu các tình huống giao tiếp trên , em rót ra nhËn xÐt g×? Mçi c©u ®Òu ®­îc s¶n sinh ra trong mét bèi c¶nh nhÊt ®Þnhvµ chØ ®­îc lÜnh héi ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c trong bèi c¶nh cña nã. Bèi c¶nh ®ã ®­îc gäi lµ ng÷ c¶nh.Ng÷ c¶nh lµ g×?Ng÷ c¶nh lµ bèi c¶nh ng«n ng÷ :- Ng­êi nãi ( viÕt) s¶n sinh ra lêi nãi thÝch øng. - Ng­êi nghe( ®äc): c¨n cø vµo ®ã ®Ó lÜnh héi ®­îc ®óng lêi nãi. I Khái niệm ngữ cảnh Ng÷ c¶nhII. C¸c nh©n tè cña ng÷ c¶nh: Em h·y cho biÕt c¸c nh©n tè cña ng÷ c¶nh ? 1. Nh©n vËt giao tiÕp. 2. Bèi c¶nh ngoµi ng«n ng÷. 3. V¨n c¶nh.Hãy cho biết người nói đã sử dụng lời nói phù hợp với ngữ cảnh chưa? Vì sao?Ng÷ c¶nh 1. Nh©n vËt giao tiÕp: Mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n vËt giao tiÕp: + Quan hệ thân sơ. + Quan hệ vị thế. => chi phèi trùc tiÕp ®Õn néi dung vµ h×nh thøc c©u v¨n.2. Bèi c¶nh ngoµi ng«n ng÷: (Hoµn c¶nh diÔn ra qu¸ tr×nh giao tiÕp ). a. Bèi c¶nh hÑp : Lµ hoµn c¶nh giao tiÕp cô thÓ: thêi gian, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh c©u nãi cïng víi nh÷ng sù viÖc, hiÖn t­îng x¶y ra xung quanh. b. Bèi c¶nh réng: Lµ bèi c¶nh v¨n ho¸, chÝnh trÞ, x· héi cña cuéc giao tiÕp, giúp hiểu sâu hơn nội dung giao tiếp.Ng÷ c¶nh c. HiÖn thùc ®­îc nãi tíi: - Lµ sự vật, sự việc, con người được nói tới nằm ngoài nhân vật giao tiếp - Hoặc là hiện thực trong tâm trạng con ngườiNã t¹o nªn nghÜa sù viÖc cña c©uNg÷ c¶nh3.V¨n c¶nh: - V¨n c¶nh lµ c¸c ®¬n vÞ ng«n ng÷ (©m, tiÕng, tõ, ng÷, c©u, ®o¹n) ®i tr­íc vµ ®i sau mét ®¬n vÞ ngôn ngữ được đề cập tới . * Lưu ý : Trong văn bản viết, bối cảnh được thể hiện thông qua văn cảnh. Ng÷ c¶nh Th¶o luËn: Xác định các nhân tố của ngữ cảnh trong đoạn phim “ Chị Dậu” . Cho biết: 1.Vai trò của ngữ cảnh đối với người nói và quá trình tạo lập văn bản? 2.Vai trò của ngữ cảnh đối với người nghe và quá trình lĩnh hội văn bản? III. Vai trò của ngữ cảnh NGỮ CẢNHNGƯỜI NÓI ( VIẾT)NGƯỜI NGHE (ĐỌC)Nội dung và hình thức của câu.Sử dụngtừ ngữCăn cứ vào ngữ cảnh rộng và hẹpGắn từ ngữ, câu với tình huống và diễn biến cụ thể-> Lùa chän ng«n ng÷ ®Ó t¹o lËp lêi nãi sao cho phï hîp ng÷ c¶nh.-> Ng÷ c¶nh lµ c¨n cø ®Ó lÜnh héi thÊu ®¸o lêi nãi.Ng÷ c¶nh IV. LuyÖn tËp: 1. Bµi tËp1: T¹i sao khi t×m hiÓu mét t¸c phÈm cô thÓ, ng­êi ta th­êng t×m hiÓu tiÓu sö cña t¸c gi¶ vµ hoµn c¶nh ra ®êi cña t¸c phÈm?Gîi ý: V× tiÓu sö cña t¸c gi¶ vµ hoµn c¶nh ra ®êi t¸c phÈm lµ nh÷ng yÕu tè thuéc ng÷ c¶nh cña cuéc giao tiÕp gi÷a: T¸c gi¶ ( Thời đại ) - t¸c phÈm – ng­êi ®äc. Ng÷ c¶nh 2. Bµi tËp 2: X¸c định hiÖn thùc ®­îc nãi tíi trong hai c©u th¬: §ªm khuya v¨ng v¼ng trèng canh dånTr¬ c¸i hång nhan víi n­íc non (Hå Xu©n H­¬ng)- HiÖn thùc bªn ngoµi: ®ªm khuya, tiÕng trèng canh dån dËp mµ ng­êi phô n÷ vÉn c« ®¬n, tr¬ träi. - HiÖn thùc bªn trong: t©m tr¹ng chøa ®Çy nçi buån tñi, xãt xa, chua ch¸t cña n÷ sÜ hä Hå bëi duyªn phËn Ðo le ngang tr¸i cña m×nh. Ghi nhí : * Ng÷ c¶nh lµ bèi c¶nh ng«n ng÷ lµm c¬ së cho viÖc sö dông tõ ng÷ vµ t¹o lËp lêi nãi, ®ång thêi lµm c¨n cø ®Ó lÜnh héi thÊu ®¸o lêi nãi. * Ng÷ c¶nh bao gåm: nh©n vËt giao tiÕp, bèi c¶nh réng vµ hÑp, hiÖn thùc ®­îc ®Ò cËp ®Õn vµ v¨n c¶nh. * Ng÷ c¶nh cã vai trß quan träng c¶ víi qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ qu¸ tr×nh lÜnh héi lêi nãi.DẶN DÒ Làm các bài tập còn lại Chuẩn bị bài “ Chữ người tử tù”Xin ch©n thµnh cảm ¬n c¸c thÇy c« vµ c¸c em häc sinh!