Bài giảng môn Ngữ văn khối 11 - Bài: Lưu biệt khi xuất dương (Phan Bội Châu)

LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu 1/ Tác giả ( 1867-1940) :- Phan Bội Châu là chiến sĩ yêu nước vĩ đại, là nhà văn, nhà thơ lớn của đất nước trong thế kỷ 20. - Thơ văn Phan Bội Châu là thơ văn yêu nước và tuyên truyền, cổ động bầu nhiệt huyết Cách mạng. LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu I.Tiểu dẫn2. Tác phẩm- Thơ ca cổ động: Phan Sào Nam tiên sinh quốc văn thi tâp.- Truyện : Việt Nam vong quốc sử- Tuồng : Trưng nữ vương- Tiểu thuyết: Trùng quang tâm sử=> Để lại sự nghiệp đồ sộ bằng nhiều thể loại khác nhau. LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu I.Tiểu dẫn3. Hoàn cảnh sáng tác : Năm 1905, trước khi Phan Bội Châu chia tay bạn bè,đồng chí lên đường sang Nhật. LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu I.Tiểu dẫnXuất dương lưu biệt Sinh vi nam tử yếu hi kỳ, Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di. Ư bách niên trung tu hữu ngã, Khởi thiên tải hậu cánh vô thuỳ. Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế, Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si. Nguyện trục trường phong Đông hải khứ, Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi. Lưu biệt khi xuất dương Làm trai phải lạ ở trên đời Há để càn khôn tự chuyển dời Trong khoảng trăm năm cần có tớ Sau này muôn thuở há không ai ? Non sông đã chết, sống thêm nhục Hiền thánh còn đâu, học cũng hoài Muốn vượt bể Đông theo cánh gió Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi. II. Đọc hiểu1. Hai câu đềSinh vi nam tử yếu hi kỳ, Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di. - Là quan niệm về chí làm trai :+ Phải làm những việc lớn lao, kì lạ.+ Phải chủ động xoay chuyển trời đất, không thụ động phó mặc.- Đây là quan niệm nhân sinh của nhà Nho thủa xưa, thường được thể hiện trong văn học trung đại :=> Ở Phan Bội Châu mới mẻ, táo bạo : chủ động , làm những việc phi thường, mang tầm vóc vũ trụ. LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu Ư bách niên trung tu hữu ngã Khởi thiên tải hậu cánh vô thuỳ- Thể hiện ý thức về vai trò kẻ nam nhi, về cái tôi công dân:+ Mình không thể thiếu trong cuộc thế này.+ Phải biết lưu danh thiên cổ bằng việc gánh vác công việc của nhiều thế hệ. Là cái tôi công dân đầy trách nhiệm. LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu II. Đọc hiểu2. Hai câu thực :Nhà thơ tự lĩnh nhận sứ mạng ở đời .Phan Bội Châu nói về cái tôi trong một tâm thế tự hào, tự tôn.- Biện pháp đối khiến ý thơ được tăng cấp lên, thêm giọng khuyến khích, giục giã LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu II. Đọc hiểu2. Hai câu thực : Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế, Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si “Non sông đã chết” / cách nói rất cảm động về nỗi đau thương của đất nước bị nô lệ. Là nam nhi sống nô lệ là sống nhục. Hiền thánh còn đâu/ Phủ định cách học cũ kỹ, lạc hậu là đọc sách thánh hiền – cách học không hợp thời, vô nghĩa=> Tư tưởng tiến bộ và sâu sắc, cho thấy Phan Bội Châu là một chí sĩ tiên phong. LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu II. Đọc hiểu3. Hai câu luận Nguyện trục trường phong đông hải khứ Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi => Hình ảnh thơ đẹp, lãng mạn, hào hùng giàu chất sử thi. Nhân vật ra đi như được chắp thêm đôi cánh thiên thần, bay bổng trên thực tại tối tăm, khắc nghiệt, vươn ngang tầm vũ trụ bao la. LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu II. Đọc hiểu 4. Hai câu kết T­ thÕ lªn ®­êng hoµnh tr¸ng, k× vÜ, rÊt ®Ñp, t­ thÕ trµo d©ng lªn phÝa tr­íc, quyÕt t©m cao ®é v­ît qua trïng d­¬ng mªnh m«ng ®Ó thùc hiÖn ý chÝ lµm trai cøu n­íc.III/ TỔNG KẾT 1. Nghệ thuật Thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, viết bằng chữ Hán. Giọng thơ trang nghiêm, đĩnh đạc, hào hùng, mạnh mẽ, lôi cuốn. LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu 2. Nội dung - Khát vọng sống hào hùng, mãnh liệt. - Tư thế con người kỳ vĩ, sánh ngang tầm vũ trụ. - Lòng yêu nước cháy bỏng và ý thức về lẽ nhục – vinh gắn liền sự tồn vong của Tổ quốc. - Tư tưởng đổi mới táo bạo, đi tiên phong cho thời đại. - Khí phách ngang tàng, cứng cỏi, dám đương đầu với mọi thử thách. III/ TỔNG KẾT LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu