Bài giảng môn Ngữ văn 11: Câu cá mùa thu - Nguyễn Khuyến

Toå VaênCâu cá mùa thuNguyễn KhuyếnI. Tìm hiểu chung 1. Tác giả SGK2.Thể loại: thất ngôn bát cú đường luật.3.Xuất xứ: “Thu Điếu” nằm trong chùm thơ thu ba bài “nức danh nhất” về thơ Nôm của Nguyễn Khuyến.4. Chủ đề: Bài thơ nói lên một nét thu đẹp tĩnh lặng nơi làng quê xưa (đồng bằng Bắc Bộ), biểu lộ mối tình thu đẹp mà cô đơn, buồn của một nhà Nho nặng tình với quê hương đất nước. Ao thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo.Sãng biÕc theo lµn h¬n gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t,Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo.Tùa gèi bu«ng cÇn l©u ch¼ng ®­îc, C¸ ®©u ®íp ®éng d­íi ch©n bÌo.NguyÔn KhuyÕnTHU ĐIẾU 11? Không gian trong bài thơ góp phần diễn tả tâm trạng của nhà thơ như thế nào .HOAÏT ÑOÄNG NHOÙM? H·y nhËn xÐt vÒ kh«ng gian thu trong câu thơ qua c¸c chuyÓn ®éng, mµu s¾c, h×nh ¶nh, ©m thanhNextII. Đọc – hiểu văn bản 1. Bức tranh mùa thuAo thu l¹nh lÏo n­íc trong veo,Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo -Không gian hẹp “ao thu” nhỏ nhắn, duyên dáng, gợi lên từ sự dịu nhẹ, thanh sơ của cảnh vật.- Sắc màu thu: nước trong veo, sóng biếc, trời xanh ngắt. Cách pha màu của tác giả, với gam màu xanh rất điệu nghệ mang nÐt riªng cña c¶nh s¾c mïa thu ở lµng quª B¾c béII. Đọc – hiểu văn bản Câu đề Töø “moät chieác” keát hôïp vôùi cuïm töø “beù teûo teo” gôïi söï coâ ñôn, leû boùng , cô đơn cuûa ngöôøi ñi caâu. Hình aûnh “chieác thuyeàn caâu” vaø “ao thu” laø hình aûnh trung taâm cuûa baøi, gôïi leân söï dòu nheï, thanh sô, bình dò vaø thaân thuoäc nôi laøng queâ vaøo muøa thu.Một nét thu đẹp và êm đềm.Sãng biÕc theo lµn h¬n gîn tÝ,L¸ vµng tr­íc giã khÏ ®­a vÌo.Câu thực Khoâng gian coù “soùng bieác” vaø “laù vaøng” veõ neân böùc tranh queâ ñôn sô maø ñeïp.Khoâng gian nôi ao thu tónh laëng : “hôi gôïn tí” , “kheõ ñöa veøo” Từ “vèo” chính là sự thể hiện tâm sự thời thế của nhà thơ, một tâm sự đau buồn trước hiện tình đất nước đầy đau thương.Tất cả đã dựng lên không khí tĩnh lặng, nhẹ nhàng. Đường nét thu  uyển chuyển nhẹ nhàng “hơi gợn tí, khẽ đưa vèo, mây lơ lửng”.Taàng maây lô löûng trôøi xanh ngaét,Ngoõ truùc quanh co khaùch vaéng teo. “Xanh ngaét” laø maøu xanh coù chieàu saâu. Trôøi thu khoâng xaùm xòt maây, maø chæ “lô löûng” nhöõng “taàng maây” giöõa baàu trôøi xanh thaêm thaúm.Khoâng gian eo heïp, vaéng veû, ñôn coâi , phảng phất buồn : ngoõ truùc” keát hôïp vôùi caùc töø “quanh co”, “vaéng teo”. Thi só nhö ñang laëng ngaém vaø mô maøng ñaém chìm vaøo caûnh vaät.Câu luận -> H×nh ¶nh th¬ b×nh dÞ, th©n thuéc, kh«ng chØ thÓ hiÖn c¸i hån cña c¶nh thu mµ cßn thÓ hiÖn c¸i hån cña cuéc sèng ë n«ng th«n x­a. C¶nh thu ®­îc ®ãn nhËn tõ gÇn -> cao xa -> gÇn. C¶nh s¾c thu theo nhiÒu h­íng thËt sinh ®éng. Töïa goái buoâng caàn laâu chaúng ñöôïc,Caù ñaâu ñôùp ñoäng döôùi chaân beøo.2. Hình ảnh nhà thơ - Nhà thơ ®ãn nhËn c¶nh thu, trêi thu vµo câi lßng : + Mét t©m thÕ nhµn: Tùa gèi «m cÇn+ Mét sù chê ®îi : l©u ch¼ng ®­îc.+ Mét c¸i chît tØnh m¬ hå: C¸ ®©u ®íp ®éng.. - §iÓm nh×n tõ trªn thuyÒn c©u -> nh×n ra mÆt ao nh×n lªn bÇu trêi -> nh×n tíi ngâ v¾ng -> trë vÒ víi ao thu.- Gôïi ñeán hình aûnh Laõ Voïng caâu caù chôø thôøi beân bôø soâng Vò hôn maáy nghìn naêm tröôùc.Ngöôøi caâu caù ñang buoàn vaø coâ ñôn, tìm ñeán thieân nhieân ñeå baàu baïn,göûi gaém heát taâm tö, tình caûm cuûa mình ñeå queân ñi thôøi cuoäc. Ñoù laø caùch soáng thanh cao cuûa nhaø thô - Tam Nguyeân Yeân Ñoå. NguyÔn khuyÕn cã mét t©m hån hån g¾n bã víi thiªn nhiªn ®Êt n­íc, mét tÊm lßng yªu n­íc thÇm kÝn mµ s©u s¾c.3.Đặc sắc nghệ thuật:Sự hoà điệu của màu sắc trong trẻo: xanh trời, xanh nước, xanh trúc, xanh bèo; của cử động: gợn tí, sẽ đưa, đớp đợp; của hình ảnh: nước trong, trời cao, mây trắng, ngõ vắng, thuyền câu như say trong cái tĩnh lặng.Chỉ có một âm thanh khuấy động: “tiếng cá đợp” góp phần làm tăng thêm cái tĩnh của chiều thu.Cách gieo vần eo (veo-teo-vèo-teo-bèo) cho thấy không gian như đang thu lại, hơi se lạnh và nhà thơ cũng đang thu mình trong tâm sự .III. Keát luaän:Baøi thô “Caâu caù muøa thu” theå hieän söï caûm nhaän vaø ngheä thuaät gôïi taû tinh teá cuûa Nguyeãn Khuyeán veà caûnh saéc muøa thu ñoàng baèng Baéc Boä, ñoàng thôøi cho thaáy tình yeâu thieân nhieân, ñaát nöôùc, taâm traïng thôøi theá vaø taøi thô Noâm cuûa taùc giaû.Vần thơ: “veo - teo - vèo - teo – bèo”, phép đối tạo nên sự hài hoà cân xứng, điệu thơ nhẹ nhàng bâng khuâng cho thấy một bút pháp nghệ thuật vô cùng điêu luyện, hồn nhiên như là xuất khẩu thành chương. Thu điếu là một bài thơ thu, tả cảnh ngụ tình tuyệt bút.Ghi nhớ SGKBuổi học kết thúc xin chân thành cảm ơn quí Thầy côTrong bài giảng có sử dụng tư liệu của một số bạn đồng nghiệp.