Bài giảng môn Ngữ văn 12: Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu (2)

Nguyễn Minh ChâuChiếc thuyền ngoài xa1. Tác giảCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuI. TÌM HIỂU CHUNG a. Cuộc đời,con ngườiNêu vài nét về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác ? - Nguyễn Minh Châu (1930 -1989), quê Quỳnh Lưu, Nghệ An. - 1950 : gia nhập quân đội. - 1952 - 1958: chiến đấu tại sư đoàn 320. - 1962: công tác ở tạp chí Văn nghệ quân đội. - Năm 2000 được tặng giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật.1. Tác giảCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuI. TÌM HIỂU CHUNG a. Cuộc đời, con người: - Nguyễn Minh Châu là cây bút tiên phong của Văn học Việt Nam thời kì đổi mới. Ông “ thuộc trong số nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay” ( Nguyên Ngọc).- Trước 1975, Nguyễn Minh Châu là cây bút sử thi có thiên hướng trữ tình lãng mạn, từ đầu thập kỉ 80 ông chuyển sang cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh. 1. Tác giảCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuI. TÌM HIỂU CHUNG b. Sự nghiệpTiểu thuyếtTruyện ngắnTruyện viết cho thiếu nhi 1.Cửa sông (1967)2.Dấu chân người lính (1972)3.Miền cháy (1977) 4.Lửa từ những ngôi nhà (1977) 5.Những người đi từ trong rừng ra (1982), 6.Mảnh đất tình yêu (1987).1.Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983)2.Bến quê (1985)3.Chiếc thuyền ngoài xa (1987)4.Cỏ lau (1989).1.Từ giã tuổi thơ (1974)2.Những ngày lưu lạc (1981)3.Đảo đá kì diệu (1985) SÁCH THAM KHẢOSÁCH THAM KHẢOSÁCH THAM KHẢO2. Tác phẩmCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuI. TÌM HIỂU CHUNG a. Xuất xứTruyện ngắn được sáng tác 1983, rút trong tập Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983) sau đó được in lại trong tập Chiếc thuyền ngoài xa (1987).Em hãy cho biết xuất xứ truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa?2. Tác phẩmCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuI. TÌM HIỂU CHUNG b. Hoàn cảnh ra đời:Truyện ngắn chiếc thuyền ngoài xa ra đời trong hoàn cảnh lịch sử: đất nước thống nhất trong nền độc lập, hòa bình. Cuộc sống với muôn mặt đời thường đã trở lại sau chiến tranh. Căn cứ vào nội dung tp,em hãy cho biết truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa được ra đời trong hoàn cảnh lịch sử nào của đất nước??2. Tác phẩmCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuI. TÌM HIỂU CHUNG c. Tóm tắtNhiếp ảnhPhùngĐến vùngven biển miền Trungđể chụp ảnh chocuốn lịchnăm sauSau nhiều lần“phục kích”Một cảnhđắt trời choThuyền vào bờthì kinh ngạcChứng kiếncảnh vũ phuNhiều lần như thế Phùng can thiệp Bị đánhĐẩu mời người đàn bà đếnlàm việctại tòa ánnhất địnhkhông bỏchồngPhùng, Đẩu vỡ ra nhiều vấnđề về cách nhìn con ngườiMột cảnhđắt trời choChứng kiếncảnh vũ phu Bị đánhd.Ý nghĩa nhan đềCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuChiếc thuyền là biểu tượng của bức tranh thiên nhiên về biển và cũng là biểu tượng về cuộc sống sinh hoạt của người dân hàng chài.Em hãy nêu cảm nhận của mình về nhan đề tác phẩm?Chiếc thuyền ngoài xa là một hình ảnh gợi cảm, có sức ám ảnh về sự bấp bênh, dập dềnh của những thân phận, những cuộc đời trôi nổi trên sông nước.Chiếc thuyền ngoài xa là biểu tượng cho mối quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống. Cái hồn của bức tranh nghệ thuật ấy chính là vẻ đẹp rất đỗi bình dị của những con người lam lũ, vất vả trong cuộc sống thường nhật.1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN Sự hóa thân của tác giả, chứng kiến và kể lại câu chuyện một cách chân thật, cụ thể và sinh động.Là 1 nghệ sĩ nhiếp ảnh say mê tìm tòi và khám phá cái đẹp.Theo yêu cầu cấp trên  đi thực tế về nơi đã từng chiến đấu để tìm 1 bức ảnh đẹp.Nhân vật Phùng xuất hiện như thế nào trong tác phẩm?CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNNS Phùng đã có những phát hiện gì khi tìm kiếm bức ảnh cho bộ lịch ? Qua đó tác giả muốn gửi gắm điều gì cho người đọc ??THẢO LUẬN NHÓM 3’Phát hiện thứ nhất đầy thơ mộng củangườinghệ sĩPhát hiện thứ haiđầynghịch lí1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.Một “cảnh đắt trời cho”Một “cảnh đắt trời cho”Phát hiện thứ hai của Phùng?1. CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN“ Cảnh đắt trời cho”: cảnh tượng thơ mộng, tuyệt đẹp, hiếm có, một “ bức họa” diệu kì mà thiên, cuộc sống ban tặng cho con người. Giống như “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ” Toàn bộ khung cảnh “ từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích”. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.a.Phát hiện thứ nhất: bức tranh thiên nhiên hoàn mĩ cảnh chiếc thuyền ngoài xa thấp thoáng trong biển sớm mờ sương.CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNTâm trạng, cảm nhận của người nghệ sĩ:+ Phùng trở nên “ bối rối” và “ trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”, Phùng đã có “ cái khoảnh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình do cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh mang lại”-> Phùng đã cảm nhận được cái chân, cái thiện của cuộc đời, thấy tâm hồn mình được thanh lọc, gột rửa trở nên thật trong trẻo, tinh khôi => Cái đẹp có tác dụng thanh lọc tâm hồn con người và khi đó cái đẹp chính là “ đạo đức”.1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.a.Phát hiện thứ nhất về khung cảnh thiên nhiên hoàn mĩ.CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNb. Phát hiện thứ hai: 1.Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh. Phùng đã chứng kiến cảnh tượng: một người đàn ông đánh vợ.+ Từ chiếc thuyền bước ra một người đàn bà: khắc khổ, xấu xí đầy mệt mỏi và chỉ biết “cam chịu đầy nhẫn nhục”.+ Lão đàn ông: thô kệch, dữ dằn, độc ác, dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng vợ như một cách để giải tỏa uất ức, khổ đau. CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNb. Phát hiện thứ hai: 1.Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.+ Thằng bé Phác: “ như một viên đạn trên đường lao tới đích” nhảy xổ vào gã đàn ông, đánh lại cha vì thương mẹ.Thái độ của người nghệ sĩ: + “ Chết lặng”, không tin vào những gì đang diễn ra trước mắt: “ kinh ngạc đến mức, trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn”.CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN+ Không thể chịu được khi thấy cảnh ấy, Phùng đã “ vứt chiếc máy ảnh xuống đất, chạy nhào tới” -> bản chất của người lính khiến anh không thể làm ngơ trước sự bạo hành.Phùng không thể ngờ rằng sau cái vẻ đẹp diệu kì của hóa công kia lại là cái ác, cái xấu đến không thể tin nổi.1.Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.b. Phát hiện thứ hai: CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNc. Ý nghĩa:Qua hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng, Nguyễn Minh Châu muốn người đọc nhận thức được điều gì về cuộc đời??- Phùng đã cay đắng nhận ra những ngang trái, xấu xa trong gia đình kia đã làm cho những điều huyền diệu mà anh đã phát hiện được thật khủng khiếp, ghê sợ.- Cuộc đời không đơn giản xuôi chiều, không phải bao giờ cũng đẹp, cũng là nghệ thuật, mà chứa đựng nhiều nghịch lí mâu thuẫn giữa cái đẹp – xấu, thiện – ác.- Người nghệ sĩ phải tìm hiểu cuộc đời trong mối quan hệ đa chiều.1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN Quan niệm của nhà văn: hình thức bên ngoài và nội dung bên trong không phải bao giờ cũng thống nhất, đừng vội đánh giá con người, sự vật ở dáng vẻ bên ngoài, phải phát hiện ra được bản chất ẩn đằng sau vẻ ngoài đẹp đẽ đó. CÂU HỎI CHUẨN BỊNhân vật người đàn bà được tác giả khắc như thế nào ?Chi tiết tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch ấy” gợi cho em suy nghĩ gì ?CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN2. Nhân vật người đàn bà và câu chuyện ở tòa án.Người đàn bà xuất hiện đầu tác phẩm có gì đáng chú ý?* Ngoại hình, tính cách- Thô kệch, mặt rỗ, xuất hiện với khuôn mặt mệt mỏi  1 cuộc đời nhọc nhằn, nhiều cay đắng.- Cam chịu: khi bị đánh không kêu, không chống trả, không trốn chạy.- Không muốn con nhìn thấy: khi con lớn bà xin chồng lên bờ mà đánh bà  Giàu lòng thương con, giàu đức hi sinhCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN* Câu chuyện ở tòa án huyện2. Nhân vật người đàn bà và câu chuyện ở tòa án.Câu chuyện về sự thật cuộc đời bà: sinh ra trong gia đình khá giả, xấu xí, có mang với 1 anh hàng chài, khi có chồng phải lam lũ nuôi nhiều con...  giúp Phùng, Đẩu và người đọc hiểu được nguyên do vì sao bà từ chối sự giúp đỡ của tòa án.Qua câu chuyện ở tòa án huyện, em hiểu được gì về người đàn bà thuyền chài?CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN- Không chịu li hôn: + Vì tương lai của những đứa con. + Vì “cần phải có người đàn ông để chèo chống khi phong ba” + Trong đau khổ triền miên nhưng bà vẫn chắt lọc từng niềm vui nhỏ nhoi  vì “vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”. Sự đối lập: bề ngoài xấu xí nhưng tâm hồn đẹp đẽ, thấu hiểu lẽ đời, thông cảm cho người khác, thương con  hình ảnh người phụ nữ nhân hậu, bao dung.2. Nhân vật người đàn bà và câu chuyện ở tòa án.* Câu chuyện ở tòa án huyệnSau khi nghe câu chuyện, Đẩu trầm ngâm suy nghĩ. Em có nhận xét gì về thái độ của Đẩu ?CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN Lớn tiếng quát mắng. Dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người vợ. Là người chồng vũ phu, độc ác, dã man.a. Nhân vật người đàn ôngNgười đàn ông được nhà văn khắc họa như thế nào trong tác phẩm?3. Hình tượng nhân vậtCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNa. Nhân vật người đàn ôngCách nhìn người chồng của người đàn bà có gì khác so với cách nhìn của Phùng, Đẩu, bé Phác ? Nhận xét cách nhìn về nhận con người và cuộc đời?Người đànông vũ phuNgườiđàn bàPhùng ĐẩuBé Phác CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNa. Nhân vật người đàn ôngNgười đànông vũ phuĐẩuThủ phạmgâyđaukhổPhải lên ánvàđấutranhPhùngBé PhácCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNa. Nhân vật người đàn ôngNgười đànông vũ phuNgườiđàn bàNạn nhâncủa hoàncảnhĐáng cảm thôngchia sẻCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNa. Nhân vật người đàn ôngNgười đànông vũ phuNgườiđàn bàPhùng ĐẩuBé Phác Phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiềuCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN Là một người hiền lành  cuộc sống đói nghèo biến ông thành một người chồng vũ phu. Vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ, vừa là thủ phạm gây nên đau khổ cho người thân. Không thể nhìn đời và nhìn người một phía, phải tìm hiểu nguyên nhân sâu xa dẫn đến hành vi của con người trước khi đưa đến kết luận hay phán xét họ.a. Nhân vật người đàn ôngCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNb. Nhân vật ĐẩuDựa vào SGK em hãy nêu một số hiểu biết về nhân vật Đẩu?Là người có lòng tốt, sẵn sàng bảo vệ công lýChưa đi sâu tìm hiểu cuộc sống thực tế của nhân dânQua câu chuyện, Đẩu vỡ ra nhiều vấn đề về cách nhìn con người và cuộc sốngCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNc. Nhân vật chị em PhácChị em Phác hiện lên trong tác phẩm như thế nào ? Hành động đánh bố của Phác đáng thương hay đáng trách ?Là những đứa trẻ đáng thương, chứng kiến bi kịch của gia đìnhTuy Phác có hành động không đúng nhưng vẫn khiến người đọc cảm thông bởi tình thương mẹ của cậu béLà những đứa trẻ có cảnh đời bất hạnh4. Chi tiết tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy”CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNTHẢO LUẬN NHÓM 3’Chi tiết tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy” gợi cho các em suy nghĩ gì ? 4. Chi tiết tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy”CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN - Mỗi lần nhìn tấm ảnh, Phùng thấy “hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai”  vẻ đẹp lãng mạn, biểu tượng của nghệ thuật. Nhìn lâu hơn thấy “người đàn bà đang bước ra khỏi tấm ảnh”  hiện thân của hiện thực cuộc đời.4. Chi tiết tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy”CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN CTNX: vẻ đẹp tuyệt mĩ của nghệ thuật, cần có một khoảng cách để chiêm ngưỡng.- Khi đến gần: hiện thực nghiệt ngã đến xót xa của số phận  nghệ thuật chân chính không bao giờ xa rời cuộc sống. Nghệ thuật là chính cuộc đời và phải luôn luôn vì cuộc đời.CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuIII. TỔNG KẾT- Từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức ảnh, truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa mang đến một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộcsống và con người một cách đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.- Cách khắc họa nhân vật, xây dựng cốt truyện, sử dụng ngônNgữ rất linh hoạt, sáng tạo đã góp phần làm nổi bấtChủ đề - tư tưởng của tác phẩm.CỦNG CỐ1. Con đường sáng tác văn chương của Nguyễn Minh Châu được chia làm mấy giai đoạn ?ABBa, từ 1930-1945, từ 1945-1975, từ 1975-1980CTất cả đều saiDHai, từ 1975 về trước và từ sau 1975Hai, trước CMT8 và sau CMT8    2. Tác phẩm nào sau đây không phải của nhà văn Nguyễn Minh Châu ?ABNhững ngày lưu lạcCCửa biểnDCửa sôngDấu chân người lính    CỦNG CỐ3. Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa thể hiện đậm nét phong cách gì của nhà văn Nguyễn Minh Châu ?ABPhong cách triết lý – trào phúngCPhong cách tự sự - triết lýDPhong cách tự sự - trữ tìnhPhong cách hiện thực – trào phúng    CỦNG CỐ4. Nhân vật Phùng hiện lên trong tác phẩm là con người như thế nào ?ABLà một nghệ sĩ luôn trăn trở, tìm tòi, khám phá gía trị đích thực của cuộc sống và của nghệ thuậtCTất cả đều đúngDLà một con người biết căm ghét cái xấu, cái ácLà một nghệ sĩ biết yêu cái đẹp và có tâm huyết với nghề cầm máy    CỦNG CỐ