Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Tiết 50: Ai đã đặt tên cho dòng sông

Ai đã đặt tên cho dòng sông ?Tiết 50 (Hoàng Phủ Ngọc Tường ) Người thực hiện: Hương Yên BáiTríchTìm hiểu chungĐọc hiểu1.Vẻ đẹp của sông Hương:Sông Hương trong vẻ đẹp của thiên nhiên:* ở phía thượng nguồn, trong rừng già Trường Sơn.- “ Là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc” Sông Hương như một cô gái Di- Gan phóng khoáng và man dại. Nghệ thuật: So sánh liên tưởng độc đáo.* Sông Hương khi đến với vùng ngoại vi thành phố:- Sông Hương mang vẻ đẹp vóc dáng mới, “Uốn những đường cong thật tròn”, thật mềm khi đi qua điện Hòn Chén vấp Ngọc Trảm, khi ôm lấy chân đồi Thiên Mụ xuôi dần về Huế.- Vẻ đẹp biến ảo nhiều màu sắc “Sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”.- Khi trôi qua những lăng tẩmSông Hương mang vẻ đẹp trầm mặc, một nét thần thái rất riêng của Huế “Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương như triết lí như cổ thi ”- Nghệ thuật:+ Văn phong lịch lãm. + Kết hợp hai bút pháp kể và tả.* Sông Hương khi đến với thành phố Huế:Vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc vùng ngoại ô Kim Long (đẹp ngay trong cảm xúc) “Nó trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh”. Đó là điệu nhảy slow dành riêng cho Huế.Nghệ thuật so sánh tương phản, thủ pháp đòn bẩy (so sánh với sông Nê-va) để làm nổi bật vẻ đẹp riêng dịu dàng sâu lắng rất riêng rất Huế của sông Hương. Cảm nhận vẻ đẹp sông Hương từ tình yêu với Huế.* Sông Hương khi rời thành phố thân yêu của mình để về với biển cả.Mang một vẻ đẹp mơ màng như sương khói khi đi giữa màu xanh biếc của tre trúc và của những vườn cau vùng ngoại ô Vĩ Dạ. “ Và rồi như sực nhớ lại điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng .” Đó là sự ngập ngừng lưu luyến với Huế. Sông Hương đẹp trong sự thuỷ chung. Cảm nhận vẻ đẹp sông Hương bằng tâm hồn, tấm lòng người Huế.Tóm lại: Sông Hương trong vẻ đẹp thiên nhiên mang những nét đẹp rất riêng rất Huế; trầm mặc, dịu dàng, mơ màng sương khói.b) Sông Hương trong vẻ đẹp văn hoá:* Sông Hương là dòng sông của âm nhạc. Sông Hương như một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. Toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành trên mặt nước sông Hương.Lời thề sông Hương khi chia tay với Huế vang vọng khắp lưu vực trở thành giọng hò dân gian xứ Huế. Cảm nhận vẻ đẹp sông Hương từ nét văn hoá độc đáo của Huế.* Sông Hương là dòng sông thi ca:“ Dòng sông không lặp lại mình”.( Chứng minh qua thơ Tản Đà, Cao Bá Quát, Tố Hữu, Thu Bồn) Sông Hương khơi nguồn cảm hứng bất tận trong thi ca. Với mỗi nhà thơ sông Hương là một tuyệt tác riêng.c. Sông Hương trong vẻ đẹp của lịch sử :- Là dòng sông biên thuỳ – dòng sông chiến đấu oanh liệt để bảo vệ biên giới phía nam của tổ quốc Đại Việt. - Dòng sông vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ ( ở TK XVIII )“Nó sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ XIX với máu của những cuộc khởi nghĩa.” Nó chứng kiến thời đại mới với CM T 8-1945 và bao chiến công rung chuyển qua hai cuộc chiến tranh vệ quốc sau này. Sông Hương là dòng sông của những chiến công hùng tráng, là niềm tự hào kiêu hãnh của Huế.“SH là dòng sông của thời gian ngân vang, của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc, khi nghe lời gọi, nó biết cách tự hiến đời mình làm một chiến công, để rồi nó trở về với cuộc sống bình thường, làm một người con gái dịu dàng của đất nước”. So sánh, liên tưởng đầy sáng tạo, tài hoa. Nhân hoá. Văn phong lịch lãm tài hoa cảm xúc thiết tha vốn hiểu biết văn hoá sâu rộng. *ý nghĩa biểu tượng của sông Hương: Vẻ đẹp của sông Hương chính là vẻ đẹp của Huế. Sông Hương là biểu tượng của Huế. Hoàng Phủ Ngọc Tường cảm nhận vẻ đẹp sông Hương bằng tâm hồn người Huế.2. Nhan đề “Ai đã đặt tên cho dòng sông ?” Sông Hương là sự hoá thân từ một huyền thoại.- Thêm một lần nữa khẳng định ngợi ca, tự hào yêu quí vẻ đẹp sông Hương.- Sự vương vấn, lưu luyến trước vẻ đẹp như không bao giờ khám phá hết được của sông Hương.3. Nét độc đáo của thể kí và văn phong Hoàng Phủ Ngọc Tường:Thể kí: - Chỉ có ngôn ngữ tác giả “Độc tấu trong văn” chủ yếu bằng cảm quan của mình để kể, tả, thuyết minh, giới thiệu. Bộc lộ “cái tôi” tác giả một cách rõ ràng.* Văn phong Hoàng Phủ Ngọc Tường: Kết hợp giữa trí tuệ và trữ tình.Văn phong lịch lãm tài hoa, cảm xúc trữ tình mãnh liệt, ngôn ngữ giàu chất thơ. Có những liên tưởng kì diệu: sông Hương như một cô gái Di- Gan, như người con gái dịu dàng, người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya Cái nhìn đa chiều, phát hiện vẻ đẹp sông Hương:+ Từ thiên nhiên, văn hoá, lịch sử.+ Từ bước chân xa xứ, trong khoảnh khắc chùng lại của sông nước+ Từ vẻ đẹp của Huế, từ cảm xúc của Hoàng Phủ Ngọc Tường.III. Tổng kết:Tác phẩm đã giúp người đọc thấy được nét đặc sắc trong văn phong của Hoàng Phủ Ngọc Tường và đặc trưng của thể loại bút kí. Qua đó thấy được vẻ đẹp của sông Hương, của Huế mở rộng ra là vẻ đẹp của quê hương đất nước; Thấy được một nghệ sĩ tài hoa với tình yêu, niềm tự hào về xứ sở.