Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Truyện an dương vương và mị châu - Trọng thuỷ (truyền thuyết)

truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Truyền thuyết Cốt lõi lịch sửCác yếu tố kì ảo và mối quan hệ, cảm xúc đời thườngBài học lịch sử- Thái độ, cách đánh giá của nhân dântruyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Môi trường lịch sử- văn hóa sinh thành, lưu truyền và biến đổi Có 3 văn bản kể: - “Truyện Rùa Vàng” trong “Lĩnh Nam chích quái” (thế kỉ XV). - Thục kỉ An Dương Vương trong Thiên Nam ngữ lục- Mị Châu- Trọng Thủy- truyền thuyết ở cổ Loa truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt) - Môi trường sinh thành, lưu truyền và biến đổi: lễ hội, tín ngưỡng dân gian, di tích lịch sử- văn hoá.truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Làng Cổ Loa- Đông Anh- Hà NộiĐền thờ An Dương VươngAm thờ công chúa Mị Châu Hát quan họ trong khu vực Giếng NgọcDi chỉ khảo cổ: Lẫy nỏ và mũi tên đồng Cổ Loa.1235468910741. Vua ADV xây thành ở đất Việt Thường, hễ đắp tới đâu lại lở tới đấy.6. Đà được lẫy, tiến đánh Âu Lạc. ADV thua trận, cùng Mị Châu chạy ra biển.2. Vua lập đàn cầu đảo, Rùa Vàng tới giúp vua xây Loa Thành, cho vuốt để làm lẫy nỏ.3. Triệu Đà cử binh xâm lược, vua lấy nỏ thần ra bắn làm quân Đà thua chạy.4. ADV nhận lời giảng hoà, gả con gái là Mị Châu cho Trọng Thuỷ, con trai Triệu Đà và cho TT ở rể trong Loa Thành.5. Trọng Thuỷ lừa Mị Châu, đánh cắp lẫy thần về nước7 . Trên đường tháo chạy Mị Châu rắc lông ngỗng đánh dấu cho Trọng Thủy. Rùa Vàng kết tội MC là giặc, ADV chém MC rồi đi xuống biển8. Máu MC chảy xuống biển, trai sò ăn được đều biến thành ngọc châu, xác nàng biến thành ngọc thạch.9. Thương tiếc MC, TT đã lao đầu xuống giếng mà chết.10. Ngọc trai được rửa bằng nước giếng thì trong sáng hơn.truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)3. Bố cục:Từ đầu ..xin hòa : An Dương Vương dựng nước.Tiếp theo.. đi xuống biển: “Cơ đồ đắm biển sâu” - Bi kịch nước mất nhà tanPhần còn lại: Hình ảnh Ngọc trai-giếng nước - Bi kịch tình yêutruyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt) a. Nhân vật An Dương Vương - Tên thật là Thục Phán, là vị vua lập nên nước Âu Lạc và cũng là vị vua duy nhất cai trị nhà nước này. - Theo Đại Việt sử kí toàn thư, thời gian ông trị vì kéo dài 50 năm, từ 257TCN đến 208TCN. Cổ Loa là kinh đô của nhà nước Âu Lạc, dưới thời An Dương Vương vào thế kỉ III TCN và của nhà nước dưới thời Ngô Quyền thế kỉ X. "tòa thành cổ nhất, quy mô lớn vào bậc nhất, cấu trúc cũng thuộc loại độc đáo nhất trong lịch sử xây dựng thành lũy của người Việt cổ" Lũy cao trung bình từ 4-5 m, có chỗ 8–12 m. Chân lũy rộng 20–30 m, mặt lũy rộng 6–12 m Xây thành: +“hễ đắp đến đâu lại lở tới đấy”. Vua lập đàn, trai giới, cầu đảo bách thần. + đến tận cửa đông đón sứ Thanh Giang, dùng xe bằng vàng rước vào trong thành. truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt) + Rùa Vàng cho vua vuốt làm lẫy nỏ. + Vua sai Cao Lỗ làm nỏ, gọi là nỏ “Linh Quang Kim Quy thần cơ” Chế nỏ Đánh ngoại xâm+ Triệu Đà dấy binh xâm lược+ Vua lấy nỏ thần ra bắn, quân Triệu An thua lớn, bèn xin hoàCông cuộc dựng nướcBài học thành côngThái độ của nhân dân- Quyết sách sáng suốt, bản lĩnh vững vàng- Kiên trì vượt khó- Có lòng yêu nước và ý thức trách nhiệm với nhân dân- Biết dựa vào dân thần linh giúp đỡ, Ca ngợi, ngưỡng mộ, tự hào về vị vua sáng suốt, có tấm lòng yêu nước, có tinh thần trách nhiệm.PHIẾU HỌC TẬP truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt) Xây thành Chế nỏ Đánh ngoại xâmNhật xét công cuộc dựng nước của An Dương Vương bằng việc điền vào sơ đồ sau Rùa vàng Nỏ thầnYếu tố thần kì 2. “Cơ đồ đắm biển sâu” bi kịch nước mất nhà tan và bi kịch tình yêu.truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)- ADV phạm nhiều sai lầm trong quá trình giữ nước:+ Nhận lời cầu hòa và cầu hôn của kẻ thù+ Cho Trọng Thủy ở rể, không dám sát+ Giặc đến chân thành vẫn điềm nhiên đánh cờ “Đà không sợ nỏ thần sao”Nguyên nhân nào dẫn đến những sai lầm ấy của An Dương Vương? Khi sứ Giang Thanh kết tội Mị Châu là giặc, An Dương Vương đã hành động như thế nào? Em có nhận xét gì về hành động ấy ? Chém đầu Mị Châu:+ Sự thức tỉnh, ý thức được sai lầm của bản thân ->Tuy muộn nhưng là hành động đúng đắn, sáng suốt, hợp lòng dân+ Hi sinh tình riêng, nhân danh nhân dân và đất nước để trừng phạt kẻ có tội, cũng là một hình thức tự trừng phạt mình-> Thái độ dũng cảm, kiên quyết đặt nghĩa nước lên trên tình nhà Em có suy nghĩ gì về ý nghĩa chi tiết An Dương Vương theo Rùa vàng xuống thủy phủ? So với hình ảnh Thánh Gióng bay về trời em cảm nhận như thế nào? Từ đó có thể thấy thái độ của nhân dân với An Dương Vương như thế nàotruyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)> Môtip cái chết bất tử> So với Thánh Gióng hình ảnh không hào hùng, rực rỡ bằngYếu tố kì ảoBài học lịch sửThái độ của nhân dân- Đề cao tinh thần cảnh giác- Không chủ quan khinh địch-Phải tỉnh táo và sáng suốt trước kẻ thù+ Biết ơn những công lao to lớn của ADV, thương tiếc, muốn bất tử hoá nhân vật.+ Thái độ công bằng mà nghiêm khắc công thì thưởng, tội thì phạtPHIẾU HỌC TẬP truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Hãy đánh giá về việc mất nước Âu Lạc của ADV bằng việc điền vào sơ đồ sau Kết cục của An Dương Vương Phải chém con gái Đi xuống biển Vua cầm sừng tê giác rẽ nước xuống biển=> Trong trong tâm thức nhân dân, ADV vẫn mãi là một nhà vua yêu nước, có công với đất nước, được nhân dân đời đời mến phục, ngợi ca. Mị Châu đã phạm những sai lầm nào? Từ đó em có nhận xét gì về nhân vật?truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Những hành động sai lầm liên tiếp: Lén cho Trọng Thủy xem nỏ thần Mất cảnh giác trước những lời chai tay đầy ẩn ý của Trọng Thủy Rắc lông ngỗng đưa đường cho giặcCó ý kiến cho rằng:- Mị châu làm theo ý chồng là lẽ tự nhiên, hợp đạo lí?- Mị Châu làm vậy là chỉ thuận theo tình cảm vợ chồng mà quên nghĩa vụ với nước? Nêu quan điểm của em? Mị Châu đáng thương hay đáng giận? Vì sao?truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt) * Đáng thương: - Quá ngây thơ, thật thà, trong sáng. - Quá tin và yêu chồng “Trái tim nhầm chỗ để trên đầu” * Đáng trách: + Là một người công dân, Mị Châu phạm trọng tội đối với đất nước + Là đứa con Mị Châu phạm tội bất hiếu với cha dù là vô tình. + Chỉ nghĩ đến hạnh phúc cá nhân, mù quáng khi yêu. + Đặt tình cảm lên trên lí trítruyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Số phận của Mị ChâuBài học lịch sửThái độ của nhân dân Bị kết tội là giặc, bị chém đầu Máu ngọc trai, Xác ngọc thạch.Cần đặt cái chung lên trên cái riêng, nghĩa nước trên tình nhà, lợi ích dân tộc trên lợi ích cá nhânGiải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa lí trí và tình cảm Phê phán nghiêm khắc: hình phạt cho những ai quên nghĩa vụ với Tổ quốc Cảm thông, bao dung, thương xótPHIẾU HỌC TẬP truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Em có suy nghĩ gì về nhân vật Mị Châu?Qua kết cục của nhân vât này nhân dân đã gửi gắm bài học gì và thể hiện thái độ như thế nào?truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Em có suy nghĩ gì về nhân vật Trọng Thủy: Tại sao sau khi xâm chiếm được nước Âu Lạc, Trọng Thủy lại tự vẫn ở giếng thành?Em đánh giá hành động này như thế nào?Lí trí:Nhận nhiệm vụ làm nội gián.Đánh tráo nỏ thần-> Lựa gạt, lợi dụng Mị Châu để đạt được mục đíchTình cảmĐể lộ sơ hở trong lời tiễn biệtÔm xác vợ khóc rồi tự vẫn ở giếng thành3. Chi tiết ngọc trai giếng nướctruyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)THEO EM CHI TIẾT NGỌC TRAI – NƯỚC GIẾNG CÓ PHẢI HÌNH ẢNH KHẲNG ĐỊNH TÌNH YÊU THUỶ CHUNG KHÔNG?* Chi tiết Ngọc Trai – Nước Giếng không phải hình ảnh khẳng định tình yêu chung thủy:- Hình ảnh Ngọc Trai – Nước Giếng là một sáng tạo nghệ thuật đẹp tới mức hoàn mĩ nhưng nó không giành để ca ngợi mối tình Mị Châu – Trọng Thủy. Vì Trọng Thủy đã lừa dối gây nên cái chết của An Dương Vương và Mị Châu, hắn phải tìm đến cái chết trong ân hận. Ngọc trai – Giếng nước là hình ảnh thể hiện oan tình của Mị Châu được hóa giải. Đồng thời cho thấy thái độ bao dung, vị tha của nhân dân đối với Mị Châu.Ý nghĩa văn bản: Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy giải thích nguyên nhân việc mất nước Âu Lạc và nêu bài học lịch sử về việc giữ nước, tinh thần cảnh giác với kẻ thù, cùng cách xử lí đúng đắn mối quan hệ giữa riêng với chung, nhà với nước, cá nhân với cộng đồng.truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)III- CỦNG CỐ:Cốt lõi lịch sửChi tiết thần kìThái độ của nhân dân Nước Âu Lạc Thành Cổ Loa Vũ khí mạnh Nước rơi vào tay Triệu Đà. Rùa Vàng Nỏ thần Mị Châu hóa thân Hồn Trọng Thủy hòa vào nước giếngTôn vinh dân tộc, hạ thấp kẻ thùEm hãy chỉ ra những đặc điểm của truyền thuyết trong truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng ThủyPHIẾU HỌC TẬP truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Lông ngỗng tình em như bay suốt quãng đường dàiChỉ đường để tìm nhau thì có gì đáng tộiĐã có sách nào đâu dạy em phải yêu chồng một nửaĐể nửa kia được cảnh giác bao giờ  (Ngô Trí Đương)truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Một đôi kẻ Việt, người TầnNửa phần ai oán, nửa phần xót thươngVuốt rùa chàng đổi móngLông ngỗng thiếp đưa đườngTình phu phụNghĩa quân vương ( Tản Đà)Giá như trên đời còn có một Mị ChâuVừa say đắm yêu thương, vừa luôn luôn cảnh giác!Không sơ hở mắc lừa mẹo giặc,Một Mị Châu như ta vẫn hằng mơ!... Anh cũng như em đều muốn nhắc Mị ChâuĐời còn giặc xin đừng quên cảnh giácNhưng nhắc sao được hai ngàn năm trướcNên em ơi ta đành tự nhắc mình (Anh Ngọc)truyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)Thì hẳn Mị Châu không sống đến bây giờĐể chung thủy với tình yêu hai ngàn năm có lẻNhư anh với em dẫu yêu nhau chung thủyĐến bạc đầu bất quá chỉ trăm năm* Chọn đáp án đúng trong các câu sau:1. Theo quan niệm của dân gian, An Dương Vương được thần linh giúp đỡ vì: A. An Dương Vương là vua. B. An Dương Vương không biết xây thành. C. An Dương Vương là một vị thần. D. An Dương Vương có ý thức với sự an nguy của đất nước. 2. Qua hình ảnh của Mị Châu, dân gian biểu hiện thái độ gì? A. Cho rằng nàng vô tội. B. Cho rằng tội của nàng không đáng bị lên án. C. Cho rằng nàng là người ngây thơ, trong sáng, nặng tình riêng cho nên vô tình phạm tội tiếp tay cho giặc, cần được bao dung nhưng vẫn phải chịu hình phạt xứng đáng. D. Cho rằng nàng là người trung hiếu nhưng bị lừa dối. 3. Hình ảnh ngọc trai – nước giếng có ý nghĩa gì? A. Sự nghiêm khắc nhưng bao dung của nhân dân, chứng thực cho tấm lòng trong sáng của Mị Châu. B. Sự nghiêm khắc nhưng bao dung của nhân dân, chứng nhận nỗi ân hận và mong muốn hoá giải tội lỗi của Trọng Thuỷ. C. Ca ngợi mối tình Mị Châu – Trọng Thuỷ. D. Cả A và B đều đúng.III. CỦNG CỐtruyÖn an d¦¥NG v¦¥NG vµ mÞ ch©u - träng thuû.( truyÒn thuyÕt)