Bài giảng môn Ngữ văn 12: Ai đã đặt tên cho dòng sông - Hoàng Phủ Ngọc Tường (13)

NGỮ VĂN 12AI Đà ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG ?HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGBìa tác phẩm- chân dung tác giảMỤC TIÊU CẦN ĐẠT:1/Kiến thức: a.Bộ môn:-Vẻ đẹp độc đáo của con sông Hương và tình yêu, niềm tự hào của tác giả đối với dòng sông quê hương, xứ Huế thân thương và đất nước.-Lối hành văn uyển chuyển , ngôn ngữ gợi cảm, giàu hình ảnh và nhịp điệu, nhiều so sánh , liên tưởng mới mẻ, bất ngờ, thú vị, nhiều ẩn dụ, nhân hóa, điệp ngữ được sử dụng tài tình.b.Giáo dục kĩ năng sống:-Tự nhận thức:tấm lòng trân trọng những giá trị văn hóa của đất nướcBài học về sự gắn bó của cá nhân quê hương, ĐN.-Tư duy sáng tạo: Kĩ năng phân tích, bình luận cá tính sắc nét ,nét riêng của 2 TG Thể hiện vẻ đẹp cùa hai dòng sông ở 2 tác phẩm của N. Tuân và HPN .Tường c.Giáo dục môi trường:-Từ việc cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp của sông Hương qua ngòi bút tài hoa , tinh tế của HPNT Tình yêu thiên nhiên,ý thức giữ gìn vẻ đẹp thiên nhiên, những giá trị về môi trường lịch sử, văn hóa.2.Kĩ năng:-Rèn KN nhận biết và đọc- hiểu thể kí VH theo đặc trưng thể loại.-KNS: rèn luyện KN tự nhận thức, PT, BL một vấn đề VH.-Môi trường: rèn KN tuyên truyền, nhắc nhở cộng đồnggiữ gìn, bảo vệ cảnh quan môi trường, những cảnh quan có giá trị LS,VH.3.Thái độ:-Có thái độ yêu quý, tự hào về dòng sông Hương, xứ Huế.-Nhận biết được nét độc đáo và sáng tạo của thể loại bút kí trong bài.NỘI DUNG BÀI HỌC:I/TÌM HIỂU CHUNG1.Tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường (sgk-197)2.Tác phẩmII/ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN:1.Thủy trình của con sông Hương2.Sông Hương, dòng sông của lịch sử và thi caIII/TỔNG KẾT: (Ghi nhớ-sgk trang 203)1.Chủ đề tư tưởng2.Đặc sắc nghệ thuậtBìa tác phẩm- chân dung tác giảI/TÌM HIỂU CHUNG:1.Tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường (sgk-197)-Một trí thức yêu nước, nhà văn gắn bó với xứ Huế; một trong những nhà văn hiện đại tiêu biểu của Huế.-Ông từng là giáo viên trường Quốc Học Huế và tham gia văn nghê Giải phóng thời chống Mĩ.-“ Một trong mấy nhà văn viết bút kí hay nhất của VH nước ta hiện nay” (Nguyên Ngọc)-Nét đặc sắc trong kí của HPNT: có rất nhiều ánh lửa của tình yêu thiên nhiên, con người VN, sự kết hợp giữa trí tuệ và trữ tình, nghị luận sắc bén và suy tư nhiều chiều, tổng hợp từ vốn kiến thức sâu rộng; hành văn hướng nội, súc tích, trữ tình và tài hoa.Tác phẩm (sgk)Nhà thơ Lâm Thị Mỹ DạVợ chồng nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường MỘT SỐ BÀI THƠ CỦA LÂM THỊ MỸ DẠ:Không ĐềCuộc đời em vo tròn lại. VàNém vào cuộc đời anh. Nó sẽ lăn sâu tận đáy. Cuộc đời anh. Sâu cho đến tận... Cái chết. Trời ơi, Làm sao có một cuộc đời. Để cho tôi ném đời mình vào đó. Mà không hề cân nhắc đắn đo. Rằng : Cuộc đời ấy còn chưa đủ... Bạn Gái Xúm xít như chùm quả. Bạn gái tôi đấy mà. Rạng rỡ như trái gấc. Dịu hiền như trái na. Góc cạnh như quả khế. Thảo thơm sắc thị nhà. Sầu riêng sau gai góc. Niềm đau tỏa hương trời. Ngoài xanh mà trong đỏNgọt ngào dưa hấu ơi,Bạn gái tôi lặng lẽThương nhau như bí bầuXúm quanh nồi bún ốcNói cười lan về đâu?Nào có ai thừa thãiThời gian mà cho nhauNhưng đến giờ chia biệtVẫn đứng suốt con tàu!Bạn gái ơi, thương quáĐời người rồi qua mauMong trời cho bền vữngĐể chia cùng ngọt, đau ..Biển Biển trời soi mắt nhau. Cho sao về với sóng. Biển có trời thêm rộng. Trời xanh cho biển xanh. .Cây Mận Của Em Cô ấy là cây mận của anh Cắm rễ vào đất đai của anh Tỏa bóng vào trời xanh của anh Em chẳng là cây mận của ai Em là cây mận của em Bám rễ vào đất đai Thẳm sâu là nỗi buồn Và trời xanh là lòng kiêu hãnh. Một Mình Bây giờ chỉ một mình ta. Một mình ta với bao la một mình. Bây giờ chỉ một trái tim. Một mình tung hứng, một mình vết thương. Khóc ta hạt bụi vô thường. Mai kia tìm chốn cội nguồn nghỉ ngơi. Cười ta cũng một kiếp người. Cây sầu đông lá ngoài tươi trong vàngAi tìm ai giữa mênh mangChỉ còn mây trắng giăng hàng khuất cheMột mình lắng, một mình ngheơ kìa cái cõi - đi - về gang tay!Một mình cho hết đêm nayTa ngồi với chúa ôm đầy nhân gian (Viết trong đêm Noel 1993 )I/TÌM HIỂU CHUNG:1.Tác giả2.Tác phẩm: a.Xuất xứ( sgk- cuối trang 197) b.Bố cục đoạn trích:2 phần:-Đoạn trích nằm ở phần một cộng với lời kết của toàn tp. -Phần 1:(từ “Trong những dòng sôngxứ sở)Thủy trình của sông Hương.-Phần 2Sông Hương, dòng sông của lịch sử và thi ca. c.Thể loại bút kí:-Ghi lại người thực, việc thực mà TG đã tìm hiểu, nghiên cứu cùng với cảm nghĩ của bản thân nhằm thể hiện một tư tưởng nào đó.SÔNG HƯƠNG Ở THƯỢNG NGUỒNHOA ĐỖ QUYÊN RỪNGI/TÌM HIỂU CHUNG:II/ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN:1.Thủy trình của con sông Hương: a.Sông Hương ở thượng nguồn:(Trong những .Kim Phụng)(-Học sinh Đọc câu hỏi số 1(sgk- HDHB), thảo luận và ghi bảng phụ, cử đại diện trả lời.)Raàm roä giöõa boùng caây ñaïi ngaønMaõnh lieät qua thaùc gheànhCuoän xoaùy nhö côn loác Dòu daøng vaø say ñaém =>Veû ñeïp vöøa hoang daò, soâi noåi vöøa dòu daøng, saâu laéng.Töø ngöõ thay ñoåi linh hoaït, giaøu caûmcaûm xuùcI/TÌM HIỂU CHUNG:II/ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN:1.Thủy trình của con sông Hương: a.Sông Hương ở thượng nguồn: (Trong những .Kim Phụng)-(dc)Nghệ thuật: nhiều hình ảnh so sánh, nhân hóa, nhiều động từ, tính từ giàu ấn tượng, cấu trúc câu trùng điệp  âm hưởng hùng tráng Vẻ đẹp của sông Hương ở rừng già có sức sống vừa mạnh mẽ hoang dại, vừa dịu dàng say đắm đầy cá tính  phát hiện mới của tác giả. Tìm nhöõng töø ngöõ mieâu taû doøng chaûy? Saéc thuûy vaø caûnh vaät Höông giang qua ñoàng baèng coù gì ñaëc bieät?Uoán mình theo nhöõng ñöôøng congBaéc qua ñieän Hoaøn cheùnVaáp Ngoïc TraûnVoøng qua Nguyeät BieàuVeõ hình cungOâm laáy chaân ñoài Thieân MuïXuoâi daàn veà HueáTroâi giöõa hai daõy ñoài=> Haønh trình gian truaân khi ñeán vôùi HueáLieân töôûng so saùnh giaøu hình ảnhMaøu nöôùcSôùm xanhtröa vaøng chieàu tímCaûnh vaätRöøng thoâng u tòchLaêng taåm toûa khaép Chuoâng chuøaThieân MuïVeû ñeïpmoäng mô,ñoäc ñaùoTraàm maëc coå kínhII/ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN:1.Thủy trình của con sông Hương:b.Sông Hương ở ngoại vi kinh thành Huế:(Phải nhiềutiếng gà)-(Dc-198): SH như “người gái đẹp..hoa dại” được người tình mong đợi đến đánh thức.-Thủy trình của SH khi bắt đầu về xuôi tựa “một cuộc tìm kiếm có ý thức”; chuyển dòng liên tục để tìm về thành phố Huế.b. Sông Hương ở đồng bằng:Sông Hương thay đổi về tính cách: (“Sông như chế ngự được bản năng của người con gái” ) “mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”Sông Hương lại có vẻ đẹp trầm mặc (chảy dưới chân những rừng thông u tịch với những lăng mộ âm u mà kiêu hãnh của các vua chúa triều Nguyễn.)Đó là vẻ đẹp mang màu sắc triết lí, cổ thi (khi đi trong âm hưởng ngân nga của tiếng chuông chùa Thiên Mụ, có vẻ đẹp “vui tươi” khi đi qua những bãi bờ xanh biếc vùng ngoại ô Kim Long, có vẻ đẹp “mơ màng trong sương khói” khi nó rời xa thành phố để đi qua những bờ tre, lũy trúc và những hàng cau thôn Vĩ Dạ.)CÁNH ĐỒNG CHÂU HÓAĐỒI VỌNG CẢNHLĂNG GIA LONGLĂNG MINH MẠNGCHÙA THIÊN MỤNeâu moät vaøi suy nghó cuûa em veà taøi naêng cuûa HPNT khi khaéc hoïa soâng Höông xuoâi doøng veà Hueá? Trí tueä vaø söï taøi hoa trong khaùm phaù keát hôïp buùt phaùp mieâu taû uyeån chuyeån soâng Höông treân ñöôøng haønh trình veà Hueá mang veû ñeïp ñoäc ñaùo, traàm maëc. c. Soâng Höông trong TP Hueá a. Soâng Höông khi chaûy veà TP Hueá ñöôïc mieâu taû nhö theá naøo?- Vöøa veà ñeán Hueá soâng Höông coù gì ñaëc bieät?- Taïi sao noùi “Hueá ñeïp vaø trôû neân ñoäc ñaùo hôn khi coù soâng Höông” ?b. Doøng chaûy soâng Hương ñöôïc mieâu taû coù gì khaùc bieät so vôùi soâng Neva?Dãy Trường SơnNúi Kim PhụngNgã ba tuầnĐiện Hòn ChénNguyệt Biều,Lương QuánChùa Thiên MụKim LongCồn HếnBao VinhBằng LãngVĩ dạSÔNG HƯƠNG -CỒN HẾNSÔNG HƯƠNG- ĐIỆN HÒN CHÉN Khi gaëp ñöôïc HueáVui töôi haún leân Yeân taâm theo höôùng Uoán raát nheï nhaøng- nhö tieáng “vaâng” cuûa tình yeâuMeàm haún ñi=> Veà ñeán Hueá soâng Höông nhö tìm thaáy ñieåm heïn cuûa mìnhCaûnh soâng Höông:Ñoâ thò coå traûi doïc hai bôøBoàng beành aùnh hoa ñaêngLaäp loøe aùnh löûaNöôùc soâng Höông:Toûa khaép phoá thòSinh ra aâm nhaïc coå ñieån Hueá=> Soâng Höông laøm neân veû ñeïp TP Hueá- veû ñeïp coå kính, ñoäc ñaùo .Khaùc bieätSoâng HöôngSoâng NeâvaDoøng chaûyLaëng lôø-ñieäu slowNhanh khoâng- kòp cho luõ haûi aâu noùi moät lôøiCaûnh vaätAùnh hoa ñaêng boàng beànhNhöõng phieán baêng chôû haûi aâuKhoâng chæ mang veû ñeïp cuûa xöù moäng mô, soâng Höông coøn ñaïi dieän cho veû ñeïp nheï nhaøng Coå kính cuûa vaên hoùa Aù ñoângc.Sông Hương đến giữa thành phố Huế :- Hình ảnh chiếc cầu bắc qua dòng sông Hương: “Chiếc cầu trắng in ngấn trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non” chuyển dòng liên tục, dòng chảy chậm, tinh tế như điệu”slow”; nhiều màu sắc phong phú, đa dạng “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”.d. Sông Hương trở lại “để nói một lời thề trước khi về biển cả”.-TG liên hệ “Lời thề ấy vang vọngkhắp khu vực sông Hương thành giọng hò dân gian, ấy là tấm lòng người dân Châu Hóa xưa mãi mãi chung tình với quê hương xứ sở”.2/SÔNG HƯƠNG, DÒNG SÔNG CỦA LỊCH SỬ VÀ THI CA:a.Trong lịch sử:-Sông Hương gắn liền với những sự kiện lịch sử (sgk-201)+ Tên của dòng sông Hương được ghi trong “Dư địa chí” của Nguyễn Trãi; “Nó được ghi là linh giang”Dòng sông ấy là điểm tựa, bảo vệ biên cương thời kì Đại Việt.Thế kỉ XVIII, nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân, gắn liền với tên tuổi của người anh hùng Nguyễn Huệ.Nó đọng lại đến bầm da, tím máu “nó sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ XIX”.Nó đi vào thời đại của Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển.Nó chứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến công tết Mậu Thân 1968. Sông Hương đã gắn liền với lịch sử của Huế, của dân tộc.Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi dấu bao chiến công oanh liệt của dân tộc.GIẢI PHÓNG HUẾ 19452/SÔNG HƯƠNG, DÒNG SÔNG CỦA LỊCH SỬ VÀ THI CA:a.Trong lịch sửb.Trong đời thường:-(DC-202): sông Hương mang vẻ đẹp giản dị của “một người con gái dịu dàng của đất nước”2/SÔNG HƯƠNG, DÒNG SÔNG CỦA LỊCH SỬ VÀ THI CA:a.Trong lịch sửb.Trong đời thường:c.Trong thi ca:-Vẻ đẹp sông Hương được khám phá dưới góc độ văn hóa (dc: Tản Đà, Cao bá Quát, Thu Bồn,) Sông Hương là dòng sông thi ca; nguồn cảm hứng bất tận cho các văn nghệ sĩ.Tác giả gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế (dc) liên tưởng tinh tế.- Với ngòi bút tài hoa cộng với sự rung cảm mạnh mẽ, HPNT nhớ tới Nguyễn Du(dc)=>Bài bút ký kết thúc bằng cách lí giải tên của dòng sông; sông Hương, sông thơm. Cách lí giải bằng một huyền thoại: ( Người làng Thành Chung có nghề trồng rau thơm. Ở đây kể lại rằng vì yêu quí con sông xinh đẹp, nhân dân hai bờ sông đã nấu nước của trăm loài hoa đổ xuống dòng sông cho làn nước thơm tho mãi mãi.Huyền thoại ấy đã trả lời câu hỏi : ai đã đặt tên cho dòng sông ?)III/TỔNG KẾT: 1/CHỦ ĐỀ TƯ TƯỞNG:-Đoạn trích thể hiện những phát hiện, khám phá sâu sắc và độc đáo về sông Hương; bộc lộ tình yêu tha thiết, sâu lắng và niềm tự hào lớn lao của nhà văn đối với dòng sông quê hương, với xứ Huế thân thương.III/TỔNG KẾT: 1.CHỦ ĐỀ TƯ TƯỞNG:2.ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT:-Văn phong tao nhã, hướng nội,tinh tế và tài hoa.-Ngôn từ phong phú, gợi hình, gợi cảm; câu văn giàu nhạc điệu.-Sử dụng hiệu quả cao các biện pháp tu từ ẩn dụ, nhân hóa, so sánh,.CỦNG CỐ: HS củng cố nội dung chính của bài:+ Thủy trình của sông Hương vẻ đẹp qua cảnh sắc thiên nhiên.+ Vẻ đẹp của sông Hương dưới góc độ đời thường, thi ca văn hóa.+ Vẻ đẹp của sông Hương gắn liền với những sự kiện lịch sử.+ Văn phong của Hoáng Phủ Ngọc Tường.DẶN DÒ:+ Học bài theo các câu hỏi củng cố bài học +Viết cảm nghĩ về vẻ đẹp của sông Hương mà em cảm thấy thích thú nhất.+Tìm và phân tích những cách ví von, so sánh độc đáo của HPNT trong đoạn trích ./.SÔNG HƯƠNG NÚI NGỰ.BIỂN LĂNG CÔ- HUẾ