Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Hai đứa trẻ - Thạch Lam

Hai đứa trẻ Thạch Lam1. Tác giả Thạch Lam (1910 – 1942)I. Tiểu dẫn.a. Tiểu sử.- Thủa nhỏ sống ở quê ngoại – phố huyện Cẩm Giàng.- Là người thông minh, đôn hậu, điềm đạm, tinh tế.- Cùng với hai anh trai (Nhất Linh, Hoàng Đạo) là những thành viên trụ cột của Tự lực văn đoàn. b. Sáng tác.- Quan niệm văn chương lành mạnh, tiến bộ.- Thành công ở những tác phẩm viết về đề tài nông thôn và người dân nghèo.- Có biệt tài về truyện ngắn. + Truyện không có chuyện, chủ yếu khai thác nội tâm nhân vật. + Mỗi truyện như một bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm, chứa đựng tình cảm chân thành và sự nhạy cảm của nhà văn. + Văn trong sáng, giản dị, thâm trầm, sâu sắc.- Tác phẩm chính (SGK).2. Truyện “Hai đứa trẻ”.a. Xuất xứ. Rút từ tập truyện “Nắng trong vườn” (1938).b. Bối cảnh. Phố huyện nghèo,ga xép Cẩm Giàng, quê ngoại của nhà văn những năm trước Cách mạng Tháng Tám (1945).II. Đọc hiểu văn bản.1. Phố huyện lúc chiều muộn.◊ Ấn tượng của em về không gian, về cảnh sống và những kiếp đời được tái hiện trong đoạn trích ? * Ấn tượng về sự lụi tàn: - chiều tàn. - chợ tàn. - những kiếp người tàn tạ.* Cảnh vật, cuộn sống nơi phố huyện được miêu tả, cảm nhận qua sự quan sát và tâm trạng của Liên – một trong hai đứa trẻ.a. Cảnh chiều tàn.+ Trống thu không.+ Ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió đưa vào.+ Muỗi vo ve trong cửa hàng của chị em Liên.+ Phượng tây đỏ rực như lửa cháy.+ Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn.+ Dãy tre làng đen lại, cắt hình rõ rệt trên nền trời.- Âm thanh: man mác buồn.- Hình ảnh, màu sắc: gợi cảm giác về sự lụi tàn.◊ Cảnh ở đây hiện lên như thế nào ?Cảnh đẹp, buồn, gần gũi, giản dị, quen thuộc, mang cốt cách Việt Nam.◊ Trước cảnh ấy, Liên có cảm xúc gì ? - Tâm trạng Liên:+ Ngồi yên lặng. + Đôi mắt bóng tối ngập tràn dần. + Cái buồn của buổi chiều quê thấm thía tâm hồn ngây thơ. + Lòng buồn man mác trước giờ khắc ngày tàn.  sự hòa quyện giữa ngoại cảnh và tâm cảnh.◊ Em có nhận xét gì về nhịp điệu và giọng văn Thạch Lam khi đọc những câu văn mở đầu (từ đầu đến: gió đưa vào) ?- Nhịp điệu, giọng văn: chậm, trầm, êm dịu, giàu sức gợi tả và khơi gợi cảm xúc.  Giọng điệu riêng, độc đáo, đặc trưng văn phong Thạch Lam.c. Những kiếp người tàn tạ.◊ Tác giả đã tái hiện những kiếp người nào ?- Mấy đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ, cúi lom khom, đi lại tìm tòi, nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre, hay bất cứ cái gì có thể dùng được của những người bán hàng để lại.+ những con người tội nghiệp đáng thương.+ gợi niềm trắc ẩn, cảm thương của Liên – tâm hồn đôn hậu của Thạch Lam.- Mẹ con chị Tí: ngày mò cua, bắt tép, tối đến dọn hàng nước chè tươi, thắp một ngọn đèn dầu leo lét. Hàng vắng khách. Tuy chiều nào chị cũng dọn hàng từ chập tối cho đến đêm nhưng “chả kiếm được bao nhiêu”. + Cảnh sống chật vật.+ Phát hiện vẻ đẹp phẩm chất người nông dân: tần tảo, chịu thương chịu khó.+ Trân trọng, cảm thông sâu sắc đối với con người. b. Cảnh chợ tàn.+ Người về hết, tiếng ồn ào cũng mất.+ Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn, lá mía+ Mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày hòa lẫn với mùi cát bụi.+ Một vài người bán hàng về muộn.- Vắng người, vắng tiếng.- Chỉ còn trơ lại vẻ tiêu điều xác xơ.  Chợ nghèo, buồn vắng, xao xác ­_ không gian làng quê Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám.◊ Với Liên, cảnh chợ ấy gợi lên những cảm nhận gì ?- Tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, yêu quê hương tha thiết của Liên và cũng là của tác giả.c. Những kiếp người tàn tạ. - Gia đình bác xẩm: ngồi trên manh chiếu, cái thau để trước mặt, góp chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu bật trong yên lặng. Thằng con bò ra đất, ngoài manh chiếu, nghịch nhặt những rác bẩn vùi trong cát bên đường.+ Cảnh đời bất hạnh, sự sống của họ trông chờ vào sự bố thí của người đời.  kiếp người tận cùng của sự nghèo khổ.+ Niềm xót xa, se thắt cõi lòng.- Bà cụ Thi: hơi điên, lại nghiện rượu với tiếng cười khanh khách, ghê sợ lảo đảo lần vào trong bóng tối. + Có chút gì bất mãn, tăm tối, bế tắc.+ Gợi cảm giác run sợ trong Liên.- Chị em Liên _ hai đứa trẻ: phải trông một cửa hàng tạp hóa nhỏ, mẹ Liên dọn ngay từ khi cả nhà bỏ Hà Nội về quê ở, vì thầy Liên mất việc. Hàng bán chẳng ăn thua gì. Gia cảnh khó khăn, mức sống eo hẹp.◊ Từ việc tái hiện của nhà văn, em hãy chỉ ra điểm chung giữa những cảnh đời này ? Những kiếp người sống chật vật, khổ sở, sống mỏi mòn, lay lắt, buồn chán. Cái nhìn xót thương da diết mà kín đáo của Thạch Lam. Biểu hiện tinh thần dân chủ trong nội dung nhân đạo của văn học giai đoạn này.d. Tiểu kết. - Nội dung: + giá trị hiện thực. + nội dung nhân đạo.- Nghệ thuật:+ giọng văn nhẹ nhàng, cảm xúc tinh tế. + đan xen yếu tố hiện thực và lãng mạn, trữ tình.* Củng cố, hướng dẫn học bài.Tìm đáp án phù hợp với nội dung câu hỏi bên dưới:Câu 1. Dòng nào không nói đúng đặc điểm truyện ngắn Thạch Lam ? A. Truyện không có chuyện, chủ yếu khai thác nội tâm nhân vật. B. Mỗi truyện như một bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm, chứa đựng tình cảm chân thành và sự nhạy cảm của nhà văn. C. Những trang văn đậm chất hiện thực. D. Văn trong sáng, giản dị, thâm trầm, sâu sắc.Câu 2. Truyện “ Hai đứa trẻ ” được in trong tập nào ? A. Sợi tóc. B. Hà Nội băm sáu phố phường. C. Gió đầu mùa. D. Nắng trong vườn.Câu 3. Trong “ Hai đứa trẻ ”, nhà văn Thạch Lam đã bày tỏ niềm thương xót với những kiếp người nào ? A. Đau thương. B. Mòn mỏi. C. Bất hạnh. D. Tật nguyền.Đáp án: 1 – C , 2 – D , 3 - B Chúc các thầy cô giáo mạnh khỏe, hạnh phúc !Chúc các em học sinh thành đạt trong tương lai !