Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Tuần 19 - Tiết 55, 56: Đọc văn: Vợ chồng a phủ (Tô Hoài)

TUẦN 19 -TIẾT 55, 56 NS: 1-1-2009 Đọc văn: VỢ CHỒNG A PHỦ (Tô Hoài) A-MỤC TIÊU BÀI HỌC 1-Kiến thức: -Hiểu được cuộc sống cơ cực ,tối tăm của đồng bào các dân tộc thiểu số dưới ách áp bức, kìm kẹp của thực dân và chúa đất thống trị; thấy quá trình vùng lên tự giải phóng của họ dưới sự lãnh đạo của Đảng. -Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật: cách khắc hoạ tính cách nhân vật, sự tinh tế trong nghệ thuật diễn tả nội tâm, sở trường trong quan sát những nét lạ trong phong tục sinh hoạt, nghệ thuật kể chuyệnlinh hoạt, lời văn tinh tế giàu chất thơ. 2-Kĩ năng: Đọc hiểu và phân tich một truyện ngắn. 3-Thái độ: Trong mỗi con người đều tiềm tang một sức sống mãnh liệt ,phải tự cứu lấy mình khi gặp bước đường cùng.Hãy yêu thương đùm bọc lẫn nhau trong khó khăn hoạn nạn. B-PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP: 1.Phương tiện: SGK, SGV,Giáo án 2-Phương pháp:Đàm thoại(phát vấn phát hiện, lí giải minh họa tìm tòi, Trao đổi, thảo luận nhóm theo câu hỏi SGK) C- CHUẨN BỊ: 1-Công việc chính @.Giáo viên: SGK, SGV,GA,tài liệu, công cụ; @. Học sinh: Học bài cũ , chuẩn bị bài mới. 2-Nội dung tích hợp: Lí luận về thể loại truyện ngắn, những tác phẩm viết về miền núi của văn học lãng mạn, cách phân tích nhân vật văn học. D- Tiến trình: 1- Ổn định lớp,kiểm tra sĩ số 2- Kiểm tra bài cũ: 3-Giới thiệu bài mới: Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung cần đạt *Tìm hiểu phần tiểu dẫn Em hãy trình bày những nét chính về cuộc đời và nghệ thuật của Tô Hoài. *Hãy nêu hoàn cảnh ra đời và xuất xứ Tác phẩm Vợ chồng A Phủ? . Giáo viên gọi 3 học sinh đọc văn bản(chỉ đọc đoạn chính),Giáo viên đọc và hướng dẫn cho các em tóm tắt. * Hỏi: Qua việc đọc , soạn và tìm hiểu tác phẩm, các em hãy phát biểu về chủ đề tryện ngắn Vợ chồng A Phủ?. Giáo viên tương tác hình thành chủ đề tác phẩm. Hỏi: Phân tích tác phẩm Vợ chồng A Phủ em sẽ có cách chia như thế nào cho hợp lí? Giáo viên tương tác hình thành hệ thống luận điểm cho bài giảng. Phân tích giá trị hiện thực của truyện em chú ý những chi tiết nào?(Tội ác bọn thống trị,cuộc sống người lao động,cảnh xử kiện) *Hỏi: Phân tích giá trị nhân đạo của truyện em chú ý những chi tiết nào?(nhân vật Mị và A Phủ, cảnh buổi sáng sau khi Tràng lấy vợ, hình ảnh lá cờ đỏ) Hỏi: Tìm hiểu về nhân vật Mị em có cách chia như thế nào cho hợp lí? (Giáo viên tương tác hình thành hệ thống luận điểm) Hỏi: Tìm hiểu về cuộc đời Mị, chúng ta nên chia ra những giai đoạn nào? .Trong mỗi giai đoạn có gì đáng chú ý?. Quá trình phát triển tính cách của Mị Đuợc Tô Hoài miêu tả qua mấy bước?.Qua những chi tiết nào? Lúc mới về làm dâu, thái độ của Mị ra sao?Chi tiết này có ý nghĩa gì? Cảnh đêm tình mùa xuân được Tô Hoài miêu tả như thế nào? Ý nghĩa của cảnh sinh hoạt này trong việc bộc lộ chủ đề tác phẩm? Khi đêm tình mùa xuân đến,Mị có thái độ và hành động như thế nào? Lúc đầu Mị có thái độ như thế nào khi chứng kiến cảnh A Phủ bị trói dứng ngoài trời lạnh? Tại sao Mị lại có thái độ vô cảm như thế?.Chi tiết gì khiến Mị chú ý đến và quyết định cắt dây trói cứu A Phủ ?.Hành động ấy có ý nghĩa gì? Phân tích nhân vật A Phủ dựa trên những nét chính về số phận và cá tính. Hãy chỉ ra những nét giống và khác nhau trong nghệ thuật xây dựng nhân vật A Phủ và Mị. Nét đă.c sắc nghệ thuật của tác phẩm Vợ chồng A Phủ biểu hiện qua những chi tiết nào?( Về cốt truyện, về nhân vật, về cách kể , cách tả ) I.Tìm hiểu chung : 1.Tác giả : Tô Hoài sinh năm 1920 trong một gia đình thợ thủ công ngoại thành Hà Nội . Từ tuổi thơ, ông đã phải lăn lộn kiếm sống bằng nhiều nghề .Năm 1943, ông gia nhập Hội Văn hóa cứu quốc . Trước Cách mạng tháng Tám, Tô Hoài là một cây bút văn xuôi hiện thực nổi tiếng với truyện Dế Mèn phiêu lưu kí. Sau Cách mạng tháng Tám, ông nổi tiếng với tập truyện Tây Bắc. Sau hơn 60 năm lao động nghệ thuật, ông đã có gần 200 đầu sách nhiều thể loại khác nhau. Sáng tác của Tô Hoài thiên về diễn tả những sự thật của đời thường. Ông có vốn hiểu biết phong phú sâu sắc về phong tục tập quán của nhiều vùng đất khác nhau và có lối trần thuật hóm hỉnh, sinh động hấp dẫn người đọc. 2. Tác phẩm : a.Hoàn cảnh ra đời : Năm 1952, Tô Hoài theo bộ đội vào giải phóng Tây Bắc. Trong chuyến đi dài 8 tháng này, ông đã sống gắn bó nghĩa tình với đồng bào dân tộc vùng cao Tây Bắc. Năm 1953, ông viết thành công tập Truyện Tây Bắc gồm 3 truyện : Cứu đất cứu mường, Mường Giơn và Vợ chồng A Phủ . tập truyện được tặng giải nhất của Hội Văn nghệ Việt Nam 1954-1955. b.Tóm tắt tác phẩm : Mị là một cô gái Mèo trẻ đẹp, tài hoa, giỏi giang, yêu đời, thích tự do. Chỉ vì bố mẹ Mị vay nợ nhà thống lí Pá Tra để cưới nhau không trả được nên Mị bị bắt về làm con dâu gạt nợ cho gia đình này. Làm vợ A Sử, Mị phải sống kiếp nô lệ khổ nhục, chỉ muốn chết, nhưng vì thương bố và sợ thần quyền nên Mị đành câm lặng chịu đựng. A Phủ là một thanh niên mồ côi cha mẹ từ nhỏ, lao động giỏi, rất dũng cảm , nhiều cô gái mê, nhưng vì nhà nghèo nên không cưới được vợ. Trong hội xuân, A Phủ đã đánh A Sử nên bị thống lý Pá Tra bắt về đánh đập và phạt vạ 100 đồng bạc trắng .Không có tiền nộp phạt, A Phủ trở thành nô lệ cho nhà thống lí để trừ nợ. Do sơ ý để cọp vồ mất một con bò nên A Phủ bị thống lí Pá Tra trói đứng vào cọc chờ chết, Mị cắt dây trói cứu A Phủ. Cả hai cùng trốn khỏi Hồng Ngài. Đến Phiềng Sa, họ trở thành vợ chồng, nỗ lực xây dựng cuộc sống mới. Quân Pháp tràn tới, dân Phiềng Sa lại hoang mang lo sợ. A Châu, cán bộ Đảng đã tìm đến, A Phủ kết nghĩa anh em với A Châu. Rồi A Phủ trở thành tiểu đội trưởng du kích, cùng với Mị và đồng đội bảo vệ quê hương . 3. Chủ đề: Qua việc phản ánh cuộc sống khổ nhục ,tối tăm của người dân lao động miền núi Tây Bắc dưới ách thống trị của bọn thực dân và chúa đất phong kiến, Tô Hoài thể hiện lòng thông cảm và sự trân trọng những khát khao tự do và ý thức tự giải phóng của họ . II. Phân tích : 1.Giá trị hiện thực : . a- Vợ chồng A Phủ tố cáo tội ác của bọn thực dân và chúa đât thống trị ở vùng cao Tây Bắc mà đại diện là cha con thống lí Pá Tra tàn ác . b -Truyện cũng phản ánh cuộc sống cực nhục tối tăm của người dân lao động miền núi Tây Bắc mà đại diện tiêu biểu là Mị và A Phủ. c.Cảnh xử kiện trong nhà thống lí Pá Tra là một phiên tòa lạ lùng và bất công nhất.Quan tòa vừa xử kiện vừa hút thuốc phiện.Chỉ vì tội đánh con quan mà A Phủ bị đánh,bị chửi ,bị phạt vạ đến nỗi phải trở thành người ở trừ nợ cho nhà Thống lí Pá Tra.Cảnh xử kiện này có sức tố cáo mạnh mẽ tội ác bọn phong kiến miền núi. 2.Giá trị nhân đạo : Truyện Vợ chồng A Phủ giúp ta phát hiện những phẩm chất tốt đẹp của những người lao động ở miền núi Tây Bắc và chỉ ra quá trình vùng lên tự giải phóng của họ. a.Nhân vật Mị a 1:Trước khi về làm dâu nhà thống lí Pá Tra: - Mị là cô gái Mèo trẻ, đẹp, yêu đời, chăm lao động và hiếu thảo - Mị cũng là cô gái tài hoa có tài “ thổi lá hay như thổi sáo”trai làng nhiều người mê ngày đêm thổi sáo đi theo Mị. -Mi cũng là người có ý thức về tự do, không chịu làm dâu con nhà giàu .Cô nói với bố: “con nay đã biết cuốc nương làm ngô, con phải làm nương ngô trả nợ thay cho bố. Bố dừng bán con cho nhà giàu”. a 2: Khi về làm dâu nhà thống lí Pá Tra: Chỉ vì bố Mị thiếu tiền cưới mẹ Mị nên đã đến vay nhà thống lí Pá Tra mà cô bị bắt về làm dâu gạt nợ cho gia đình này.Ở nhà thống lí, nhìn bề ngoài Mị là một người cam chịu cuộc đời bị đày đọa, giam hãm. Hình ảnh Mị ở nhà thống lí Pá Tra là “một cô gái ngồi quay sợi cạnh tàu ngựa.Lúc nào cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượị” .Mang tiếng là con dâu nhà thống lí nhưng cuộc sống của Mị không khác gì một nô lệ . Con ngựa con trâu làm còn có lúc, đêm nó còn được đứng nghỉ chân, đứng nhai cỏ, đàn bà con gái trong nhà thống lí Pá Tra thì vùi vào việc cả đêm ngày.Căn buồng Mị nằm kín mít chỉ có một ô cửa sổ lổ vuông bằng bàn tay, tựa như một nhà tù. Cha con nhà thống lí đã bóc lột sức lao động, bóc lột nhan sắc và tuổi thanh xuân của Mị. Thế nhưng ,bên trong con người Mị tiềm ẩn một sức sống mãnh liệt, sức sống ây chỉ chờ có cơ hội là vùng lên tự giải phóng.Quá trình phát triển tính cách của Mị được Tô Hoài dụng công miêu tả qua ba bước hợp lí. -Lúc mới bị bắt về làm dâu, đêm nào Mị cũng khóc rồi định ăn lá ngón tự tử, nhưng vì thương bố, Mị đành sống cam chịu. - Mùa đông năm ấy, gió và rét dữ dội nhưng mùa xuân vẫn cứ đến,và con người dù khổ nghèo cơ cực đến mấy vẫn rủ nhau đi chơi Tết trong niềm vui sống có phần tự do và hoang dã .Trai gái thổi sáo gọi bạn. Tiếng sáo mùa xuân năm ấy đã đánh thức tâm hồn Mị. Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ực từng bát. Rồi say, Mị thấy cõi lòng phơi phới trở lại . Mị sống lại với những kí ức tuổi thanh xuân tươi đẹp của mình. Những mùa xuân trước,Mị uống rượu bên bếp và thổi sáo.Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm thổi sáo đi theo MịMị cứ nghĩ nếu có nắm lá ngón lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay. Tâm hồn Mị đã sống lại, nó không chấp nhận kiếp sống ngựa trâu nô lệ. Mị mặc váy mới, Mị muốn đi chơi. A Sử thấy vậy trói đứng Mị vào cột nhà nhưng tâm hồn cô vẫn dõi theo tiếng sáo và cô vùng bước đi. Kí ức tươi đẹp thời thanh xuân đã khiến Mị quên mình đang bị trói. -Sức sống của Mị trỗi dậy mãnh liệt lần thứ ba khi cô cắt dây trói cứu A Phủ. Lúc đầu khi thấy A Phủ bị trói đứng mấy ngày đêm liền sắp chết, Mị vẫn thản nhiên . Những đêm mùa đông trên núi dài và buồn, Mị thường dậy sớm thổi lửa hơ tay, bất chấp việc A Sử đạp ngã xuống đất. Nhưng đêm ấy nhìn thấy dòng nước mắt bò xuống hai hõm má đã xám đen của A Phủ,Mị nhớ lại trước kia mình cũng bị trói nước mắt chảy xuống không lau được như thế. Thương người cùng cảnh ngộ, Mị cắt dây trói cứu A Phủ, rồi thương mình, sợ bị bắt trói thay A Phủ, Mị chạy theo A Phủ. Hai người chạy trốn khỏi Hồng Ngài. Điều đó cho thấy khi sức sống tiềm tàng trong lòng con người được hồi sinh, nó sẽ là ngọn lửa không thể dập tắt nổi.Và họ sẽ đứng lên chống lại cường quyền áp bức để cứu lấy cuộc đời mình. b.Nhân vật A Phủ A Phủ là một nhân vật gây được ấn tượng với người đọc vì có số phận và cá tính đặc biệt đựoc Tô Hoài khắc họa khá thành công. Về số phận, A Phủ mồ côi cha mẹ, sống một mình, không người thân thích từ bé. Mới mười tuổi, A Phủ đã bị người ta bắt đem xuống bán đổi lấy thóc của người Thái .Vượt qua bao cơ cực thử thách, A Phủ đã trở thành một chàng trai Mông khỏe mạnh, tháo vát ,thông minh, Nhiều cô gái trong làng mơ ước được lấy A Phủ làm chồng. Thế nhưng anh vẫn không lấy được vợ vì nghèo mà phép làng và tục lệ cưới xin lại ngặt nghèo. Chỉ vì đánh A Sử mà anh trở thành nô lệ cho nhà thống lí Pá Tra. Về cá tính, A Phủ là một chàng trai đặc biệt.Anh gan góc từ bé, bị bán cho người Thái, anh trốn lên núi vì không chịu ở dưới cánh đồng thấp. Khi thấy A Sử phá đám cuộc chơi, anh sẵn sàng trừng trị hắn. “A Phủ đã xộc tới , nắm cái vòng cổ, kéo dập đầu xuống, xé vai áo ,đánh tới tấp”.Khi trở thành người ở gạt nợ cho nhà thống lí Pá Tra, A Phủ vẫn là con người tự do, không biết sợ cường quyền, kẻ ác.Quanh năm bôn ba ngoài rừng ngoài gò làm phăng phăng mọi việc: đốt rừng, cày nương, săn bò tót,, bẫy hổ, chăn ngựaMải mê bẫy nhím để hổ vồ mất một con bò, A Phủ điềm nhiên vác nửa con bò hổ ăn dở trở về.Là người mạnh mẽ và gan góc A Phủ không sợ cả cái chết.Có được tính cách đó là vì anh là đứa con của núi rừng tự do, tự lập ngay từ ngày bé. 3- Giá trị nghệ thuật: +Về cốt truyện, tác phẩm đưa người đọc vào một không gian tương đối mới là miền núi Tây Bắc nhưng vẫn rất quen thuộc nhờ cách miêu tả đời sống theo xu hướng hiện thực.Nhà văn đã quan tâm sâu sắc đến số phận của người dân miền núi, diển tả chân thực nỗi cực nhục khổ đau cũng như sức sống mãnh liệt của họ. + Nhà văn có biệt tài trong việc khắc họa tính cách nhân vật, sự tinh tế trong diễn tả đời sống nội tâm.Mị và A Phủ là hai nhân vật giống nhau về số phận nhưng khác nhau về tính cách.Mị được khắc họa từ một cái nhìn bên trong giúp ta phát hiện vẻ đẹp của sức sống nội tâm còn A Phủ được khắc họa từ những hành động bên ngoài, giúp ta thấy được vẻ đẹp của tính cách gan góc ,táo bạo , mạnh mẽ. +Nhà văn có sở trường quan sát phát hiện những nét lạ về phong tục, tập quán và lối sống của người Mông .Tục cướp vợ, trình ma,đánh nhau, xử kiệnđược miêu tả đầy ấn tượng.Cảnh xuân về trên núi cao, lời ca và giai điệu tiếng sáo trong đêm tình mùa xuân, cảnh uống rượu ngày tết cũng được miêu tả sống động và đầy chất thơ. + Đề 1 : Phân tích sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị trong truyện ngắn “ Vợ chồng A Phủ “ của Tô Hoài + Đề 2 : Qua nhân vật Mị và A Phủ , hãy nêu giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm “ Vợ chồng A Phủ” + Đề 3: Phân tích tác phẩm “ Vợ chồng A Phủ “ của Tô Hoài + Đề 4: Phân tích sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị trong truyện ngắn “ Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài thể hiện trong cảnh ngộ từ khi cô bị bắt làm con dâu gạt nợ cho nhà thống lí Pá Tra đến khi trốn khỏi Hồng Ngài 4-Củng cố Phát biểu ý kiến của anh (chị ) về nội dung nhân đạo của tác phẩm qua hai nhân vật Mị và A Phủ. 5. Dặn dò: -- Đọc kĩ lại tác phẩm, nhớ chi tiết. -Chuẩn bị bài: Tiết sau làm bài viết số 5( nnghị luận văn học).