Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Tiết 72 : Thực hành về hàm ý (Tiếp theo)

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự giờLỚP 12D1kiÓm tra bµi CòĐể đạt được mục đích và hiệu quả giao tiếp, mỗi nhân vật giao tiếp tuỳ thuộc vào ngữ cảnh mà chọn và thực hiện một chiến lược giao tiếp phù hợp ( bao gồm việc lựa chọn đề tài, phương tiện ngôn ngữ, cách thức, thứ tự nói hoặc viết). Sau khi học xong bài: “Nhân vật giao tiếp” em rút ra được bài học gì cho mình trong quá trình giao tiếp?Cấu trúc của bài học Ôn tập kiến thứcHướng dẫn thực hành Củng cố nộidung TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM ÝVận dụng I- Ôn tập kiến thức Trả lời các câu hỏi sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúngCâu1. Nghĩa tường minh là phần thông báo:Được suy ra từ hàm ýB. Được hiểu trên cơ sở của hoàn cảnh giao tiếpC. Được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câuTIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý?1/ Bài tập Trả lời các câu hỏi sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúngTIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý?Câu 2. Hàm ý là phần thông báo:A. Trái ngược với nghĩa tường minh.B. Cùng nội dung với nghĩa tường minh.C. Không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ấy.D. Không thể thiếu trong các hoạt động giao tiếp.I- Ôn tập kiến thức 1/ Bài tậpTIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý?I- Ôn tập kiến thức Tìm hàm ý trong bài ca dao sau:“Bây giờ mận mới hỏi đàoVườn hồng đã có ai vào hay chưaMận hỏi thì đào xin thưa Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào”- Mận ( ẩn dụ cho chàng trai); đào ( cô gái ) Lời tỏ tình của chàng trai và lời đáp lại của cô gái. Cách hỏi và trả lời của cả 2 hết sức khéo léo, kín đáo và tế nhị.1/ Bài tậpI- Ôn tập kiến thức TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý1/ Bài tập2/ Kết luận“-Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy- Để sử dụng hàm ý cần có hai điều kiện sau đây:+ Người nói (người viết) ý thức được vào hàm ý vào câu nói.+ Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý ” Nghĩa tường minh là gì?Hàm ý là gì?Để sử dụng hàm ý cần có những điều kiện nào?I- Ôn tập kiến thức TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý1/ Bài tập2/ Kết luậnII- Thực hành 1/ Bài tập 1( tr.79 SGK)2/ Bài tập 2 (tr.80 SGK)Nhóm11. Lời đáp của A Phủ thiếu thông tin gì cần thiết đối với yêu cầu của câu hỏi?2. Lời đáp của A Phủ thừa thông tin gì? Nhóm 21. A Phủ đã chú ý vi phạm phương châm hội thoại nào?2. Cách trả lời của A Phủ có hàm ý gì và thể hiện sự khôn khéo như thế nào?Nhóm 31. Tìm những câu nói của Chí Phèo và Bá Kiến có hàm ý?2. Những câu nói đó có hàm ý gì?Nhóm 4 Thông qua những câu nói hàm ý. Hãy cho biết Bá Kiến và Chí Phèo đã vi phạm phương châm hội thoại nào? Câu hỏi thảo luậnI- Ôn tập kiến thức TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM ÝII- Thực hành 1/ Bài tập 1( tr.79 SGK)Nhóm11. Lời đáp của A Phủ thiếu thông tin gì cần thiết đối với yêu cầu của câu hỏi?2. Lời đáp của A Phủ thừa thông tin gì? Nhóm 21. A Phủ đã chủ ý vi phạm phương châm hội thoại nào?2. Cách trả lời của A Phủ có hàm ý gì và thể hiện sự khôn khéo như thế nào?- A Phủ đã chủ ý vi phạm phương châm về lượng để tạo ra hàm ý.- Lời đáp thừa thông tin về việc lấy súng đi bắn con hổ.- Lời đáp thiếu thông tin về số lượng bò bị mất.- Cách trả lời của A Phủ có hàm ý công nhận bò bị mất, bị hổ ăn thịt, công nhận mình có lỗi nhưng A Phủ đã khôn khéo lồng vào đó ý định lấy công chuộc tội hơn nữa còn hé mở hi vọng con hổ còn có giá trị hơn con bò bị mất.Bài tập 1: Đoạn văn trích trong truyện: “Vợ chồng A Phủ”“ Tôi về lấy súng thế nào cũng bắn được con hổ này to lắm”“ Mất mấy con bò”- Lời đáp thiếu thông tin về số lượng bò bị mất- Lời đáp thừa thông tin về việc lấy súng đi bắn con hổ.- A Phủ đã chú ý vi phạm phương châm về lượng để tạo ra hàm ý- Cách trả lời của A Phủ có hàm ý công nhận bò bị mất, bị hổ ăn thịt, công nhận mình có lỗi nhưng A Phủ đã khôn khéo lồng vào đó ý định lấy công chuộc tội hơn nữa còn hé mở hi vọng con hổ còn có giá trị hơn con bò bị mất.Pá TraA PhủTIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM ÝI- Ôn tập kiến thức TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý1/ Bài tập2/ Kết luậnII- Thực hành 1/ Bài tập 1( tr.79 SGK)Nhóm 4 Thông qua những câu nói hàm ý. Hãy cho biết Bá Kiến và Chí Phèo đã vi phạm phương châm hội thoại nào?Nhóm 31. Tìm những câu nói của Chí Phèo và Bá Kiến có hàm ý?2. Những câu nói đó có hàm ý gì ?2/Bài tập 2 (tr.80 SGK)Câu nói có hàm ýHàm ýCách thức tạo lập“Tôi không phải là cái kho”Tôi không có nhiều tiền đến mức lúc nào cũng có thể cho anh=> Vi phạm phương châm cách thức (không nói rõ ràng)“Chí Phèo đấy hở” “Rồi làm mà ăn chứ cứ bào người ta mãi à”=> Chào, hô gọi=> Cảnh báo, thúc giụcNói gián tiếp“Tao không đến đây xin năm hào” “Tao đã bảo tao không đòi tiền”Chí Phèo muốn đòi cái khác=> Vi phạm phương châm về lượng (lượng tin) và cách thức (không rõ ràng)TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM ÝI- Ôn tập kiến thức TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM ÝII- Thực hành 1/Bài tập 1( tr.79 SGK)2/Bài tập 2 (tr.80 SGK)3/Bài tập 3 (tr. 80-81.SGK)Hãy đọc ví dụ Truyện cười “VĂN HAY” và trả lời các câu hỏi SGKVì sao bà đồ không nói thẳng ý mình mà chọn cách nói như trong truyện? Bà đồ nói “ Ông lấy giấy khổ to mà viết có hơn không?” Nhằm mục đích gì?Bà đồ “khen tài văn chương” của ông đồ nhưng thực chất là bà đánh giá như thế nào về văn chương của ông?-Câu nói của bà đồ có hình thức là câu hỏi nhưng mục đích là để khuyên.-Bà đồ chê và không tin tưởng vào tài văn chương của ông đồ.-Bà đồ nói như vậy vì còn nể trọng ông và giữ thể diện cho ông và cũng muốn mình không phải chịu trách nhiệm về lời nói của mình.TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM ÝI- Ôn tập kiến thức II- Thực hành III-Củng cố nội dung Câu hỏi 1: Qua bài tập trên anh (chị) hãy xác định: Để nói một câu có hàm ý người ta dùng những cách thức nào? Chọn câu trả lời đúng và đầy đủ nhất. A. Chủ ý vi phạm phương châm về lượng trong giao tiếp B. Chủ ý vi phạm phương châm cách thức C. Sử dụng các hành động nói gián tiếp D. Tùy ngữ cảnh mà sử dụng một hay phối hợp các hình thức trên.TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM ÝI- Ôn tập kiến thức II- Thực hành III-Củng cố nội dung Câu hỏi 2: Qua các bài tập thực hành về hàm ý, anh (chị) thấy cách nói có hàm ý trong những ngữ cảnh cần thiết mang lại tác dụng gì đối với hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ? Chọn câu trả lời đúng và đầy đủ. A. Có hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn cách nói trực tiếp, tường minh. B. Thể hiện được sự tế nhị khéo léo và tính lịch sự trong giao tiếp ngôn ngữ, giữ được thể diện của các nhân vật giao tiếp. C. Tạo ra những lời nói hàm súc, nói được nhiều hơn những điều mà từ ngữ thể hiện, hơn nữa người nói có thể không phải chịu trách nhiệm về lời nói, vì hàm ý là do người nghe suy ra. D. Tùy từng ngữ cảnh mà hàm ý có một hay một số tác dụng đó.TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý1. Tùy ngữ cảnh mà sử dụng một hay phối hợp các hình thức: Chủ ý vi phạm phương châm về lượng trong giao tiếp, chủ ý vi phạm phương châm cách thức, sử dụng các hành động nói gián tiếp.2. Tùy từng ngữ cảnh mà hàm ý có một hay một số tác dụng: Có hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn cách nói trực tiếp, tường minh, thể hiện được sự tế nhị khéo léo và tính lịch sự trong giao tiếp ngôn ngữ, giữ được thể diện của các nhân vật giao tiếp, tạo ra những lời nói hàm súc, nói được nhiều hơn những điều mà từ ngữ thể hiện, hơn nữa người nói có thể không phải chịu trách nhiệm về lời nói của mình, vì hàm ý là do người nghe suy ra.KẾT LUẬNTIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM ÝI- Ôn tập kiến thức II- Thực hành III-Củng cố nội dung IV -Vận dụngTình huống 1: Một buổi tối Lan phải ngồi tiếp chuyện với một bạn trai khác lớp đến phòng để chơi. Thời gian đã khá muộn mà Lan lại chưa soạn bài văn ngày mai.Tình huống 2: Sơn là một học sinh học giỏi lại thường giúp đỡ bạn bè nên có nhiều bạn nữ quý mến trong đó Vân. Nhiều lần Vân cố tình đi nhờ xe Sơn. Một hôm khi về đến lối rẽ, Vân dặn: “Ngày mai cậu đón tớ từ nhà nhé!”. Sơn muốn từ chối nhưng chưa biết nói sao.Bạn hãy đặt mình vào hoàn cảnh của Lan và Sơn, sử dụng cách nói hàm ý để nhắc nhở hoặc từ chối.