Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ

T×nh c¶nh lÎ loi cña ng­êi chinh phôNGUYÊN TÁC: ĐẶNG TRẦN CÔNDỊCH GiẢ: ĐOÀN THỊ ĐiỂMNGỮ VĂN 10SoẠN GiẢNG : NGUYỄN THỊ HẰNG NGA- THPT HOÀI ĐỨC B – HÀ NỘII- GiỚI THIỆU CHUNG1- Tác giảĐặng Trần Côn (?), người làng Nhân Mục, huyệnThanh Trì, Hà Nội.Ông sống vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVIII. Bản thân là người hiếu học và tài hoa nhưng tính tình phóng túng không muốn ràng buộc vào chuyện thi cử.- Tác phẩm tiêu biểu: Chinh phụ ngâm khúc2- Dịch giả*Phan Huy Ích (1750 - 1822)Quê làng Thu Hoạch, huyện Thiên Lộc, Nghệ An (Nay là Hà Tĩnh). Đỗ Tiến sĩ năm 26 tuổi.- Tác phẩm tiêu biểu: “ Dụ Am văn tập”, “Dụ Am ngâm lục”* Đoàn Thị Điểm (1705-1748).- Quê ở làng Giai Phạm, huyện Văn Giang, trấn Kinh Bắc (Nay là tỉnh Hưng Yên).- Bà xuất thân trong một gia đình nhà Nho.- Bà là người tài sắc, thông minh.- Tác phẩm tiêu biểu: bản dịch Chinh phụ ngâm; Truyền kì tân phả.3. Tác phẩm:Chinh phụ ngâm được viết vào khoảng những năm 40 của thế kỉ XVIII- Nguyên tác viết bằng chữ Hán theo thể ngâm khúc, thể thơ trường đoản cú (câu dài ngắn khác nhau).- Bản diễn Nôm theo thể ngâm khúc, thể song thất lục bát.a. Hoàn cảnh sáng tác:b. Thể loại:- Nguyên tác viết bằng chữ Hán theo thể ngâm khúc, thể thơ trường đoản cú (câu dài ngắn khác nhau).- Bản diễn Nôm theo thể ngâm khúc, thể song thất lục bát.c. Giá trị nội dung, nghệ thuật:- Giá trị nội dung: tác phẩm thể hiện tâm trạng khao khát tình yêu hạnh phúc đôi lứa của người phụ nữ, lên tiếng oán ghét chiến tranh phi nghĩa trong xã hội phong kiến suy tàn.- Giá trị nghệ thuật: Bút pháp trữ tình và miêu tả nội tâm sâu sắc.課 俼 坦 奛 干 蔅 桙Thủa trời đất nổi cơn gió bụi客 牤 紅 蜫 餒 屯 邅Khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên籑 箕 瀋 瀋 層 珕Xanh kia thăm thẳm tầng trên為 埃 泤 孕 朱 戼 餒 尼Vì ai gây dựng cho nên nỗi này4. Vị trí đoạn trích và bố cục:- Vị trí : Đoạn trích từ câu 193 – 216.- Bố cục: hai phần:+ Đoạn 1 (16 câu đầu): Nỗi cô đơn, lẻ loi của người chinh phụ ( tâm trạng được thể hiện qua ngoại cảnh)+ Đoạn 2 (8 câu cuối): Niềm nhớ thương người chồng ở phương xa. ( Tâm trạng được bộc lộ trực tiếp)Trêi th¨m th¼m xa vêi kh«n thÊu, Nçi nhí chµng ®au ®¸u nµoxong.C¶nh buån ng­êi thiÕt tha lßng,Cµnh c©y s­¬ng ®­îm tiÕng trïng m­a phun”. Gµ eo ãc g¸y s­¬ng n¨m trèng,Hße phÊt ph¬ rñ bãng bèn bªn.Kh¾c giê ®»ng ®½ng nh­ niªn,Mèi sÇu d»ng dÆc tùa miÒn biÓn xaH­¬ng g­îng ®èt hån ®µ mª m¶i,G­¬ng g­îng soi lÖ l¹i ch©u chan.S¾t cÇm g­îng g¶y ngãn ®µn,D©y uyªn kinh ®øt, phÝm loan ng¹i chïng,D¹o hiªn v¾ng, thÇm gieo tõng b­íc.Ngåi rÌm th­a rñ th¸c ®ßi phen.Ngoµi rÌm th­íc ch¼ng m¸ch tin,Trong rÌm, d­êng ®· cã ®Ìn biÕt ch¨ng?§Ìn cã biÕt d­êng b»ng ch¼ng biÕt,Lßng thiÕp riªng bi thiÕt mµ th«i.Buån rÇu nãi ch¼ng nªn lêi,Hoa ®Ìn kia víi bãng ng­êi kh¸ th­¬ng,Lßng nµy göi giã ®«ng cã tiÖn,Ngh×n vµng xin göi ®Õn non Yªn,Non Yªn dï ch¼ng tíi miÒn.Nhí chµng ®»ng ®½ng ®­êng lªn b»ng trêiRÌm§ÌnTiÕng gµKhuª phßngGöi lòngBuồn thấm vào cảnh1. Ngo¹i cảnh: (16 câu) a. Chinh phụ bên Rèm (4 câu) b. Chinh phụ bên Đèn (4 câu) c. Chinh phụ với Tiếng gà (4 câu) d. Chinh phụ trongKhuê phònghương, gương, đàn (4 câu)2. Nçi lßng: (8 câu) a.Tiếng lòng muốn gửi (4 câu) b.Buồn thấm vào cảnh (4 câu) Gián tiếpTrực tiếpTình cảnh lẻ loi của người chinh phụC©u hái: Em cã nhËn xÐt g× vÒ yÕu tè thêi gian trong ®o¹n trÝch. §Æc biÖt lµ tõ phÇn 1 ??? Tr¶ lêi:1. ChiÒu tèi – Tèi khuya - §ªm ®Õn s¸ng h«m sau2. Hái trêi: vêi vîi, ai o¸n sau ®ªm c« ®¬n thao thøc.RÌm ®Ìn tiÕng gµ 9 ®iÓm“Dạo hiªn v¾ng, thÇm gieo tõng b­íc.Ngåi rÌm th­a rñ th¸c ®ßi phen.Ngoµi rÌm, th­íc ch¼ng m¸ch tin,Trong rÌm, d­êng ®· cã ®Ìn biÕt ch¨ng?” “D¹o”: §i l¹i thÉn thê. Lßng “thÇm” ®Õm “tõng b­íc”. “Ngåi” bªn rÌm: h¹ cuèn hoµi mong.“RÌm”: sù kÝn ®¸o chung t×nh, ranh giíiNgoµi kh«ng tin tøc, trong thao thøc cã ®Ìn biÕt ? => TÜnh- “v¾ng” + ®éng – “thÇm”= nçi niÒm c« phô. a. Chinh phô bªn rÌm1. Ngo¹i c¶nh:“§Ìn cã biÕt d­êng b»ng ch¼ng biÕt,Lßng thiÕp riªng bi thiÕt mµ th«i.Buån rÇu nãi ch¼ng nªn lêi,Hoa ®Ìn kia víi bãng ng­êi kh¸ th­¬ng”,b. Chinh phô bªn ®Ìn:-Lßngbi thiÕt: buån kh«ng lời !Hoa ®Ìn - bãng ng­êi: kh¸ th­¬ng=> §Ìn thøc v« tri - C« phô ®au ®¸u vß vâ th©u ®ªm. -§Ìn : biÕt nh­ kh«ng,“Gµ eo ãc g¸y s­¬ng n¨m trèng,Hße phÊt ph¬ rñ bãng bèn bªn.Kh¾c giê ®»ng ®½ng nh­ niªn,Mèi sÇu d»ng dÆc tùa miÒn biÓn xa”c. Chinh phô víi tiÕng gµ:-¢m thanh “eo ãc” : sau ®ªm s­¬ng n¨m canh dµi. -H×nh ¶nh gîi t¶: Mèi sÇu “ d»ng dÆc”, “miÒn biÓn xa” Dïng ©m thanh t¶ thêi gian - thêi gian t¶ kh«ng gian. => TÊt c¶ ®Òu trèng tr¶i – hoµi väng.* NghÖ thuËt :Tõ l¸y: t­îng thanh, t­îng h×nh, biÓu c¶m, biÓu th¸i“H­¬ng g­îng ®èt hån ®µ mª m¶i,G­¬ng g­îng soi lÖ l¹i ch©u chan.S¾t cÇm g­îng g¶y ngãn ®µn,D©y uyªn kinh ®øt phÝm loan ng¹i chïng,”d. Chinh phô t¹i khuª phßng (h­¬ng, g­¬ng,®µn) :- Điệp tõ “g­îng”: 3 lÇn gắng gượng= > Kh«ng g× lµm khu©yXa ng­êi yªu th­¬ng th× tÊt c¶ ®Òu v« nghÜa!+Soi g­¬ng: khóc nhí.TiÕc nuèi xu©n th×.+§èt h­¬ng trÇm th¬m: kh«ng tËp trung+ GÈy ®µn: lo d©y “®øt”, phÝm “ chïng”- “uyªn”-“loan”: chuyÖn løa ®«i – gîi nçi sÇu bi, cung ®µn tr¸i ngang. NiÒm kh¸t khao h¹nh phóc løa ®«i để không lỡ cung đàn yêu!“Lßng nµy göi giã ®«ng cã tiÖn,Ngh×n vµng xin göi ®Õn non Yªn,Non Yªn dï ch¼ng tíi miÒn.Nhí chµng ®»ng ®½ng ®­êng lªn b»ng trêi” a.TiÕng lßng muốn gửi+E Êp göi t©m t×nh vµo giã xu©n+Kh¼ng ®Þnh: lßng thuû chung “ngh×n vµng” NghÖ thuËt ®èi lËpHai c©u ®Çu nång nhiÖtHai c©u sau, r¬i l¹i thùc tÕ phò phµng (dï ch¼ng tíi, ®»ng ®½ng)2. Nçi lßng chinh phụ:“Trêi th¨m th¼m xa vêi kh«n thÊu, Cµnh c©y s­¬ng ®­îm tiÕng trïng m­a phun”C¶nh buån ng­êi thiÕt tha lßng,Nçi nhí chµng ®au ®¸u nµo xong.+Kh«ng gian xa vêi vîi.+Nçi nhí kh«n ngu«i, ngãng väng “®au ®¸u”duy nhÊt. => C¶nh buån-lßng ng­êi : hoµ quyÖn, s©u l¾ng.Buån thÊm vµo c¶nh: cµnh c©y s­¬ng gi¸, tiÕng c«n trïng vµ m­a phun : l¹nh, v¾ng, mÞt mïng * lÎ loi, V« väng!b. Buån thÊm vµo c¶nhTrong tình có cảnhTrong cảnh có tìnhTình lẻ loiCảnh tõ gần ®Õn xa vẫn một hoài mongNçi c« ®¬nSù xãt xa, th­¬ng c¶m NiÒm kh¸t khao h¹nh phóc løa ®«i !IV. Tæng kÕt:- Nghệ thuật:+ Thể thơ dân tộc được tác giả sử dụng thuần thục, nhuần nhuyễn.+ Miêu tả tâm trạng, nội tâm nhân vật đặc sắc.- Nội dung: Đoạn trích miêu tả những cung bậc và sắc thái khác nhau của nỗi cô đơn,buồn khổ của người chinh phụ khao khát được sống trong tình yêu và hạnh phúc lứa đôi.