Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Tây tiến - Quang Dũng (Tiết 21)

t¢Y tIÕNQUANG DŨNG- Quang Dũng: Bùi Đình Diệm (1921- 1988).- Quê: Đan Phượng, Hà Tây (nay là Hà Nội)- Là nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh:- Tác phẩm chính: Mây đầu ô (1986), Thơ văn Quang D ũng (1988).-> Một hồn thơ lãng mạn tài hoa: nhà thơ của “xứ Đoài” mây trắng, thơ giàu chất nhạc, chất hoạ.I. Tìm hiểu chung1. Tác giả T©y TiÕn (Quang Dòng)I. Tìm hiểu chungTác giả2. Đoàn binh Tây Tiến (SGK)3. Bài thơHoàn cảnh sáng tác: : Quang Dũng ra nhập Tây Tiến năm 1947, năm 1948 chuyển đơn vị: viết bài thơ Tây Tiến tại Phù Lưu Chanh. - Nhan đề: Lúc đầu bài thơ có tên là Nhớ Tây Tiến -> Tây Tiến (1975), rút ra trong tập “Mây đầu ô”.Tượng đài tưởng niệmlính Tây Tiến ở Mường LátII. Đọc- hiểu văn bản1. Đọc, chia bố cục- Đọc diễn cảm (sgk)- Bố cục: 4 đoạn+ Đoạn 1: Đường hành quân giữa thiên nhiên Tây Bắc dữ dội, hùng vĩ+ Đoạn 2: Kỉ niệm đêm liên hoan, thiên nhiên Tây Bắc thơ mộng, trữ tình+ Đoạn 3: Chân dung người lính Tây Tiến + Đoạn 4: Lời thế Tây Tiến- Nhớ chơi vơi+Câu cảm + Điệp từ+ Từ láy + Hiệp vần “ơi”- Tây Tiến ơi ! 1. Đường hành quân giữa thiên nhiên Tây Bắc dữ dội, hùng vĩ2.Tìm hiểu văn bản :-> tiếng gọi thân thương-> nỗi nhớ tha thiết nhấn mạnh, khắc sâu nỗi nhớ Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơiSông Mã xa rồi Tây Tiến ơi !->nỗi nhớ lửng lơ, đầy ắp, không định hình , định lượng, bao trùm cả không gian ,thời gian .->Nỗi nhớ da diết, khôn nguôi trong tâm trí nhà thơ.* Hai câu thơ đầu- Hình ảnh đoàn quân mỏi, hoa về trong đêm hơi . . Địa danh: Sài Khao Mường Lát gợi sự xa xôi, hẻo lánh, hoang dã, nơi đoàn quân Tây Tiến đã đi qua .gắn với những kỷ niệm cụ thể.->Hình ảnh giàu chất hiện thực Liên tưởng tới hình ảnh đoàn binh đi trong sương khói lung linh huyền ảo, như thực, mộng của rừng Kỷ niệm về một đêm hành quân đầy mệt mỏi, thời tiết khắc nghiệt của miền Tây .Nét lãng mạn của hồn thơ Quang Dũng Sài Khao sưong lấp đoàn quân mỏiMường Lát hoa về trong đêm hơiSương lấp + Điệp từ dốc->sự hiểm trở, trùng điệp, cao vút của núi đồi miền Tây  +Từ láy tượng hình+ 5 thanh trắc Trúc trắc, gặp ghềnh khó đi+ Heo hút cồn mây  Thậm xưng -> Độ cao của núi + Súng ngửi trời Hóm hỉnh tinh nghịch, hồn nhiên yêu đời của người lính-> cực tả độ cao - Những từ ngữ khúc khuỷu”, “thăm thẳm”,“cồn mây”,“súng ngửi trời”: giàu giá trị tạo hình  diễn tả thật đắc cảnh núi cao, dốc sâu, vực thẳm.* Địa thế hiểm trở: Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳmNhà ai Pha Luông mưa xa khơi- Đối, Nhà ai Pha Luông mưa xa khơinhịp ngắt bẻ đôiNgàn thước lên cao , ngàn thước xuốngLên cao chót vót, Xuống sâu thăm thẳmNguy hiểm tột cùng- Những nếp nhà thấp thoáng mờ nhòa khuất chìm xa xa ẩn hiện trong màn mưa.+ Một số thanh bằng -> Tạo cảm giác nhẹ nhàng, diễn tả tâm trạng người lính bình thản trước gian lao. Bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ ,dữ dội ,thử thách lòng quả cảm của người lính Tây Tiến . Tuy vậy họ vẫn hồn nhiên yêu đời . - Phải trải qua nhiều gian khổ, vất vả :* Nhớ về người lính Tây Tiến :Khẩu khí lãng mạn có nói đến hy sinh nhưng nhẹ nhõm, kiêu bạc, làm giảm bớt đau thương bi lụy. => Dù vất vả nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp lãng mạn hào hoa . + “Heo hút cồn mây súng ngửi trời” +Không bước nữa, bỏ quên đời=> Đường hành quân gian khổ, khắc nghiệt nhưng không làm chùng bước người línhChiều chiều oai linh thác gầm thétĐêm đêm Mường Hịch cọp trêu người- Thiên nhiên hoang dã :+ Đêm đêmThường xuyên đối mặt với nguy hiểm, dữ dội, bí ẩn, hoang vu cña chèn rõng thiªng n­íc ®éc + Chiều chiều + Cọp trêu người + Thác gầm thét Nhân hóa=> Hoang sơ , man dại, đầy bí mậtNhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói Mai Châu mùa em thơm nếp xôi- Thiên nhiên Tây bắc mang hương vị cuộc sống + Cơm lên khói + Thơm nếp xôiTả thực Bửa cơm nóng Hương thơm nếp mớimùa em thơm nếp xôi -> Diễn đạt tài hoa mïa emMùa lúa chín Mùa nếp thơm Mùa của tình quân dânTóm lại: Qua ngòi bút vừa hiện thực, vừa lãng mạn của Quang Dũng, Cảnh núi rừng Tây Bắc hiện lên rất sinh động với núi cao, vực sâu, dốc thẳm, mưa rừng, sương mù, thác gầm, cọp thét Và đó cũng là những kỉ niệm đáng tự hào của người lính Tây Tiến .II. Đọc- hiểu văn bảnTÂY TIẾN (Quang Dũng)I. Tìm hiểu chungĐọc, bố cục2. Tìm hiểu văn bảna.Đocạn 1b.Đoạn 2: Kỉ niệm về đêm liên hoan,thiên nhiên Tây Bắc thơ mộng, trữ tìnhI.Tìm hiểu chung Lộng lẫy, rực rỡ, duyên dáng- Âm thanh: “khèn lên man điệu”  Tiếng nhạc reo rắt- Tâm hồn: “xây hồn thơ”:  Tâm hồn bay bổng, lâng lâng. Gợi không khí mê say, ngây ngất, thể hiện sự gắn bó của tình quân dân. TÂY TIẾN (Quang Dũng) b.Đoạn 2: Kỉ niệm về đêm liên hoan,thiên nhiên Tây Bắc thơ mộng, trữ tình * Hình ảnh đêm liên hoan:II. Đọc- hiểu văn bản- Hình ảnh, màu sắc: “hội đuốc hoa”, “em xiêm áo”, “nàng e ấp” T©y TiÕn (Quang Dòng)I. T×m hiÓu chungb. Đoạn 2 * Cảnh sông nước miền TâyII. Đọc- hiểu văn bản- Cảnh vật: “chiều sương ấy”, “hồn lau nẻo bến bờ”, “nước lũ hoa đong đưa”-> Cảnh vật thiên nhiên mang vẻ đẹp hoang dại, thiêng liêng.-> Gợi cảm giác mênh mang, mờ ảo.Người đi Châu Mộc chiều sương ấyCó thấy hồn lau nẻo bến bờCó nhớ dáng người trên độc mộcTrôi dòng nước lũ hoa đong đưa. T©y TiÕn (Quang Dòng)- Hình ảnh “dáng người trên độc mộc”->Gợi dáng hình mềm mại, uyển chuyển của cô gái trên chiếc thuyền độc mộc.* Cảnh sông nước miền Tây- Nghệ thuật:+ Sử dụng bút pháp gợi tả+ Kết hợp hài hòa giữa chất nhạc và chất thơ. Tóm lại: Đoạn thơ thể hiện cảm xúc trào dâng của nhà thơ về những kỉ niệm đẹp với thiên nhiên và con người miền Tây.b. Đoạn 2 - Điệp từ “có thấy, có nhớ” diễn tả tinh tế tâm hồn của nhà thơ gửi vào cỏ cây sông nước =>Nét vẽ thi trung hữu hoạ2. Tìm hiểu văn bảnc. Chân dung người lính Tây Tiến:Tây Tiến đoàn binh không mọc tócQuân xanh màu lá dữ oai hùmMắt trừng gửi mộng qua biên giớiĐêm mơ Hà Nội dáng kiều thơmRải rác biên cương mồ viễn xứChiến truờng đi chẳng tiếc đời xanhÁo bào thay chiếu anh về đấtSông Mã gầm lên khúc độc hànhc.Chân dung người lính Tây Tiến2. Tim hiểu văn bản-Ngoại hình: Không mọc tócQuân xanh màu láMắt trừng gửi mộng-> Tả thực + cảm hứng lãng mạn => Nieàm töï haøo veà dáng vẻ kỳ dị nhưng độc đáo, gân guốc cuaû ngöôì lính-> hiện thực kháng chiến gian khổ, thiếu thốnc.Chân dung người lính Tây Tiến- Tâm hồn:+ Hào hoa, lãng mạn : “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới. Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm” + Ý chí: “ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh” -> Sẵn sàng dâng hiến cả sự sống, tuổi trẻ cho Tổ quốc. -> bút pháp lãng mạn ->nét đặc trưng của người thanh niên Hà Nội =>Lí töôûng xaû thaân vì Ñaát nöôùc của caû moät theá heä thanh nieân sau CMT82. Tim hiểu văn bản2.Tìm hiểu văn bản c.Chân dung người lính Tây Tiến- Sự hy sinh anh dũng: “biên cương“mồ viễn xứ”, “áo bào” “về đất”“khúc độc hành”  từ Hán –Việt, nói giảm, nhân hóa  Người lính xem cái chết sự hy sinh hết sức nhẹ nhàng ,thanh thản, không là sự ra đi mà là sự trở về Vẻ đẹp bi tráng của cả một thế hệ thanh niên sau CM tháng TámTây Tiến người đi không hẹn ướcĐường lên thăm thẳm một chia phôiAi lên Tây Tiến mùa xuân ấyHồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi 2.Tìm hiểu văn bảnd. Lôøi theà gaén boù vôí Taây Tieán vaø mieàn Taây :2.Tìm hiểu văn bảnd. Lời thề của Tây Tiến-“Không hẹn ước”, “mùa xuân ấy”: -> Nhắc nhớ ý nguyện một thời của đoàn quân Tây Tiến “ Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh”- “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”:-> Tình cảm gắn bó sâu nặng với miền Tây=>Tây tiến một thời và mãi.III.CHUÛ ÑEÀ.- Niềm nhớ thương chân thành về núi rừng Tây BắcVẻ đẹp lãng mạn, bi tráng của người lính Tây Tiến.* Ghi nhớ (sgk)Luyeän taäp So saùnh buùt phaùp ngheä thuật baøi Taây Tieán với baøi Ñoàng chí cuûa Chính Höõu. - Bút pháp của Quang Dũng trong bài Tây Tiến là bút pháp lãng mạn- Bút pháp của Chính Hữu trong bài thơ Đồng chí chủ yếu là bút pháp hiện thực