Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 47: Tỏ lòng (thuật hoài) - Phạm ngũ lão

Tiết 47TỎ LÒNG(Thuật hoài) - Phạm Ngũ LãoI. Tìm hiểu chung1. Tác giả (1255 – 1320)- Quê: Phù Ủng, Đường Hào (nay là Ân Thi – Hưng Yên)- Là môn khách sau trở thành con rể Trần Hưng Đạo.- Có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông- Là người văn võ toàn tài- Tác phẩm chính (SGK)2. Văn bảnb. Đọc văn bảna. Hoàn cảnh ra đời:PNL viết bài thơ này vào khoảng năm 1284 khi cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông lần 2 đã đến rất gầnThuật hoài Phạm Ngũ LãoHoành sóc giang sơn kháp kỉ thuCầm ngang cây giáo đất nước vừa chẵn mấy thuTam quân tì hổ khí thôn ngưu.Nam nhi vị liễu công danh trái.Người làm trai chưa xong công danh nợTu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.Xấu hổ nghe người đời kể Vũ hầu Ba quân báo hổ khí thế nuốt trâu (sao Ngưu)c. Nhan đề d. Thể loại – Bố cục - Bố cục: 2 phầnThuật: kể, bày tỏ Hoài: Nỗi lòng- Thất ngôn tứ tuyệtBày tỏ nỗi lòng, thuộc thơ tỏ chí.2 câu đầu2 câu cuốie. Cảm nhận chungII. Đọc – hiểu văn bản1. Hai câu đầu+ Hoành sóc: cầm ngang ngọn giáo  Tư thế hiên ngang, kiên cường, lẫm liệt của người tráng sĩ “Hoaønh soùc giang sôn khaùp kæ thu”(Muùa giaùo non soâng traûi maáy thu )+ Giang san: đất nước non sông Không gian rộng lớn kì vĩ, có tầm vóc vũ trụ+ Kháp kỉ thu: trải qua mấy thu Thời gian dài, thể hiện ý chí chiến đấu bền bỉ, kiên cườngHình ảnh tráng sĩ đẹp, có tính sử thi hoành tráng, sản phẩm của hào khí Đông A* Câu 1: “Hào khí Đông A” là:  Khí thế hào hùng của đời Trần nhưng cũng là khí thế hào hùng của cả dân tộc suốt từ thế kỉ X đến thế kỉ XV dựa trên sức mạnh của tinh thần tự lập, tự cường và ý chí quyết chiến quyết thắng mọi kẻ thù xâm lược: Tống-Nguyên-Minh. => Đây là lối chơi chữ:Chữ (Đông)Bộ (A)=Chữ (Trần)* Câu 2:Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu” + “Tam qu©n”:-> §©y lµ søc m¹nh vËt chÊt tượng trưng cho sức mạnh dân tộc3 ®¹o qu©n- Hình ảnh quân đội nhà Trần:Nghệ thuật:+ So sánh, ẩn dụ “ tì hổ”: sức mạnh như hổ báo  Làm nổi bật khí thế dũng mãnh hào hùng của quân đội nhà Trần.+ Phóng đại “Khí thôn ngưu”: át sao ngưu nuốt trôi trâuToàn thể quân dân thời TrầnTóm lại: Hai câu đầu là hình tượng con người (tráng sĩ) lồng vào hình tượng quân đội đời Trần (dân tộc) thật đẹp, hấp dẫn, sảng khoái, mang vẻ đẹp sử thi, tầm vóc sử thi.  Đó là sự chân thực của thời đại, đất nước.Trận Tây Kết Hưng Đạo Vương chém đầu Toa ĐôTrận Vân Đồn của Trần Khánh Dý quân ta thắng lớn Trận biên giới Phạm Ngũ Lão cùng các tướng phục kích Thoát HoanTrận Vạn Kiếp, Hưng Đạo Vương cùng các tướng đại thắng2. Hai câu cuốiCâu 3: “Công danh nam tử còn vương nợ” (tỏ chí) * Chí: Chí làm trai mang tinh thần, tư tưởng tích cực: lập công (để lại sự nghiệp), lập danh (để lại tiếng thơm)  Trở thành lí tưởng sống của trang nam nhi thời phong kiến. Công danh được coi như món nợ đời phải trả của kẻ làm trai. Có tác dụng cổ vũ con người từ bỏ lối sống tầm thường, cống hiến cho dân, cho nước để bất hủ cùng trời đất. Sự nghiệp công danh của cá nhân thống nhất với sự nghiệp chung lớn lao.Trực tiếp bày tỏ nỗi lòng* Câu 4: Cái tâm “Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu”Tâm: Thể hiện ở nỗi “thẹn”. + Đối tượng thẹn: Vũ Hầu: có tài xây dựng sự nghiệp nhà Hán, bề tôi trung thành của Lưu Bị) + Ý nghĩa: Nói “thẹn” để noi gương người xưa cống hiến cho đất nước  Hùng tâm tráng chí của Phạm Ngũ Lão. Câu thơ đề cao cái đức, cái tâm của một vị tướng có nhân cách lớn. Tãm l¹i, h×nh ¶nh trang nam nhi ®êi TrÇn lµ vÎ ®Ñp cao c¶ cña con ng­êi mang lÝ t­ëng v× d©n, v× n­íc  LÝ t­ëng nµy sÏ lµ nguån ®éng viªn, tÊm g­¬ng s¸ng cho mäi thÕ hÖ thanh niªn ViÖt Nam häc tËp trong viÖc rÌn ®øc, luyÖn tµi ®Ó phông sù ®Êt n­íc h«m nay vµ m·i m·i mai sau.III. Chủ đề:Bài thơ miêu tả khí phách và hoài bảo lớn lao của một vị tướng đời Trần trong cuộc chiến chống quân Minh. IV. Tổng kết: 1. NghÖ thuËt: Bµi th¬ ng¾n gän ,sóc tÝch , c« ®äng, bót ph¸p nghÖ thuËt hoµnh tr¸ng cã tÝnh sö thi, h×nh ¶nh giµu søc biÓu c¶m. 2. Néi dung:Bµi th¬ thÓ hiÖn ®­îc c¶m høng yªu n­íc víi lý t­ëng vµ nh©n c¸ch cao c¶ mang hµo khÝ thêi ®¹i (Hµo khÝ §«ng A) VÎ ®Ñp hiªn ngang, hïng dòng cña ng­êi anh hïng kh«ng chØ cã vÎ ®Ñp ý chÝ mµ cßn cã c¸i “t©m” ®Ñp. Bµi th¬ cßn lµ lêi nh¾c nhë ®èi víi bËc nam nhi sèng trong thêi ®¹i ph¶i cã ý thøc cÇu tiÕn, x¶ th©n v× nghÜa lín ®iÒu ®ã cã ý nghÜa lín víi tuæi trÎ h«m nay vµ mai sau. Cñng cè và luyÖn tËp:* C©u1: H×nh ¶nh “hoµnh sãc” thÓ hiÖn điều gì?KhÝ thÕ sôc s«iT­ thÕ hiªn ngangLßng can ®¶mÝ chÝ m¹nh mÏ* C©u 2: Côm tõ “ KhÝ thÕ nuèt tr«i tr©u” ®­îc hiÓu lµ?KhÝ ph¸ch m¹nh mÏKhÝ ph¸ch hiªn ngangKhÝ ph¸ch l·o luyÖnKhÝ ph¸ch anh hïng * C©u 3: Bµi th¬ “ Tá lßng” gîi cho em c¶m nhËn ®­îc?Lý t­ëng cña ng­êi trai trÎ thêi TrÇn ý chÝ s¾t ®¸ cña con ng­êi thêi TrÇn¦íc m¬ c«ng hÇu, khanh t­íng thêi nhµ TrÇn ý nguyÖn vÒ sù hi sinh con ng­êi thêi TrÇn* C©u 4: C¶m høng chñ ®¹o qua hai c©u th¬ cuèi thÓ hiÖn? Lý t­ëng c«ng danh¦íc m¬ vÒ cuéc sèng thanh b×nhTÊm lßng th­¬ng d©n tha thiÕtC¸i chÝ , c¸i t©m cña ng­êi anh hïng Häc thuéc bµi th¬ “Tá lßng”: phiªn ©m , dÞch nghÜa  N¾m ®­îc néi dung nghÖ thuËt cña bµi ViÕt mét ®o¹n v¨n nãi lªn c¶m nhËn cña em vÒ “Hµo khÝ §«ng A” qua bµi th¬ “ Tá lßng” cña Ph¹m Ngò L·o? Làm bài tập nâng cao (SGK) §äc , so¹n bµi “ C¶nh Ngµy hÌ” cña NguyÔn Tr·i theo c©u hái SGK, Trang 118,119Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà