Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Tiết 74: Một người Hà Nội - Nguyễn Khải

Nhiệt liệt chào mừngcùngCÁC EM HỌC SINH !QUí THẦY Cễ đoàn thị mai hương- trường thpt phương xá - phú thọSTTTác phẩm Năm sáng tác 1Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành)19652Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi)19903Một người Hà Nội (Nguyễn Khải)1966Câu 2: Nhận xét ngắn: hai tác phẩm đầu có điểm gì chung về thời gian, nội dung sáng tác? “Một người Hà Nội” có gì khác biệt về thời gian và nội dung phản ánh so với hai tác phẩm trên ? STTHai tác phẩm “ Một người Hà Nội ”Thời gian Trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ.Trong thời kỳ đất nước đổi mới văn học đổi mới.Nội dungVề cuộc đ.tranh chống đế quốc Mĩ.Về con người và cuộc sống đời thường.Câu 1: Ghép nối để có thông tin đúng về tác phẩm và hoàn cảnh sáng tác:Gợi ý trả lời: 1 – 1965; 2– 1966; 3 – 1990.Gợi ý trả lời:Kiểm tra bài cũ đoàn thị mai hương- trường thpt phương xá - phú thọNguyễn khảiTiê Tiết 74Một người Hà NộiNguyễn Khảiđoàn thị mai hương- trường thpt phương xá - phú thọ * Kết quả cần đạt:1. Cảm nhận được vẻ đẹp và chiều sâu văn hoá của người Hà Nội qua hình tượng nhân vật bà Hiền.2. Nắm được một số nét cơ bản trong nghệ thuật văn xuôi của Nguyễn Khải: nghệ thuật xây dựng nhân vật,cách kể chuyện,giọng văn triết lí.I. Tìm hiểu chung1. Tác giảDựa vào SGK, hãy giới thiệu những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác văn chương của nhà văn Nguyễn Khải?Nguyễn Khải (1930 – 2008), tên khai sinh là Nguyễn Mạnh Khải, sinh tại Hà Nội, đã từng tham gia, rèn luyện, trưởng thành và bắt đầu sự nghiệp văn chương trong quân ngũ. Sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Khải chia 2 giai đoạn:+ 1955 – 1978: quan tâm đến vấn đề chính trị, giọng văn chính luận. Tiêu chí đánh giá con người là tiêu chí đạo đức và chính trị.+ 1978 – nay: quan tâm nhiều hơn đến số phận cá nhân trong cuộc sống đời thường, giọng triết luận. Tiêu chí đánh giá con người được mở rộng ở các góc độ văn hoá, lịch sử và triết học.+ Những tác phẩm tiêu biểu: SGK tr 72.- Ông đã được nhận nhiều giải thưởng: trong đó có giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT năm 2000, giải thưởng ASEAN 2000.ChândungnhàvănNguyễnNgười ở giữaI. Tìm hiểu chung1.Tác giả2. Tác phẩm Một người Hà NộiCó chú ý gì về xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác truyện Một người Hà Nội?- Sáng tác 1990, gắn với công cuộc đổi mới của đất nước, đổi mới của văn học.- Tác phẩm được in lần đầu trong tập Một người Hà nội(NXB Hà nội 1990).In lần hai trong tập truyện Hà Nội trong mắt tôi(NXB Hà nội 1995* Nhan đề: Một người Hà Nội Nhan đề của truyện thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm. Một người Hà Nội là sự trình bày cảm nhận cách nhìn quan niệm về người Hà Nội của nhà văn. Nó gợi cho người đọc bắt ngay vào định hướng tư tưởng của tác phẩm, hiểu được ý đồ nghệ thuật của nhà vănII. Đọc hiểu :(Hướng dẫn đọc thêm tác phẩm) Định hướng : Nhân vật trung tâm? Dựa vào kết cấu truyện: nhân vật được xây dựngtheo trình tự nào? Mốc chính? Qua cảm nhận và lời kể của ai? Có quan hệthế nào với nhân vật chính? Các thời kìNhân vật bà Hiền – Một người Hà NộiNhân vật tôi – Người kể chuyệnTrước 1955Hoà bình lập lại sau 1955Trong kháng chiến chống MĩSau đại thắng mùa xuân 19751. Nhân vật bà Hiền qua sự khám phá của nhân vật Tôi:a. Trước năm 1955:Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyệnChú ý gì về lai lịch của bà Hiền?Lai lịch: người gốc Hà Nội, có nhan sắc, thông minh, gia đình gia giáo, có nền nếp, yêu văn chương. Trong không khí của cuộc kháng chiến chống Pháp, bà vẫn ở lại Hà Nội. Vì sao? Cho thấy điều gì về nhân vật bà Hiền? Trong kháng chiến chống Pháp: vẫn sống ở Hà Nội. Lí do đơn giản vì không thể rời xa Hà Nội, không thể sinh cơ lập nghiệp ở một vùng đất khác  Tình yêu Hà Nội, sự gắn bó với Hà Nội. Cháu họ xa nhưng là người gắn bó và chứng kiến cuộc đời nhân vật bà Hiền.Thái độ của nhân vật Tôi trước việc ở lại Hà Nội của bà Hiền?  “nghi ngại”. Thái độ trước thời cuộc:- Trước cách xưng hô của chồng, con: gắt, cau mặt, thở dài, quay đikhông bằng lòng với cách bắt chước ngôn ngữ cách mạng không phải lối - Nhận xét:“vui hơi nhiều và nói cũng hơi nhiều, phải nghĩ đến làm ăn chứ?”nhận ra niềm vui hơi quá mức và có phần thoả mãn của con người sau chiến thắng Trầm tĩnh, từng trải và tỉnh táo.b. Hoà bình lập lại sau 1955: Thái độ của bà Hiền trước niềm vui chiến thắng và cách cư xử của mọi người xung quanh?Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyệnThái độ trước thời cuộc:Trầm tĩnh, từng trải và tỉnh táo.Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyệnb. Hoà bình lập lại sau 1955:Nếp sống:- Nơi ở, cái ăn – mặc vẫn sang trọng, khác với mọi người- Dạy con: chú ý sửa chữa cách ngồi, cách cầm bát, cầm đũa, cách múc canh và cả cách nói chuyện trong bữa ăn. “Chúng mày là người Hà Nội thì cách đi đứng, nói năng phải có chuẩn, không được sống tuỳ tiện, buông tuồng”Giữ được nếp sinh hoạt truyền thống đẹp đẽ của một gia đình có văn hoáPhát hiện ra sự từng trải, lịch lãm,bản lĩnh của bà Hiền nhưng vẫn còn những băn khoăn, nghi ngại, không tin cậy. Nếp sống, nếp sinh hoạt của bà và gia đình có đổi thay?Trước những nét tính cáchấy của bà Hiền, nhân vậtTôi bày tỏ thái độnhư thế nào?Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyệnThái độ trước thời cuộcNếp sống:Cách quản lí gia đình, tính toán làm ăn: Chuyện hôn nhân, sinh con, tính toán cho tương lai của con cái.Bán một ngôi nhà ở hàng Bún Không đồng ý cho chồng mua máy in, thuê người làm. Bản thân mở một cửa hàng lưu niệm, tự tay làm ra sản phẩm “hoa làm rất đẹp, bán rất đắt”.Phê phán thói gia trưởng của người cháu. Bản lĩnh, thức thời, khôn ngoan và sắc sảo.Phát hiện ra bà Hiền có “đầu óc thực tế”, “tính toán trước cả” và “luôn luôn tính đúng”, “đã tính là làm, đã làm là không để ý tới những lời đàm tiếu của thiên hạ”  Khâm phục b. Hoà bình lập lại sau 1955:Cách quản lí gia đình, tính toán làm ăn?Nhân vật Tôi đã nhận xét như thế nào về nét tính cách này của nhân vật bà Hiền?c. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ:Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Người kể chuyệnTrong hoàn cảnh cả nước ra trận, hai con lần lượt ra chiến trường, thái độ của bà Hiền như thế nào? Từ đó hiểu thêm gì về tính cách nhân vật?Bằng lòng cho hai đứa con đi chiến đấu. +Vì không muốn con sống bám vào sự hy sinh của bạn bè.+ Bảo nó tìm đường sống để các bạn nó phải chết cũng là một cách giết chết nó.+ Muốn bình đẳng với các bà mẹ khác “hoặc sống cả hoặc chết cả, vui lẻ thì có hay hớm gì”  Một con người giàu lòng tự trọng, có ý thức trách nhiệm với cộng đồng, giải quyết việc nhà việc nước rất hợp lí.  Tình yêu nước biểu lộ chân thực, tự nhiên, không giả tạo. Nhân vật Tôi đã nhận xét ,vỡ lẽ ra nét tính cách nào của nhân vật bà Hiền?  Vỡ lẽ ra vẻ đẹp của bà Hiền (thống nhất giữa tình yêu gia đình và tình yêu Tổ quốc). Nhân vật bà Hiền Một người Hà NộiNhân vật tôi Em có nhận xét gì về nhân vật bà Hiền sau “nhiều năm đã trôi qua”?d. Sau1975 và nhiều năm sau đó :*Vẫn là người của hôm nay, một người Hà Nội của hôm nay, thuần tuý Hà Nội, không pha trộn:+ Tết vẫn mong có Hoa thuỷ tiên. + Bàng hoàng trước cảnh bão giật đổ cây si , khắc khoải âu lo trước những biến đổi có thể làm mất đI vẻ đẹp của Hà Nội+ Sung sướng nhẹ nhõm khi cây si lại hồi sinh ,lại trổ lá non Trước việc cây si lại hồi sinh ,lại trổ lá non, nhân vật có suy nghĩ gì?+ “Mỗi thế hệ đều có thời vàng son của họ .Hà Nội thì không thế. Thời nào nó cũng đẹp , một vẻ đẹp riêng cho mỗi lứa tuổi.” ước mong và tin tưởng vào sự trường tồn của vẻ đẹp Hà Nội. Một đời, không để mình bị điều gì cám dỗ nhưng trái tim lại tự nguyện gắn bó, thao thức với số phận của Hà Nội  Cô Hiền đúng là một “Hạt bụi vàng” của Hà Nội * Kết luận Em nêu nhận xét chung về nhân vật bà Hiền qua cách nhìn của nhà văn Nguyễn Khải ? Bà Hiền là nhân vật trung tâm trong tác phẩm, một con người bình thường của Hà Nội. Nhà văn tái hiện cuộc đời của nhân vật trong mối quan hệ chặt chẽ với những biến động của đời sống , của lịch sử đất nước  Qua đó , tác giả khám phá , khắc hoạ được vẻ đẹp của “ một hạt bụi vàng” đất kinh kì: + Là người phụ nữ sắc sảo , có đầu óc thực tế , giàu bản lĩnh. + Nhạy bén và thích ứng nhanh trước những đổi thay nhưng không thực dụng , vị kỉ. + Một đời không để mình bị điều gì cám dỗ nhưng trái tim lại tự nguyện gắn bó , thao thức với số phận của Hà Nội2. Những người Hà Nội Khác:2. Những người Hà Nội Khác:-Những người bạn của cô Hiền  một lớp người đặc biệt – hội tụ chất hào hoa, sang trọng ,tinh tế và bản lĩnh văn hoá bền vững của người Hà Nội .- Đó còn là hơn 600 tràng trai ưu tú của Hà Nội đã không ngần ngại dâng hiến tuổi thanh xuân của mình cho đất nước(như Dũng , Tuất ) với trái tim và nhân cách của người con trai Hà Nội chân chính** Những “hạt bụi vàng” của Hà Nội – Lặng lẽ , bình thường nhưng chứa đựng những nét tinh tuý nhất của tâm hồn người Hà Nội  Chính sự toả sáng đó làm nên ánh vàng chói sáng đất kinh kì. ** Cũng có cả những hình ảnh không mấy vui vẻ về người Hà Nội.. họ làm thành những mảng màu tương phản với “những hạt bụi vàng” của Hà Nội Hà nội thpt3. Đặc sắc nghệ thuật:-Hình tượng nhân vật “Tôi” Giọng điệu của một người từng trải ,sắc sảo , hiểu đời hóm hỉnh và nặng trĩu suy tư. - Lời trần thuật có giọng điệu đa thanh, biến đổi linh hoạt.Tính cách mỗi nhân vật được khắc hoạ qua cái nhìn đa chiều .Khám phá, khắc hoạ chiều sâu tính cách nhân vật và tái hiên những biến động lịch sử của đất nước qua số phận của những cá nhân bình thường , quen thuộc.Hà NộiXưaNayVàChợ Đồng XuânHà NộiXưaNayVàvăn miếu - khuê văn cácXưa và NayĐất kinh kì - Chất kinh kìGa Hà Nội ( Hàng Cỏ )Lăng Bác Hồ Những góc Hà NộiNhững góc Hà NộiHoa* Củng cốNgợi ca khẳng định vẻ đẹp của người Hà Nội, nét đẹp trong bề sâu nhân cách của con người. Đó là những “hạt bụi vàng” đang lấp lánh đâu đó, toả sáng trên đất Kinh Kì. Văn hoá và nhân cách là đích hướng tới của mỗi người đó là những giá trị mãi mãi trường tồn. * Hướng dẫn về nhà:Làm bài tập SGK:99- Thực hành về hàm ý ( tiếp theo)xin chân thành cảm ơn các thầy cô xin chân thành cảm ơn các thầy cô Hà Nội mùa vắng những cơn mưa