Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng tám năm 1945

Xin chào 11c!Chúc các bạn một ngày vui vẻBỐI CẢNH LỊCH SỬ XÃ HỘI - ĐẦU THẾ KỶ XX TD PHÁP BẮT ĐẦU KHAI THÁC THUỘC ĐỊA VỀ KINH TẾ CƠ CẤU XH CÓ BIẾN ĐỔI SÂU SẮC: TỪ XHPK TD NỬA PK - NHIỀU THÀNH PHỐ, DÔ THỊ CN RA ĐỜI XUẤT HIỆN NHIỀU TẦNG LỚP MỚI: CN, TRÍ THỨC TH, TIỂU TS -DẦN PHÁT THÁO KHỎI SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA VHPK TRUNG QUỐC, VÀ TIẾP THU ẢNH HƯỞNG VH PHƯƠNG TÂYKHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945II. Đặc điểm cơ bản của văn học VN từ đầuthể kỉ XX đến CMT8 năm 1945 1.Văn học đổi mới theo hướng hiện đại hố. a. Khái niệm hiện đại hố văn họcLà quá trình làm cho văn học thốt ra khỏi hệ thống thi pháp văn học trung đại và đổi mới theo hình thức của văn học phương Tây, cĩ thể hội nhập với nền văn học hiện đại trên thế giới.Ví dụ: Bút pháp nghệ thuật“ Đầu lịng hai ả tố ngaThuý kiều là chị em là Thuý vân.Mai cốt cách, tuyết tinh thần,Mỗi ngưịi mỗi vẻ, mười phân vẹn mười.Vân xem trang trọng khác vời,Khuơn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.Hoa cười ngọc thốt đoan trang,Mây thua nước tĩc, tuyết nhường màu da.Kiều càng sắc sảo mặn mà,So bề tài sắc lại là phần hơn.Làn thu thuỷ, nét xuân sơn,Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh” ( Nguyễn Du )“ Em đẹp lắm khi mày em nhíu lạiCặp mày xanh như rừng biếc chen câyEm thảnh thơi như buổi sáng đầu ngàyEm mạnh mẽ như buổi chiều giữa hạ” ( Xuân Diệu )Ví dụĐặc điểmVăn học trung đạiVăn học hiện đạiBút pháp nghệ thuậtƯớc lệ, tượng trưngBút pháp tả thựcQuan niệm văn họcVăn chương chở đạo, Thơ nĩi chíHoạt động nghệ thuật đitìm và sáng tạo cái đẹpQuan niệm thẫm mỹHướng về cái đẹp trongquá khứ, thiên về cáicao cả, tao nhãHướng về cuộc sống hiệntại, đề cao vẻ đẹp conngười trần thếĐội ngũ sáng tácCác nhà NhoCác nhà văn nghệ sĩmang tính chuyên nghiệpHình thức chữ viếtHán, NơmChữ quốc ngữ...KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945b. Những nhân tố tạo điều kiện cho nền văn học thời kì này đổi mới theo hướng hiện đại hố.Ảnh hưởng của văn hố phương Tây (đặc biệt là Pháp)Lực lượng sáng tác chủ yếu: tầng lớp trí thức Tây học ( tiếp cận nhiều với văn học Pháp)Chữ quốc ngữ đã thay thế chữ Hán và chữ Nơm trong nhiều lĩnh vực.Nghề in, xuất bản, báo chí, phong trào dịch thuật ra đời và phát triển khá mạnh.Sự xuất hiện của đội ngũ phê bình văn học Những nhân tố trên tạo điều kiện, và đòi hỏi nền văn học Việt Nam đổi mới theo hướng hiện đại hố.KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945Quá trình hiện đại hố: 3 giai đoạn.c.1.Giai đoạn thứ nhất ( từ đầu TK XX đến khoảng năm 1920)Đây là giai đoạn mở đầu và chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho cơng cuộc hiện đại hố văn học.Chữ quốc ngữ được phổ biến rộng rãi, báo chí và phong trào dịch thuật phát triển khá rầm rộ, thúc đẩy sự hình thành và phát triển của nền văn xuơi chữ quốc ngữ.Thành tựu chủ yếu của giai đoạn này là thơ của các chí sĩ cách mạng: Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn Thượng Hiền,.. Nhìn chung, văn học ở giai đoạn này chỉ mới đổi mới về nội dung tư tưởng, chứ chưa đổi mới về hình thức nghệ thuật.Xuất dương lưu biệtSinh vi nam tử yếu hi kì,Khẳng hứa càn khơn tự chuyển di.Ư bách niên trung tu hữu ngã,Khởi thiên tải hậu cánh vơ thuỳ.Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế,Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si.Nguyện trục trường phong Đơng hải khứ,Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi.Làm trai phải lạ ở trên đờiHá để càn khơn tự chuyển dời.Trong khoảng trăm năm cần cĩ tớ,Sau này muơn thuở há khơng ai?Non sống đã chết sống thêm nhục,Hiền thánh cịn đâu học cũng hồi.Muốn vượt biển Đơng theo cánh giĩ,Muơn trùng sĩng bạc tiễn ra khơi. ( Phan Bội Châu )KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945c. Quá trình hiện đại hố: 3 giai đoạn. c.1.Giai đoạn thứ nhất ( từ đầu TK XX đến khoảng năm 1920)c.2. Giai đoạn thứ hai ( từ 1920 đến 1930 )- Giai đoạn này cĩ những thành tựu đáng kể. Các tác giả, tác phẩm cĩ giá trị như: tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh, Hồng Ngọc Phách; truyện ngắn của Phạm Duy Tốn, Nguyễn Bá Học; thơ của Tản Đà, Á Nam Trần Tuấn Khải; kịch nĩi của Vũ Đình Long, Vi Huyền Đắc, Nam Xương.- Bộ phận truyện kí của Nguyễn Ái Quốc viết bằng tiếng Pháp đã gĩp phần đáng kể vào quá trình hiện đại hố văn học trong nước. Nhìn chung, giai đoạn này đạt được một số thành tựu đáng ghi nhận trong quá trình hiện đại hố. Tuy nhiên nhiều yếu tố của văn học trung đại vẫn cịn tồn tại từ nội dung đến hình thức.Thề non nước “ Nước non nặng một lời thề,Nước đi đi mãi khơng về cùng non.Nhớ lời nguyện nước thề non,Nước đi chưa lại non cịn đứng khơng.Non cao những ngĩng cùng trơng, Suối khơ dịng lệ chờ mong tháng ngàyXương mai một nắm hao gầy,Tĩc mây một mái đã đầy tuyết sương.Trời tây ngả bĩng tà dương,Càng phơi vẻ ngọc nét vàng phơi pha.Non cao tuổi vẫn chưa già,Non thời nhớ nước nước mà quên non!Dù cho sơng cạn đá mịn,Cịn non cịn nước vẫn cịn thề xưa” (Tản Đà ) Nội dungNghệ thuậtCái tơi cá nhân( mờ nhạt )Chữ quốc ngữ( Hình ảnh ước lệ, tượng trưng) Đoạn trích: Cha con nghĩa nặng của Hồ Biểu ChánhNội dungHình thứcĐề cao tình cảm cao quý (Tình cảm cha con )Văn xuơi quốc ngữ.Câu văn biền ngẫu, kết cấu theo kiểu tiểu thuyếtchương hồi của Trung QuốcKHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945c. Quá trình hiện đại hố: 3 giai đoạn.c.3 Giai đoạn thứ ba ( từ 1930 đến 1945 )Quá trình hiện đại hố văn học đã được hồn tất với những cuộc cách tân sâu sắc trên mọi thể loại, nhất là tiểu thuyết, truyện ngắn và thơ.Truyện ngắn và tiểu thuyết được viết theo lối mới từ cách xây dựng nhân vật đến nghệ thuật kể chuyện và ngơn ngữ nghệ thuật với các tác giả tiêu biểu như: Vũ Trọng Phụng, Ngơ Tất Tố, Nguyễn Cơng Hoan, Nam Cao, Thạch Lam, Nguyễn Tuân, nhĩm Tự lực văn đồn,Thơ ca đổi mới sâu sắc với phong trào thơ mới, đưa lại một “cuộc cách mạng trong thơ ca” cùng với những tên tuổi sáng chĩi và phong cách riêng biệt như Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu, Huy Cận, Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, Nguyễn Bính,Những thể loại mới như Phĩng sự, bút kí, tuỳ bút, kịch nĩi, phê bình văn học,cũng gĩp phần khẳng định sự đổi mới tồn diện của văn học. Cơng cuộc hiện đại hố đã diễn ra trên mọi mặt của đời sống văn học, làm biến đổi tồn diện nền văn học nước nhà.Ví dụ: Vội vàng ( Xuân Diệu )Tơi muốn tắt nắng đi,Cho màu đừng nhạt mất.Tơi muốn buộc giĩ lại,Cho hương đừng bay đi( )Ta muốn ơmCả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;Ta muốn riết mây đưa và giĩ lượn,Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,Ta muốn thâu trong một cái hơn nhiều;Và non nước, và cây, và cỏ rạng,Cho chếnh chống mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng,Cho no nê thanh sắc của thời tươi- Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!Tác giả, tác phẩmNội dungHình thứcXuân Diệu( Vội vàng )Cái tơi cá nhân dạt dào cảm xúc, tha thiết, rạo rực,Chữ quốc ngữ, hình ảnh gợi cảm, tinh tế,Thạch Lam( Hai đứa trẻ )Nhân đạo:cảm thơng, thương xĩt những kiếp người nhỏ bé,Truyện ngắn, câu văn mềm mại, giàu chất thơ,..Nam Cao( Chí phèo )Cảm thơng, thương xĩt cho những người lao động lương thiện bị áp bức, bĩc lột,Truyện ngắn, nghệ thuật kể chuyện độc đáo, miêu tả tâm lí tinh vi,KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 19452. Văn học hình thành hai bộ phận và phân hố thành nhiều xu hướng, vừa đấu tranh với nhau, vừa bổ sung với nhau để cùng phát triển.a. Bộ phận văn học cơng khai Do khác nhau về quan điểm nghệ thuật và khuynh hướng thẩm mĩ nên bộ phận này phân hố thành hai xu hướng chính:a.1. Văn học lãng mạn.Thể hiện trực tiếp và sâu sắc cái Tơi trữ tình đầy cảm xúc, đồng thời phát huy cao độ trí tưởng tượng để diễn tả những khát vọng ước mơ.Một số tác giả tiêu biểu: nhĩm Tự lực văn đồn, các nhà thơ mới, truyện ngắn trữ tình của Thạch lam, Thanh Tịnh, Hồ Zếnh, tuỳ bút và truyện ngắn của Nguyễn Tuân, Vh lãng mạn gĩp phần thức tỉnh ý thức cá nhân, đấu tranh chống luân lí, lễ giáo phong kiến cổ hủ để giải phĩng cá nhân, giành quyền hưởng hạnh phúc cá nhân,Tuy nhiên nĩ ít gắn trực tiếp với đời sống xã hội chính trị của đất nước, đơi khi đề cao chủ nghĩa cá nhân cực đoan. KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 19452. Văn học hình thành hai bộ phận và phân hố thành nhiều xu hướng, vừa đấu tranh với nhau, vừa bổ sung với nhau để cùng phát triển.a. Bộ phận văn học cơng khaia.1. Văn học lãng mạn. a.2. Văn học hiện thựcTập trung vào việc phơi bày thực trạng bất cơng, thối nát của xã hội đương thời, đi sâu phản ánh tình cảnh khốn khổ của các tầng lớp nhân dân bị áp bức bĩc lột với một thái độ cảm thơng sâu sắc.Một số tác giả tiêu biểu: Nguyễn Cơng Hoan, Nguyên Hồng, Nam Cao, Tơ Hồi, Vũ Trọng Phụng, Ngơ Tất Tố, Cĩ tính chân thật cao và thấm đượm tinh thần nhân đạo. Tuy nhiên các nhà văn hiện thực phê phán chỉ thấy tác động một chiều của hồn cảnh đối với con người, coi con người là nạn nhân bất lực của hồn cảnh. Hai xu hướng này cùng tồn tại song song, vừa đấu tranh với nhau, vừa ảnh hưởng, tác động qua lại, chuyển hố lẫn nhau.b. Bộ phận văn học không công khai và bán công khaiNội dung: + Thể hiện lòng yêu nước, tuyên truyền cổ động cmLL sáng tác: + những người chiến sỹ và quần chúng cm-Thể loại: chủ yếu là thơ VĂN HỌC VN TỪ ĐẦU TK XX – CMT8 1945ĐẶC ĐIỂMHIỆN ĐẠI HỐKHÁI NIỆMN. NHÂNQUÁ TRÌNHQUÁ TRÌNH HĐHBƯỚC 1Đổi mới về nội dung tư tưởng, chưa đổi mới về hình thứcBước 2Cĩ đổi mới cả nội dung lẫn hình thức nhưng chưa đáng kểBƯỚC 3Đổi mới tồn diện cả nội dung lẫn hình thứcVĂN HỌC VN TỪ ĐẦU TK XX – CMT8 1945ĐẶC ĐIỂMHIỆN ĐẠI HỐKHÁI NIỆMN. NHÂNQUÁ TRÌNHsự phân hố phức tạpBỘ PHẬN VHCƠNG KHAIVH LÃNG MẠNVH HIỆN THỰC