Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Vợ nhặt - Kim Lân (Tiết 1)

Kiểm tra bài cũTóm tắt truyện ngắn Vợ chồng A Phủ, cho biết hoàn cảnh sáng tác của truyện ngắn này?Tóm tắt:Hoàn cảnh sáng tác: Cuối năm 1952 Tô Hoài đi với bộ đội vào chiến dịch Tây Bắc, chuyến đi kéo dài 18 tháng đã để lại cho nhà văn những ấn tượng sâu sắc, tình cảm tốt đẹp, sau chuyến đi này TH viết tập Truyện Tây Bắc (...) Em có nhận xét gì về cách vào truyện của TH ở truyện ngắn Vợ chồng A Phủ ?Tô Hoài vào truyện với những lời kể đẹp như thơ, thoang thoảng hương của núi rừng TB. Xong cũng gợi lên một sự vắng lặng “ Ai ở xa về....” Lời kể hiện lên hình ảnh của một con người với thân phận thấp hèn....cuộc đời của người thiếu phụ ấy khiến cho bạn đọc muốn có một câu trả lời...về sự bất công ấy.I. TiÓu dÉn 1. Tác giả:Tên thật là Nguyễn Văn tài ( 1920- 2007). Quê Huyện Từ Sơn - Bắc Ninh Xuất thân trong một gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Ông chỉ được học hét bậc tiểu học- Đề tài là khung cảnh nông thôn và hình tượng người nông dân. - Tác phẩm chính: 2 tập truyện ngắn: “Nên vợ nên chồng” (1955) và “Con chó xấu xí” (1962).2. Tác phẩm a) Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác. - “Vợ nhặt” có tiền thân là truyện “Xóm ngụ cư”- viết ngay sau Cách mạng tháng Tám. và được in trong tập “ Con chó xâu xí”. Truỵện viết về nạn đói năm Ất Dậu ( 1945). Dùa vµo tiÓu dÉn trong s¸ch gi¸o khoa, h·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ t¸c phÈm?b) Tãm t¾t truyÖn - Trµng lµ mét chµng trai nghÌo khæ, xÊu xÝ, Õ vî, l¹i lµ d©n xãm ngô c­ bÞ ng­êi ®êi khinh bØ. ChØ mét vµi c©u b«ng ®ïa mµ Trµng l¹i nhÆt ®­îc vî trong n¹n ®ãi khñng khiÕp n¨m 1945. ViÖc Trµng nhÆt ®­îc vî ®· lµm ng¹c nhiªn cho ng­êi d©n xãm ngô c­, bµ cô Tø và cho chính bản thân Tràng. Trong “b÷a c¬m” ®ãn nµng d©u míi, hä chØ nãi toµn chuyÖn vui. T¸c phÈm kÕt thóc ë chi tiÕt vµo buæi s¸ng h«m sau tiÕng trèng thóc thuÕ dån dËp, qu¹ ®en bay vï nh­ m©y ®en. ThÞ nãi vÒ chuyÖn ViÖt Minh ph¸ kho thãc NhËt vµ Trµng nhí l¹i h×nh ¶nh l¸ cê ®á sao vµng bay phÊp phíi h«m nµo.Tãm t¾t ng¾n gän truyÖn “Vî nhÆt”?c) Nhan ®Ò vµ t×nh huèng truyÖn + Nhan ®Ò Vî: thiªng liªng tr©n träng. NhÆt: nhÆt nh¹nh l­îm lÆt mét c¸ch t×nh cê vu v¬. Kim L©n kÕt hîp hai kh¸i niÖm ®èi lËp t¹o nªn nhan ®Ò, th©n phËn con ng­êi nh­ cäng r¬m cäng r¸c bªn ®­êng.Trµng nhÆt ®­îc vî: - Trµng nghÌo, xÊu trai, lµ d©n ngô c­ gi÷a lóc thiªn h¹ ®ãi kh¸t l¹i nhÆt ®­îc vî. - Ng­êi nh­ Trµng nu«i th©n nu«i mÑ ch¼ng xong l¹i cßn ®Ìo bßng. - Con ng­êi ®ang ®èi diÖn víi c¸i ®ãi vµ c¸i chÕt.§©y lµ mét t×nh huèng o¸i o¨m, bi hµi, vui buån lÉn lén. Tªn truyÖn “Vî nhÆt”vµ t×nh huèng “nhÆt vî” t¹o nªn søc hÊp dÉn vµ chiÒu s©u t­ t­ëng cña t¸c phÈm.H·y nªu t×nh huèng truyÖn cña t¸c phÈm Vî NhÆt? + T×nh huèng truyÖnd) DiÕn biÕn cña cuéc h«n nh©n - H«n nh©n kh«ng cã t×nh yªu, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng lêi ®ïa cît, tõ c¸i ®ãi, miÕng ¨n. - C¶nh ®ãn d©u: 2 ng­êi lÇm lòi lÆng lÏ. - Cña håi m«n: gåm mét c¸i thóng con ®ùng vµi thø lÆt vÆt vµ mét chai dÇu con. - TiÖc c­íi: mét lïm rau chuèi th¸i rèi, mét ®Üa muèi ¨n víi ch¸o vµ mét nåi chÌ kho¸n (mãn ¨n ®Æc biÖt ®ãn con d©u). H¹nh phóc kh«ng chØ nhuèm trong h­¬ng vÞ ®¾ng cay chua xãt mµ cßn nh­ bÞ nhÊn ch×m trong ®ãi kh¸t. Em h·y ph©n tÝch diÔn biÕn cuéc h«n nh©n gi÷a Trµng vµ ng­êi “vî nhÆt”?d. ý nghÜa cña t×nh huèng truyÖn - Lªn ¸n téi ¸c cña ph¸t xÝt NhËt vµ thùc d©n Ph¸p. - Ca ngîi t×nh th­¬ng vµ lßng nh©n ¸i, niÒm tin vµo t­¬ng lai cña ng­êi d©n lao ®éngQua sù ph©n tÝch trªn, h·y rót ra ý nghÜa cña t×nh huèng truyÖn?- §Çu n¨m 1940 ph¸t xÝt NhËt nh¶y vµo §«ng D­¬ng, nh©n d©n ta l©m vµo t×nh thÕ mét cæ hai trßng: + MiÒn B¾c: Ph¸t xÝt NhËt b¾t nhæ lóa trång ®ay. + Thùc d©n Ph¸p t¨ng thuÕ, ra søc v¬ vÐt bãc lét. Mïa xu©n n¨m 1945 tõ L¹ng S¬n ®Õn Qu¶ng TrÞ nh©n d©n l©m vµo n¹n ®ãi khñng khiÕp, h¬n 2 triÖu ng­êi chÕt ®ãi thª th¶m. B»ng kiÕn thøc lÞch sö ®· häc h·y nªu bèi c¶nh chung cña d©n téc ta nh÷ng n¨m 1945?II/ Đọc hiểu 1. Bối cảnh chung của nạn đóia . Kh«ng gian, thêi gian n¨m ®ãi - “Con ®­êng kh¼ng khiu, gÇy guéc”. - Kh«ng khÝ “vÈn lªn mïi Èm thèi cña r¸c r­ëi vµ mïi g©y cña x¸c ng­êi”. - ¢m thanh: “tiÕng qu¹ trªn mÊy c©y g¹o ngoµi b·i chî cø gµo lªn tõng håi thª thiÕt”. - ¸nh s¸ng: “nh¸ nhem”, “hai bªn d·y phè, óp xóp, tèi om, kh«ng nhµ nµo cã ¸nh ®Ìn, löa”. - Thêi gian: vµo buæi chiÒu ch¹ng v¹ng cña mét ngµy, nh­ sù kÕt thóc ®i dÇn vµo ®ªm tèi. Khung c¶nh ®iªu tµn r÷a n¸t, tèi sÇm l¹i v× ®ãi kh¸t, cuéc sèng ng­êi d©n ®i vµo ngâ côt.Khung c¶nh n¨m ®ãi hiÖn lªn nh­ thÕ nµo ë trong t¸c phÈm?c) Con ng­êi n¨m ®ãi - “Nh÷ng khu«n mÆt th× hèc h¸c u tèi”. - “TrÎ con: “ngåi ñ rò d­íi nh÷ng xã t­êng kh«ng buån nhóc nhÝch”. - Nh÷ng ng­êi ®ãi: “bång bÕ d¾t dÝu nhau lªn xanh x¸m nh­ nh÷ng bãng ma, n»m ngæn ngang kh¾p lÒu chî” - “Ng­êi ®ãi dËt dê ®i l¹i lÆng lÏ nh­ nh÷ng bãng ma”. - “ng­êi chÕt nh­ ng¶ r¹” Câi ©m nhßa vµo trong câi d­¬ng, trÇn gian ngÊp nghÐ miÖng vùc ©m phñ, ®êi ng­êi, kiÕp nh©n sinh giçng nh­ mét ®èng tro tµn l¹nh ng¾t. Ch©n dung con ng­êi n¨m ®ãi hiÖn lªn nh­ thÕ nµo?3. T©m tr¹ng cña c¸c nh©n vËt trong truyÖna. Ng­êi d©n xãm Ngô C­ - Ng¹c nhiªn, mõng rì. - ¸i ng¹i, lo ©u “biÕt cã nu«i næi nhau qua c¸i ....”  T©m tr¹ng ®Çy thiÖn c¶m cña nh÷ng ng­êi cïng c¶nh ngé. ViÖc Trµng nhÆt ®­îc vî ®em l¹i mét chót g× ®ã t­¬i s¸ng h¬n cho cuéc sèng t¨m tèi th­êgn ngµy cña hä.Ng­êi d©n xãm Ngô C­ cã th¸i ®é g× tr­íc t×nh huèng nhÆt ®­îc vî cña Trµng?b. Ng­êi vî nhÆt * Tr­íc khi gÆp Trµng: - §ãi, c¸i tªn còng kh«ng cã. - ChØ mét thêi gian ng¾n gi÷a hai lÇn gÆp, thÞ ®· biÕn ®æi ®Õn th¶m h¹i khiÕn Trµng kh«ng thÓ nhËn ra: “H«m nay thÞ r¸ch qu¸ ¸o quÇn t¶ t¬i nh­ tæ ®Øa, thÞ gÇy säp h¶n ®i, trªn c¸i khu«n mÆt l­ìi cµy x¸m xÞt chØ cßn thÊy hai con m¾t” c¸i ®ãi tµn ph¸ h×nh hµi. - Tr¬ trÏn, “cong cín, s­ng sØa”: v× miÕng ¨n mµ s½n sµng theo kh«ng mét ng­êi ®µn «ng.  C¸i ®ãi lµm hñy ho¹i nh©n c¸ch.* Sau khi gÆp Trµng: - Ng­êi ®µn bµ nµy cã nhiÒu sù thay ®æi: + §i bªn c¹nh Trµng vÒ xãm ngô c­ thÞ cã vÎ rãn rÐn e thÑn. + VÒ ®Õn nhµ: khÐp nÐp, ng­îng ngËp, chØ d¸m “ngåi mím ë mÐp gi­êng” + S¸ng h«m sau: thÞ hoµn toµn thay ®æi, “Trµng nom thÞ h«m nay kh¸c l¾m, râ rµng lµ mét ng­êi ®µn bµ hiÒn hËu ®óng mùc kh«ng cßn cã vÎ chao ch¸t cháng lán nh­ mÊy lÇn Trµng gÆp ë ngoµi tØnh”. T×nh th­¬ng yªu, ®ïm bäc cña Trµng, m¸i Êm gia ®×nh ®· c¶m hãa vµ lµm thay ®æi tÝnh c¸ch con ng­êi.Ng­êi vî nhÆt ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ nh­ thÕ nµo?H·y ph©n tÝch t©m tr¹ng cña thÞ?c. Nh©n vËt Trµng - Ngo¹i h×nh xoµng xÜnh, th« kÖch, dë h¬i vµ céc c»n.- Trµng cã mét tÊm lßng nh©n hËu: + TrÎ con thÝch ®ïa víi Trµng. + ThÊy ng­êi ®µn bµ tiÒu tôy v× ®ãi, anh s½n sµng cho ¨n, s½n sµng chÊp nhËn khi ng­êi ®µn bµ theo vÒ lµm vî.- H¹nh phóc ®Õn bÊt ngê khiÕn Trµng cho¸ng v¸ng. Míi ®Çu anh còng chîn nh­ng sau ®ã l¹i “tÆc l­ìi chËc, kÖ!”. - Vui mõng: + vÎ mÆt “phín phë”, “tñm tØm c­êi nô”, “hai m¾t s¸ng lªn lÊp l¸nh”. + ChuyÓn thµnh c¶m gi¸c da thÞt “nã «m Êp m¬n man kh¾p da thÞt Trµng, tùa hå nh­ cã bµn tay vuèt nhÑ trªn sèng l­ng”. + ThÊm s©u vµo t©m hån “ªm ¸i löng l¬ nh­ ng­êi võa ë trong giÊc m¬ ®i ra”. - Trµng ý thøc ®­îc tr¸ch nhiÖm, bæn phËn, c¶m thÊy m×nh ‘’nªn ng­êi’’ vµ nghÜ ®Õn t­¬ng lai. H¹nh phóc gia ®×nh ®· hoµn thiÖn nh©n c¸ch cña nh©n vËt nµy.Nh©n vËt Trµng ®­îc Kim L©n miªu t¶ nh­ thÕ nµo? T©m tr¹ng cña anh ra sao khi bçng nhiªn m×nh cã vî?d. Nh©n vËt bµ cô Tø. - Lóc ®Çu bµ ng¹c nhiªn, kh«ng hiÓu, v× bµ kh«ng gi¸m nghÜ con trai m×nh l¹i cã thÓ cã vî, vµ l¹i cã vî vµo c¸i thêi buæi ®ãi kh¸t nµy. - Khi hiÓu ra bµ ai o¸n xãt th­¬ng cho sè phËn cña con trai. - Th­¬ng con, th­¬ng ng­êi d©u míi bµ nãi toµn chuyÖn vui, gieo niÒm hy väng niÒm tin yªu cuéc sèng cña bµ sang hai con. Sù qu©y quÇn trong b÷a ¨n ngµy ®ãi c¸c nh©n vËt ®· t×m l¹i ®­îc niÒm an ñi trong sù c­u mang n­¬ng tùa. T×nh mÑ con, vî chång ®· t¨ng søc m¹nh cho hä v­ît qua thùc tr¹ng t¨m tèi bÕ t¾c. Vµ c¸c nh©n vËt ¸nh lªn niÒm vui sù sèng, vÒ sù ®æi ®êi trong t­¬ng lai. Nh©n vËt bµ cô Tø mang mét ý nghÜa ®iÓn h×nh ®Æc sÆc tiªu biÓu cho biÕt bao bµ mÑ ViÖt Nam nghÌo: giµu t×nh th­¬ng, hiÓu biÕt bao dung vµ kh«ng ngu«i kh¸t väng cho con c¸i ®­îc h¹nh phóc. C©u chuyÖn v× thÕ nªn cã gi¸ trÞ nh©n v¨n nh©n b¶n s©u s¾c.Khi ®­îc Trµng giíi thiÖu ng­êi ®µn bµ víi m×nh, t©m tr¹ng bµ cô Tø diÔn biÕn nh­ thÕ nµo?4. §Æc s¾c nghÖ thuËt cña truyÖn - Cèt truyÖn ®¬n gi¶n, tù nhiªn. - Giäng v¨n méc m¹c, gi¶n dÞ. - Kh¾c häa h×nh t­îng nh©n vËt sinh ®éng. - Thêi gian truyÖn vËn ®éng mét c¸ch tù nhiªn, tõ hoµng h«n ngµy h«m tr­íc ®Õn b×nh minh ngµy h«m sau. HÐ më mét sù vËn ®éng: tµn t¹ ®Õn niÒm vui, tõ bãng tèi ra ¸nh s¸ng. - TruyÖn kÕt thóc theo lèi më. N¹n ®ãi vÉn cßn ®ã, tiÕng trèng thóc thuÕ vÉn dån dËp, nh­ng xa xa thÊp tho¸ng h×nh ¶nh l¸ cê ®á sao vµng vµ h×nh ¶nh tõng ®oµn ng­êi ®i ph¸ kho thãc NhËt... TÊt c¶ ®ang h­íng vÒ phÝa tr­íc vµ mét ngµy míi d­êng nh­ s¾p söa b¾t ®Çu.NhËn xÐt nghÖ thuËt cña truyÖn ?(cèt truyÖn, giäng v¨n, nh©n vËt, c¸ch kÕt thóc truyÖn)Tạo không khí cho truyện.- Dùng hình ảnh, chi tiết ( không khí nông thôn, tiếng khóc hờ, mùi rác rưởi, ẩm mốc, mùi gây xác chết, người đi lại dật dờ như cái bóng...)Thảo luận nhóm câu hỏi 6 sgk?H×nh ¶nh ph¸ kho thãc NhËtTruyện lên án tội ác diệt chủng của bọn thực dân phát xít, phát hiện và khẳng định niềm tin khát khao hạnh phúc gia đình và niềm tin mãnh liệt của người dân lao động ở sự sống và tương lai.Chủ đề ?III. Tæng kÕt “Vî nhÆt lµ bµi ca vÒ t×nh ng­êi cña nh÷ng ng­êi nghÌo khæ ®· “biÕt sèng” nh­ con Ng­êi ngay gi÷a thêi tóng ®ãi quay qu¾t...”.Nªu gi¸ trÞ chung cña truyÖn ng¾n “Vî nhÆt”?Bài tập nâng caoChiều sâu của sự phản ánh hiện thực bao gồm: Phản ánh được tính chất khủng khiếp của nạn đói năm 1945.Khám phá được khát vọng và niềm tin sâu kín trong tâm hồn người lao động.Tính chất độc đáo trong phương thức phản ánh hiện thực ( hấp dẫn, mới lạ, thể hiện sâu sắc chủ đề) - T¾t §Ìn, B­íc §­êng Cïng, ChÝ PhÌo, ... míi chØ dõng l¹i ë lßng th­¬ng yªu, th«ng c¶m víi nçi thçng khæ cña con ng­êi. - Vî NhÆt kh«ng chØ dõng l¹i ë sù c¶m th«ng mµ cßn h­íng cho nh÷ng con ng­êi ®au khæ mét h­íng tho¸t, ®ã lµ con ®­êng ®Õn víi c¸ch m¹ng. Chi tiÕt ng­êi vî nhÆt nãi vÒ chuyÖn ViÖt Minh ph¸ kho thãc NhËt vµ Trµng nhí l¹i h×nh ¶nh l¸ cê ®á sao vµng bay phÊp phíi h«m nµo ®· nãi lªn ®iÒu ®ã.Còng viÕt vÒ ®êi sèng ng­êi n«ng d©n tr­íc C¸ch m¹ng n¨m 1945 nh­ng so víi c¸c t¸c phÈm nh­: T¾t §Ìn, B­íc §­êng Cïng, ChÝ PhÌo, ... th× Vî NhÆt cã g× kh¸c?C©u hái «n tËp:Nªu vµ ph©n tÝch ý nghÜa t×nh huèng truyªn trong t¸c phÈm “Vî nhÆt” cña nhµ v¨n Kim L©n.Gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o cña truyÖn ng¾n “Vî nhÆt”?