Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Chiếu cầu hiền - Ngô Thì Nhậm

CHIẾU CẦU HIỀN(Cầu hiền chiếu) Ngô Thì NhậmTƯỢNG ĐÀI VÀ ĐỀN THỜ QUANG TRUNG - NGUYỄN HUỆDi ảnh vua Quang Trung PHẦN MỘ NGÔ THÌ NHẬMI. ĐỌC- HiỂU TiỂU DẪN 1. Tác giả: 2. Văn bản:a. Vài nét về thể Chiếu b. Hoaøn caûnh, muïc ñích saùng taùc:Loại văn NL chính trị xã hội thời cổ trungđạiVua dùng để ban bố mệnh lệnh hoặc truyền chỉ cho bề tôiVăn phong trang trọng, lời lẽ rõ ràng, tao nhã- 1788, Quang Trung tieán quaân ra Baéc, tieâu dieät quaân Thanh vaø beø luõ baùn nöôùc. Nhaø Leâ suïp ñoå, Quang Trung lên ngôi Hoàng Đế.Nhieàu ngöôøi sôï lieân luïy hoặc muốn bảo toàn nhân cách nhà nho “tôi trung không thờ hai chủ” đã khoâng chòu ra laøm quan.Kẻ sĩ Bắc Hà mang nặng tư tưởng “trung quân” đã có những phản ứng tiêu cực.- Trước tình hình đó, Quang Trung giao cho Ngô Thì Nhậm thay lời mình viết “Chiếu cầu hiền” nhằm thuyết phục kẻ sĩ Bắc Hà ra giúp nước.Tranh minh hoïa: Quang Trung ñoïc Chieáu caàu hieànII. ÑOÏC- HIEÅU VAÊN BAÛN1.Bố cục: 3 phầna. Đặt vấn đề: (Nêu luận điểm) Vai trò, vị trí của người hiền trong xã hội ( đoạn 1)b. Giải quyết vấn đề:( Triển khai luận điểm): Kêu gọi người hiền và chính sách cầu hiền của Quang Trung (Đoạn 25)c. Kết thúc vấn đề(Kết thúc luận điểm): Lời bố cáo (đoạn 6)2. Đọc- hiểu chi tiếta. Nêu luận điểm: Moái quan heä giöõa ngöôøi hieàn vaø thieân töû:- Nêu luận điểm: (Câu 1,2)+ “Người hiền như sao sáng trên trời”+ “Sao sáng ắt chầu về ngôi Bắc Thần, người hiền ắt làm sứ giả cho thiên tử.” Hình ảnh so sánh + Từ khẳng định Người hiền là vốn quý của đất nước Người hiền phải quy thuận về với vua để được đem tài năng ra giúp nước.- Củng cố luận điểm bằng một luận đề ngược :+ “Neáu nhö che maát ánh sángđó không phải là ý trời sinh ra ngöôøi hieàn vaäy”  Nếu dấu mình, ẩn tiếng, không được dùng sẽ trái với đạo đức nhà Nho.Mượn lời Khổng TửTăng sức thuyết phục, độ tin cậy của luận điểm. Đem đến niềm tin vững chắc vào vai trò, vị trí người hiền cần phải có trong xã hộiNhắc nhở ý thức trách nhiệm đối với đất nước* Luận điểm 1: Caùch öùng xöû cuûa nho só Baéc Haø khi Taây Sôn dieät Trònh (đọan 2) Ngöôøi laøm quan cho Taây Sôn thì im laëng Soáng mai danh aån tích, coá chaáp.+ “ÔÛ aån vieäcñôøi”+ “ baäc tinh anhleân tieáng”+ “Ngöôøi goõ moõ canh cöûa” + “Keû ra bieån vaøo soâng” Laøm vieäc caàm chöøng. Töï töû+ Keû “cheát ñuoái treân caïn ÔÛ aån, phí taøi naêngb. Triển khai luận điểm: Những cách ứng sử chưa đúng, chưa phù hợp của một nho sĩGồm 4 luận điểm2. Đọc- hiểu chi tiếtNHẬN XÉT: Caùch noùi aån duï, duøng nhiều điển cố:Sự tinh tế, phù hợp với đối tượng thuyết phục: Những người có học thức uyên bácTải được nội dung hàm súc, trang trọngTạo ấn tượng tốt về ngöôøi caàu hieàn: Văn,võ song toàn.Tăng tính thuyết phục* Luận điểm 2:Tấm lòng mong mỏi (Đoạn 3)+ “Nay trẫm đang ghé chiếu, lắng nghe, ngày đêm mong mỏi tìm đến” Thành tâm, khắc khoải mong chờ người hiền ra giúp nước Phải suy nghĩ+ Hai câu hỏi tu từ ở thế lưỡng đao: Thái độ khiêm tốn có tính thuyết phục, buộc người nghe phải thay đổi cách ứng xử. “Hay đang thời đổ nát chưa thể ra phụng sự vương hầu chăng?” “Hay trẫm ít đức không đáng để phò tá chăng?”2. Đọc- hiểu chi tiết+ Triều chính chưa ổn định+ Biên ải chưa yên+ Dân chưa hồi sức sau chiến tranh+ Đức của vua chưa kịp thấm.* Luận điểm 3:Thực trạng đất nước buổi đầu nền đại định và suy nghĩ của vua.(đoạn 4)- Thực trạng đất nước buổi đầu nền đại địnhTấm lòng canh cánh lo cho dân,cho nước. Cái nhìn toàn diện sâu sắc. + Trời đất còn tăm tối Đấng quân tử phải trổ tài - Hoàn cảnh thử thách phẩm chất người “quân tử” Suy nghĩ của nhà vua: Khẳng định thể hiện niềm tin hiền tài thời nào cũng có Vị vua yêu nước thương dân, có tấm lòng chiêu hiền đãi sĩ. Đoạn văn giàu cảm xúc, lời lẽ khiêm nhường, chân thành, tha thiết nhưng cũng kiên quyết, có sức thuyết phục cao“ Trẫm nơp nớp nảy sinh”Việc nước cấp báchTự thấy “ Một cái cột trị bình” Biết lượng sức mình, khiêm tốn, cầu tài.“Suy đi tính lại hay sao” Câu hỏi tu từbuộc người nghe phải suy nghĩ* Luận điểm 4: Ñöôøng loái caàu hieàn cuûa vua Quang Trung(đoạn 5)- Diện cầu hiền: “Các bậc quan viên lớn nhỏ”, “thứ dân trăm họ”- Biện pháp cầu hiền: Rộng rãi, mở rộng đến mọi tầng lớp nhân dân+ Lời dùng được+ Lời dùng không được Gác lại, không bắt tội Cân nhắc không kể thứ bậc+ Các quan văn, võ+ Người tài chưa được biết, chưa được dùng Tự tiến cử chớ ngại “vì mưu lược mà phải bán rao”Được phép tiến cử người “tài hay,nghiệp giỏi” : yết kiến, tùy tài bổ dụng.Nhận xét về đường lối, biện pháp cầu hiền: + Cụ thể, rõ ràng, dễ làm+ Tạo sự an tâm, thoải mái, không phải bận tâm, lo lắng.Vị vua có tư tưởng tiến bộ, tầm nhìn xa, trông rộngd.Kết thúc vấn đề: Lời bố cáo“Này!... đều biết” Trang trọng, ngắn gọn. Động viên, khích lệ Sự gắn bó giữa vua – người hiền4. Nghệ thuật bài chiếu:Áng văn nghị luận mẫu mực- Nghệ thuật lập luận: Chặt chẽ, lôgíc, giàu tính thuyết phục - Lời lẽ: Khiêm nhường, mềm mỏng nhưng kiên quyết tính ràng buộc cao.- Từ ngữ:+ Nhóm từ chỉ không gian vũ trụ: trời, đất, trăng, sao Trang trọng, thiêng liêng+ Nhóm từ chỉ không gian xã hội: Triều đường, triều chính, dải đất văn hiến, trăm họ Nơi người hiền thi thố tài năng, phụng sự.- Dẫn lời Khổng Tử, các điển cố Tác dụng:+ Thể hiện sự uyên bác và tài năng văn chương Ngô Thì Nhậm.+ Tạo ấn tượng tốt về vua Quang Trung để thuyết phục sĩ phu Bắc Hà.+ Tạo sự trang trọng cho bài vănIII. Tổng kết: Chiếu cầu hiền là một văn kiện quan trọng thể hiện chủ trương đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên trí thức Bắc Hà tham gia xây dựng nước.Bài chiếu được viết với nghệ thuật thuyết phục đặc sắc và thể hiện tình cảm của tác giả đối với sự nghiệp xây dựng đất nước. Ghi nhớ SGK – trang 70CỦNG CỐNội dung chính của một bài chiếu. Đối tượng mà bài chiếu hướng đến. 3. Hệ thống luận điểm đưa ra để thuyết phục.4.Tư tưởng, tình cảm của vua Quang Trung.DẶN DÒSoạn bài theo câu hỏi Hướng dẫn Đọc thêm của SGKCHUẨN BỊ BÀI ĐỌC THÊM: XIN LẬP KHOA LUẬT - Nguyễn Trường TộAnh hùng Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang Trung