Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 29: Ca dao yêu thương tình nghĩa (tiết 1)

Tiết 29CA DAO YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA(tiết 1)Thiết kế bài học trên máy vi tínhNgười thiết kế: VÕ VĂN THÀNH.I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ CA DAO Đề nghị HS hát một bài dân ca. Nếu bỏ qua phần nhạc, chỉ lấy phần lời của bài dân ca, ta có bài ca dao.Vậy : Ca dao là phần lời của dân ca.Tuy nhiên, không phải bài Ca dao nào cũng là lời của dân ca. (Cũng như không phải lời của bài dân ca nào cũng là ca dao). Ca dao còn là những bài thơ dân gian. Ca dao là sáng tác trữ dân gian. Nội dung diễn tả đời sống nội tâm con gười.Nằm trong hệ thống VHDG, ca dao không mang dấu ấn cá nhân của tác giả. Nội dung bài ca dao thường mang dấu ấn chung của một số kiểu nhân vật. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN Về hình thức, phần lớn ca dao được viết theo thể lục bát, lục bát biến thể. Số còn lại được viết theo thể song thất lục bát, vãn bốn, vãn năm. Ca dao rất giàu hình ảnh so sánh và ẩn dụ. Ca dao chứa nhiều biểu tượng truyền thống: Trăm năm đành lỗi hẹn hòCây đa bến cũ, con đò khác đưa. Cây đa cũ, bến đò xưaBộ hành có nghĩa, nắng mưa cũng chờ. Thuyền ơi có nhớ bến chăngBến thì một dạ, khăng khăng đợi thuyền. II- ĐỌC, HIỂU VĂN BẢNHS đọc qua 1 lượt 6 bài ca dao.1. Có thể sắp xếp các bài ca dao trong bài học thành mấy nhóm ? Cơ sở để sắp xếp ?Có thể đặt tên cho từng nhóm. Nhóm 1: Ba bài 1, 2 và 3 : diễn tả ước muốn gặp gỡ trong tình yêu. Về hình thức nghệ thuật có những điểm tương đồng.Cô kia đứng ở bên sông,Muốn sang anh ngả cành hồng cho sang. Ước gì sông rộng một gang,Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi. Ước gì anh hoá ra gương,Để cho em cứ ngày thường em soi.Ước gì anh hoá ra cơiĐể cho em đựng cau tươi trầu vàng. Nhóm 2: Bài 4.Nỗi nhớ thương người yêu của cô gái. Nhóm 3:Nội dung: Nghĩa tình của kẻ ở - người đi.Về hình thúc nghệ thuật có những điểm tương đồng.Cây đa cũ, bến đò xưaBộ hành có nghĩa, nắng mưa cũng chờ. Trăm năm đành lỗi hẹn hòCây đa bến cũ, con đò khác đưa. 2. Phân tích ba bài ca dao nhóm IBa bài ca dao thể hiện tình ý gì ? Nó có ý nghĩa như thế nào (đặt trong xã hội xưa) Ước muốn gặp gỡ trong tình yêu. Trong xã hội xưa, khi mà hôn nhân được sắp đặt bởi ý muốn của cha mẹ (Cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy) thì những ước muốn kia thật mong manh. Ca dao chính là phương tiện thổ lộ tâm tình của lứa đôi. Liệt kê một số hình ảnh trong ba bài ca dao. Em có nhận xét gì về những hình ảnh đó ? Dòng sông, cành hồng, gương, cơi, cau tươi, trầu vàng Đây là những hình ảnh quen thuộc trong đời sống hằng ngày. Những thứ này có mặt ở mọi miền quê, khiến cho lời ca dao trở thành lời hát yêu thương của đôi lứa khắp mọi miền. Phân tích nội dung bài 1. Cô kia đứng ở bên sông,Muốn sang anh ngả cành hồng cho sang. Bài ca dao là lời của ai ? Tìm những lớp nghĩa sau lớp nghĩa đen ? Gợi ý: Ai muốn sang ? Sang để làm gì ? Dễ dàng nhận ra đây là lời của chàng trai.Chàng trai hỏi cô gái có “muốn sang” sông để anh “ngả cành hồng cho sang”, thực ra là lời ướm hỏi. Hỏi nàng muốn sang nhưng thực tế là anh muốn sang. Nội dung bài thứ hai. Ước gì sông rộng một gang,Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi.Bài ca dao thứ hai này là lời của ai ? Dễ dàng nhận ra đây là lời cô gái.Với mong ước được gặp nhau, cô gái đã ước “sông rộng một gang”. Điều đáng ghi nhận ở đây là cô gái sẵn sàng đón chàng sang chơi chứ trong tình yêu thì khoảng cách địa lý của một con sông có ý nghĩa gì ? Có những hình ảnh phi lý trong các bài ca dao ? Ý nghĩa của chúng ? Đúng là trong thực tế không thể ngả cành hồng để sang sông, không thể bắc cầu dải yếm. Tuy nhiên, đọc những bài ca dao lên, cảm nhận đầu tiên trong lòng người đọc là tình, ý chứ không phải hình ảnh. Mượn cái phi lý để ngụ ý, ngụ tình, đó là thủ pháp khá quen thuộc trong ca dao. Nội dung bài thứ ba Ước gì anh hoá ra gương,Để cho em cứ ngày thường em soi. Ước gì anh hoá ra cơiĐể cho em đựng cau tươi trầu vàng.Thảo luận: Bài 3 là lời của ai? Chàng trai hay cô gái? Cũng có thể là lời chàng trai hoặc lời cô gái. Nếu là lời chàng trai thì chàng ước mình hoá ra gương, ra cơi để được gần em. Nếu là lời cô gái thì nàng ước chàng hoá ra gương, ra cơi để mình được gần. Em có nhận xét gì về những ước muốn được thể hiện trong các bài ca dao ? Đó là những ước muốn chân chính trong tình yêu. Qua những mong ước của họ, ta thấy được phần nào sự ngăn trở phi lý trong xã hội cũ.Tiểu kết:Cần nhắc lại là ca dao không mang dấu ấn cá nhân của tác giả. Nội dung bài ca dao thường mang dấu ấn chung của một số kiểu nhân vật. Ở đây là các chàng trai, cô gái đang yêu.