Bài giảng môn Ngữ văn khối 11 - Hai đứa trẻ

Hai ®øa trÎTh¹ch Lam1I/ Cuéc ®êi ,phong c¸ch nghÖ thuËt cña Th¹ch Lam 21/ Cuộc đờiThạch Lam (1910-1942) tên thật là Nguyễn Tường Vinh, sau đổi là Nguyễn Tường Lân, sinh năm 1910. Quê nội làng Cẩm Phô, Hội An, Quảng Nam. Quê ngoại Cẩm Giàng, Hải Dương. Thuở nhỏ, Thạch Lam sống với gia đình ở quê ngoại, sau đó theo cha chuyển sang Thái Bình tiếp tục bậc tiểu học. Lớn lên, ông cùng gia đình chuyển ra Hà Nội, học trường Canh nông, rồi trường Trung học Albert Saraut. Thạch Lam bắt đầu hoạt động văn học từ 1932, thành viên của Tự lực văn đoàn. Ông tham gia biên tập các tờ tuần báo Phong hóa, Ngày nay. Thạch Lam mất vì bệnh lao năm 1942 tại Hà Nội. Tác phẩm chính: các tập truyện ngắn Gió đầu mùa (1937), Nắng trong vườn (1938), Sợi tóc (1942), tiểu thuyết Ngày mới (1939), tập tiểu luận Theo dòng (1941), tập bút ký Hà Nội băm sáu phố phường (1943). 32/ Phong cách văn chươngHồn thơ Thạch Lam là một niềm trắc ẩn mênh mông và dào dạt. Niềm trắc ẩn ấy đã được Thạch Lam dành trọn cho những con người bất hạnh mà vẫn thanh tao trên cái mặt đất đầy nhọc nhằn và khốn khổ .Thạch Lam tránh lối viết tầm thường là hấp dẫn người đọc bằng cốt truyện li kì, những tình tiết éo le, những cuộc tình mùi mẫn hay là những xung đột gay cấn hồi hộp. Ông thường khai thác thế giới nội tâm của nhân vật với những xúc cảm mong manh,mơ hồ trong cuộc sống thường ngày.Truyện ngắn của Thạch Lam hấp dẫn người đọc bằng chất liệu thật của cuộc sống, kích thích người đọc bằng những ước mơ hoài bão tốt đẹp.Giọng điệu văn chương Thạch Lam nhỏ nhẹ, điềm tĩnh, sâu lắng, nhiều dư vị, nhiều chất trữ tình có sức truyền cảm đặc biệt.Các tác phẩm của ông có một âm điệu man mác bao trùm .Giọng văn mềm mại, uyển chuyển, giàu hình ảnh, nhạc điệu . Đó chính là chất thơ trong truyện ngắn Thạch Lam .4II/ TÌM HIỂU TÁC PHẨM 51/ Tóm tắt tác phẩm Chị em Liên và An là hai đứa trẻ được mẹ giao trông coi một cửa hàng tạp hoá nhỏ xíu tại một phố huyện nghèo bên cạnh ga xe lửa, để giúp gia đình vốn đã lao đao : cha mất việc, cả nhà phải bỏ Hà Nội chuyển về sinh sống ở quê. Cũng như nhiều người dân lam lũ tại phố huyện, hai chị em Liên, An vừa bán hàng vừa trông chờ chuyến tàu đêm từ Hà Nội về, ầm ầm lăn bánh qua phố huyện rồi khuất dạng, im tiếng trong trời đêm sâu thẳm. Lúc đó người buôn bán ở phố huyện mới dọn hàng sau một tối ế ẩm để trở về nhà. Còn hai đứa trẻ dần dần chìm vào giấc ngủ yên tĩnh.6 Bãng tèi* §­êng phè chøa ®Çy bãng tèi.* Tèi hÕt c¶ ®­êng ®i th¨m th¼m* Khe s¸ng, vÖt s¸ng, quÇng s¸ng.* Ch¸m löa nhá vµng l¬ löng, hét s¸ng ¸nh s¸ngMªnh m«ng, hiu qu¹nh, dµy ®Æc yÕu ít, leo lÐt, le lãiTiÕt 28: Hai ®øa trÎ - Th¹ch Lam- 2. Phè huyÖn lóc ®ªm vÒ vµ khi cã chguyÕn tµu ®i qua.a. Quang c¶nh phè huyÖn lóc vÒ ®ªm.- C¶nh thiªn nhiªn§Ó miªu t¶ quang c¶nh phè huyÖn, t¸c gi¶ ®· dông c«ng miªu t¶ bãng tèi vµ ¸nh s¸ng. Em h·y t×m c¸c chi tiÕt miªu t¶ bãng tèi vµ ¸nh s¸ng? Nªu nhËn xÐt?7T¸c gi¶ ®· x©y dùng hai h×nh ¶nh bãng tèi vµ ¸nh s¸ng b»ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo? ý nghÜa?NghÖ thuËt ®èi lËp*Bãng tèi lµ c¸i nÒn kh«ng gian nghÖ thuËt cña t¸c ph©m, cña cuéc sèng con ng­êi.*Kh«ng gian phè huyÖn cµng thªm l¹nh lÏo, ¶m ®¹m tèi t¨m, nghÌo nµn, x¬ x¸c.8* MÊy ®øa trÎ con nhµ nghÌo ®i l¹i t×m tßi, nhÆt nh¹nh thanh nøa thanh tre..* MÑ con chi tý: Ngµy ®i mß cua b¾t tÐp, tèi ®Õn chÞ míi dän hµng n­íc chiÒu nµo chÞ còng dän hµng* Bµ cô Thi ®iªn: Cô ®i lÇn vµo bãng tèi, tiÕng c­êi khanh khach nhá dÇn vÒ phÝa lµng.* B¸c phë Siªu: ChÊm löa vµng l¬ löng ®i trong ®ªm tèi, bãng b¸c mªnh m«ng ng¶ xuèng mét vïng.* Gia đình b¸c XÈm: Ngåi trªn manh chiÕu víi c¸i thau s¾t tr¾ng, b¸c ch­a h¸t v× ch­a cã kh¸c nghe, th»ng con bß ra ®Êt...* ChÞ em Liªn: Víi gian hµng t¹p ho¸ nhá xíu Õ Èm.Cuéc sèng con ng­êi:9Em cã nhËn xÐt g× vÒ cuéc sèng con ng­êi n¬i phè huyÖn?10 Lµ nh÷ng th©n phËn, nh÷ng con ng­êi bÐ nhá, sèng lay l¾t, nghÌo khæ ®ang hÐo mßn n¬i phè huyÖn t¨m tèi. NhÞp sèng cña hä cø lÆp ®i lÆp l¹i, ngµy nµy qua ngµy kh¸c, ®¬n ®iÖu, mÖt mái, buån tÎ, quÈn quanh, tï tóng, nh­ng hä vÉn hi väng.“Chõng Êy con ng­êi trong bãng tèi mong ®îi mét c¸i g× t­¬i s¸ng cho sù sèng nghÌo khæ hµng ngµy cña hä.” ¦íc m¬ mê mÞt, xa x¨m, m¬ hå nh­ng vÉn ¸nh lªn vÎ ®Ñp cña t×nh ng­êi vµ ngµy mai t­¬i s¸ng.=>Th¹ch Lam ®· thÓ hiÖn mét c¸ch nhÑ nhµng vµ kÝn ®¸o niÒm xãt th­¬ng ®èi víi nh÷ng kiÕp ng­êi ë phè huyÖn vµ tr©n träng ­íc mong ®æi ®êi tuy cßn m¬ hå cña hä.Cuéc sèng con ng­êi:11 b. Quang c¶nh phè huyÖn lóc cã chuyÕn tµu ®i qua:H·y t×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ quang c¶nh phè huyªn lóc cã chuyÕn tÇu ®i qua?12 b. Quang c¶nh phè huyÖn lóc cã chuyÕn tµu ®i qua: Ngän löa xanh biÕc, s¸t mÆt ®Êt nh­ ma tr¬i. Mét lµn khãi bõng s¸ng tr¾ng lªn ®»ng xa. TiÕng cßi xe löa, tiÕng dån dËp, tiÕng xe rÝt m¹nh vµo ghi, tiÕng hµnh kh¸ch ån µo khe khÏ C¸c toa ®Ìn s¸ng tr­ng, ®ång vµ kÒn lÊp l¸nh, c¸c cña kÝnh s¸ng. Nh÷ng ®èm than ®ái bay trªn ®­êng s¾t.=> Con tÇu mang mét thÕ giíi kh¸c ®i qua, biÓu t­îng cho sù sèng m¹nh mÏ, rùc rì, giÇu sang, phån hoa nh­ng chØ tho¸ng qua trong chèc l¸t. §ªm tèi vÉn bao bäc xung quanh, ®«ng ruéng mªnh m«ng vµ im lÆng Phè huyÖn bµy giê hÕt n¸o ®éng, chi Tý ®ang söa so¹n ®å ®¹c, b¸c Siªu g¸nh hµnh ®i vµo trong hµng, vî chång b¸c XÈm ngñ trªn manh chiÕu, Liªn ngËp vµo giÊc ngñ yªu tÜnh.=> Sau khi tµu ®Þ qua: C¶nh yªn lÆng, tÜnh mÞch, cuéc sèng mßn mái, phñ ®Çu bãng tèi vµ kÐo dµy triÒn miªn dai d»ng theo n¨m th¸ng13NhËn xÐt vÒ c¸ch quan s¸t miªu t¶ quang c¶nh ®ã? Miªu t¶ tõ xa -> gÇn -> xa. Miªu t¶ b»ng nhiÒu gi¸c quan.- H×nh ¶nh ®èi lËp: Khi tàu đến+ Rùc rì, giÇu sang, phån hoa.+ ThÕ giíi cña ­íc mong tho¸ng qua trong chèc l¸t. Sau khi tàu ®i qua+ TÜnh mÞch, phñ ®Çy bãng tèi.+ Cuéc sèng thùc t¹i kÐo dµi triÒn miªn.=> Ph¶n ¸nh hiÖn thùc tï ®äng bÕ t¾c cña nh÷ng kiÕp ng­êi sèng ë phè huyÖn nghÌo. Kh¬i dËy kh¸t väng vÒ cuéc sèng t­¬i s¸ng.14c. T©m tr¹ng cña Liªn:* Lóc ®ªm vÒ:H·y t×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ t©m tr¹ng cña Liªn lóc ®ªm vÒ? LÆng ng­íc m¾t lªn nh×n c¸c v× sao. Vò trô th¨m th¼m bao la Liªn håi t­ëng l¹i qu¸ khø t­¬i ®Ñp ë Hµ Néi®ã lµ mét vïng s¸ng rùc vµ lÊp l¸nh nhiÒu ®Ìn. §ªm tèi ®èi víi Liªn quen l¾m, chÞ kh«ng sî nã n÷a. G­îng thøc v× muèn ®­îc nh×n chuyÕn tµu. Liªn ngåi yªn lÆng kh«ng ®éng ®Ëy, t©m hån Liªn yªn tÜnh h¼n, cã nh÷ng c¶m gi¸c m¬ hå kh«ng hiÓu.15Tõ nh÷ng c©u v¨n miªu t¶ trªn, cho thÊy t©m tr¹ng cña Liªn nh­ thÕ nµo?Buån m¬ hå, khã hiÓu tr­íc cuéc sèng nghÌo, buån tÎ, v« vÞ ë phè huyÖn.Buån kh¾c kho¶i trong c¶nh ®îi chê chuyÕn tµu, mong ­íc mét c¸i g× tèt ®Ñp, t­¬i s¸ng h¬n cho cuéc sèng nghÌo khæ th­êng ngµy.16* T©m tr¹ng cña Liªn khi chuyÕn tµu ®i qua:T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ t©m tr¹ng Liªn khi chuyÕn tµu ®i qua?17H×nh ¶nh chuyÕn tµu ®ªm cã ý nghÜa g×?18T©m tr¹ng cña liªn:TiÕc nuèi vÒ qu¸ khø t­¬i ®Ñp.Buån thÊm thÝa s©u l¾ng vÒ cuéc sèng hiÖn t¹i kh«ng thÓ thay ®æi.M¬ t­ëng mét t­¬ng lai b»ng nh÷ng kh¸t väng m¬ hå.=> Th¹ch Lam ®· nh×n thÊy nh÷ng kh¸t khao Èn chøa s©u trong t©m hån Liªn vµ cña ng­êi d©n lao ®éng nghÌo khæ.19III. Tæng kÕt: 1. NghÖ thuËt:2. Nội dung20 KÕt cÊuTheo sù vËn ®éng cña thêi gianLóc chiÒu bu«ngKhi ®ªm xuèngLóc khuya vÒBuån man m¸t tr­íc c¶nh ngµy tµnBuån kh¾c kho¶i trong c¶nh ®îi chêBuån thÊm thÝa l¾ng s©u vÒ kiÕp ng­êi t¨m tèiSù vËn ®éng cña nhan vËt Liªn21