Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Những đứa con trong gia đình - Nguyễn Thi (tiết 3)

Đọc vănNguyÔn ThiNhöõng ñöùa con trong gia ñìnhI. Tiểu dẫn 1. Tác giảa. Tiểu sử: - Nguyễn Thi (1928-1968) tên khai sinh Nguyễn Hoàng Ca, quê Nam Định - Xuất thân: gia đình nghèo, vất vả từ nhỏ. - Hi sinh trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy Mậu thân 1968. - Nguyễn Thi sinh ra ở Miền Bắc nhưng đã gắn bó sâu nặng với nhân dân Miền Nam - Năm 1943 vào Sài Gòn; 1945 tập kết ra Bắc; 1962 trở lại chiến trường Miền Nam. => “ Nhà văn của nông dân Nam Bộ trong cuộc chiến đấu chống Mĩ cứu nước”I. Tiểu dẫn 1. Tác giả b. Sáng tác của Nguyễn Thi* Sáng tác ở nhiều thể loại: Bút kí, truyện ngắn và tiểu thuyết. * Đặc điểm sáng tác- Nhân vật của Nguyễn Thi là những người dân Nam Bộ.- Năng lực phân tích tâm lí sắc sảo. Văn Nguyễn Thi vừa giầu hiện thực vừa đằm thắm trữ tình. -> Ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000.- Phản ánh hiện thực nóng bỏng, ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mĩ ở mặt trận Đông- Nam Bộ.- Ngôn ngữ phong phú, góc cạnh, giàu chất Nam Bộ. Chị Út TịchI. Tiểu dẫn - Tãm t¾t t¸c phÈm:2. Tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” - XuÊt xø: t¸c phÈm ®­îc viÕt ngay trong những ngµy chiÕn ®Êu ¸c liÖt khi «ng c«ng t¸c víi t­ c¸ch lµ mét nhµ văn- chiÕn sÜ ë T¹p chÝ Văn nghÖ Qu©n gi¶i phãng (th¸ng 2 năm 1966). Sau ®­îc in trong TruyÖn vµ kÝ, NXB Văn häc Gi¶i phãng, 1978. - Trong 1 trận chiến đấu ở vùng cao su với bọn Mĩ, Việt tiêu diệt được 1 xe bọc thép của địch nhưng bị thương khắp người, hai mắt không nhìn thấy gì. Lúc tỉnh Việt cố lết từng đoạn để đi tìm đồng đội. - Những lúc thiếp đi rồi tỉnh dậy Việt như gặp lại từng người thân trong gia đình. Lần thứ 2 tỉnh dậy nghe tiếng ếch nhái kêu, Việt nhớ những đêm cùng chị Chiến đi bắt ếch, nhớ đến chú Năm, đến những câu hò của chú và đặc biệt là cuốn sổ của gia đình - Lần thư 3, tiếng trực thăng đánh thức Việt dậy Việt nhớ lại những ngày cùng chị Chiến đi bắt chim, bây giờ đi bộ đội Việt vẫn mang theo cái ná thun. Rồi Việt nhớ đến má, nhớ đến câu chuyện má kể về cái chết của ba, nhớ cảnh má che chở cho đàn con của mình - Lần thứ 4, tiếng dế gáy u u đánh thức Việt, hình ảnh má vẫn còn trong đầu, Việt nhớ lại ngày hai chị em đăng kí tòng quân với ý chí quyết tâm trả thù cho má - Đến ngày thứ 3, anh Tánh dẫn tiểu đội đi tìm, mấy lần đụng địch và cuối cùng gặp được Việt trong bụi rậm. Việt được đưa về điều trị ở 1 bệnh xá dã chiến.HChienfhhhswwwww - Trong 1 trận chiến đấu ở vùng cao su với bọn Mĩ, Việt tiêu diệt được 1 xe bọc thép của địch nhưng bị thương khắp người, hai mắt không nhìn thấy gì. Lúc tỉnh Việt cố lết từng đoạn để đi tìm đồng đội. - Những lúc thiếp đi rồi tỉnh dậy Việt như gặp lại từng người thân trong gia đình. Lần thứ 2 tỉnh dậy nghe tiếng ếch nhái kêu, Việt nhớ những đêm cùng chị Chiến đi bắt ếch, nhớ đến chú Năm, đến những câu hò của chú và đặc biệt là cuốn sổ của gia đình - Lần thư 3, tiếng trực thăng đánh thức Việt dậy Việt nhớ lại những ngày cùng chị Chiến đi bắt chim, bây giờ đi bộ đội Việt vẫn mang theo cái ná thun. Rồi Việt nhớ đến má, nhớ đến câu chuyện má kể về cái chết của ba, nhớ cảnh má che chở cho đàn con của mình - Lần thứ 4, tiếng dế gáy u u đánh thức Việt, hình ảnh má vẫn còn trong đầu, Việt nhớ lại ngày hai chị em đăng kí tòng quân với ý chí quyết tâm trả thù cho má - Đến ngày thứ 3, anh Tánh dẫn tiểu đội đi tìm, mấy lần đụng địch và cuối cùng gặp được Việt trong bụi rậm. Việt được đưa về điều trị ở 1 bệnh xá dã chiến.II. ĐỌc hiểu văn bản1. Đọc, chú thích- Việt tỉnh lại lần thứ tư, trong đầu còn thoáng qua hình ảnh cuả người mẹ-> và những mũi lê nhọn hoắt trong đêm đang bắt đầu xung phong- Sáng hôm sau-> lội hết đồng này sang bưng khác.II. ĐỌc hiểu văn bản - ViÖt bÞ th­¬ng nÆng ph¶i n»m l¹i chiÕn tr­êng. Anh nhiÒu lÇn ngÊt ®i tØnh l¹i => C©u chuyÖn cña gia đình ViÖt ®­îc t¸i hiÖn qua dßng néi t©m, håi t­ëng miªn man cña ViÖt khi ®øt (ngÊt ®i) khi nèi (tØnh l¹i). a . Tình huống truyện + Diễn biến của câu chuyện hết sức linh hoạt. * Tình huống truyện: * Tác dụng: + Tạo cho tác phẩm màu sắc trữ tình, tự nhiên, sống động + Giúp nhà văn thâm nhập vào thế giới nội tâm của nhân vật để dẫn dắt câu chuyện. + Câu chuyện trở nên mới mẻ, hấp dẫn và khách quan2. Phân tíchII. ĐỌc hiểu- Má Việt: 2. Một gia đình giàu truyền thống - Lời chú Năm: "ChuyÖn gia đình ta nã còng dµi nh­ s«ng, ®Ó råi chó chia cho mçi ®øa mét khóc mµ ghi vµo ®ã"* Những con người làm nên truyền thống - Chú Năm: lµ khóc th­îng nguån, ®¹i diÖn cho truyÒn thèng vµ l­u giữ truyÒn thèng (trong c©u hß, trong cuèn sæ).còng lµ hiÖn th©n cña truyÒn thèng. Ên t­îng s©u ®Ëm ë m¸ ViÖt lµ kh¶ năng c¾n răng ghìm nÐn ®au th­¬ng ®Ó sèng vµ duy trì sù sèng, che chë cho ®µn con vµ tranh ®Êu. => TruyÒn thèng yªu n­íc, căm thï bän x©m l­îc, tinh thÇn chiÕn ®Êu cao vµ thuû chung, son s¾t víi C¸ch m¹ng. - Cuốn sổ gia đình: nơi lưu giữ truyền thống“ Thím Năm bơi xuồng đi rọc lá chuối bị cà-nông Mỏ Cày bắn bể xuồng chết còn mặc cái quần mới, giỗ nhằm ngàyÔng nội nghe súng nổ, sợ bò đứt dây, lính tổng phòng vào nói:” Mày là du kích!” rồi bắn vào giữa bụng ông nội, giỗ nhằm ngàyNgày ba mươi tháng sáu âm nhằm trời tối, tía của Việt ôm rổ đệm đi ngủ ngoài bờ bị lính Tây bót Kinh Ngang bắt chặt đầu, má Việt ôm rổ đi đòi đầu, có lượm được số tiền hai ngàn đồng của chi bộ, tía Việt giấu ở bờ ruộng Ông nội đi đóng đáy ở sông Bình Khánh có mò được hai cây mút mát dưới tầu chìmThằng Hai, con chú Năm, đi về phép, lúc ngang lộ Giồng Trôm, thấy cốt Ngã Ba, liền bò vào đặt trái, lấy cốt xong, bó năm cây súng về xã nhà” Chú thường ví chuyện gia đình ta nó cũng dài như sông, để rồi chú sẽ chia cho mỗi người một khúc mà ghi vào đó. Chú kể chuyện con sông nào ở nước ta cũng đẹp, lắm nước bạc, nhiều phù sa, vườn ruộng mát mẻ cũng sinh ra từ đó, lòng tốt của con người cũng sinh ra từ đó. Trăm sông đổ về một biển, con sông của gia đình ta cũng chảy về biển, mà biển thì rộng lắm, chị em Việt lớn lên rồi sẽ biết, rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta.Củng cố- Nội dung: I. Tiểu dẫn 1. Tác giả 2. Tác phẩm II. Đọc hiểu văn bản 1. Đọc, chú thích 2. Phân tích a. Tình huống truyện b. Một gia đình giàu truyền thống- Nghệ thuật: Tìm hiểu những thành công về nghệ thuật của Nguyễn Thi qua đoạn trích? Hướng dẫn học bài:  - Phân tích nhân vật Việt và Chiến trong mối quan hệ với gia đình giàu truyền thống.- Chất sử thi của tác phẩm.- Tìm đọc toàn bộ tác phẩm và một số tác phẩm khác của Nguyễn Thi.Bµi häc ®Õn ®©y lµ kÕt thóc.KÝnh chóc c¸c thÇy c« gi¸o m¹nh khoÎ, h¹nh phóc!Chúc các em chăm ngoan học giỏi!Xin c¶m ¬n!Đọc vănNhững đứa con trong gia đình(Tiết 2)TiÕt 68NguyÔn ThiII. ĐỌc hiểu- Gia đình có nhiều mất mát đau thương- Có chung một mối thù với bọn xâm lược. Cùng có nguyện vọng: được cầm súng đánh giặc- Tình yêu thương là vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em- Cả hai chị em đều là những chiến sĩ gan dạ, dũng cảm- Hai chị em Việt đều có những nét rất ngây thơ3. Việt và Chiến - những đứa con tiếp nối và phát huy truyền thốnga. Đặc điểm chung của hai chị em:* Hình ảnh chị em Việt khiêng bàn thờ ba má sang gửi chú Năm. Đoạn văn gợi không khí thiêng liêng bao trùm lên cảnh vật lẫn con người. -> Không khí thiêng liêng đã biến Việt thành người lớn. Lần đầu tiên Việt thấy rõ lòng mình “Thương chị lạ, mối thù thằng Mĩ thì có thể rờ thấy vì nó đang đè nặng trên vai”. =>Hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng thể hiện sự trưởng thành của hai chị em có thể gánh vác việc gia đình trên vai của tuổi trẻ đã trưởng thành và viết tiếp khúc sông của mình trong dòng sông truyền thống gia đình. Thế hệ sau sẽ nối tiếp truyền thống cha ông và có thể đi xa hơn nữa trong việc giữ gìn quê hương đất nước.b. Đặc điểm riêng cuả hai chị em* Chiến:- Lµ c« g¸i gièng m¸: + Hình d¸ng: hai b¾p tay trßn vo s¹m ®á mµu ch¸y n¾ng, th©n ng­êi to vµ ch¾c nÞch. Đã lµ con ng­êi sinh ra ®Ó xèc v¸c, chèng chäi, chÞu ®ùng gian khæ, ®Ó chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng. + TÝnh c¸ch: lo liÖu viÖc nhµ chu ®¸o, trän vÑn y hÖt m¸, nãi “ in nh­ m¸ vËy” =>Hình ảnh người mẹ luôn hiện về trong Chiến => ChiÕn lµ sù tiÕp nèi tõ ng­êi mÑ.- Lµ mét tÝch c¸ch ®a d¹ng + Lµ c« g¸i míi lín, tÝnh khÝ cßn rÊt trÎ con nhưng cũng rất người lớn ở chỗ luôn nhường nhịn em trừ việc tòng quân. + Kiªn nhÉn, gan lì vµ quyÕt t©m: bá ăn ®Ó ®¸nh vÇn cuèn sæ gia đình ®Ó nu«i d­ìng cho mình kh¸t väng kh«ng ngu«i- chiÕn ®Êu vµ tr¶ thï víi quyÕt t©m: ®· lµ th©n con g¸i ra ®i nÕu giÆc cßn thì mÊt.=> NguyÔn Thi ®· x©y dùng nh©n vËt ChiÕn võa cã c¸ tÝnh võa phï hîp víi løa tuæi, giíi tÝnh, võa cã những nÐt c¸ tÝnh tiªu biÓu cho c¸c c« g¸i trÎ Nam bé trong cuéc kh¸ng chiÕn vÜ ®¹i cña d©n téc. ChiÕn lµ nh©n vËt ®­îc håi t­ëng qua ViÖt nh­ng ®· g©y ®­îc Ên t­îng s©u s¾c .3. Việt và Chiến- những đứa con tiếp nối và phát huy truyền thốngII. Đọc hiểu* ViÖt: (ĐÆc s¾c trong c¸ch x©y dùng n.vËt: Qua ph­¬ng thøc trÇn thuËt ®Æc biÖt cña truyÖn, nh©n vËt tù béc lé mình, dÇn hiÖn lªn võa cô thÓ võa sinh ®éng)- Lµ cËu con trai léc ngéc v« t­, tÝnh tính trÎ con, ng©y th¬, hiÕu ®éng vµ dÔ mÕn: hay tranh giµnh phÇn h¬n víi chÞ, thÝch c©u c¸, b¾n chim, ®i bé ®éi cßn mang theo c¶ sóng cao su trong tói- Tình c¶m th­¬ng chÞ còng rÊt trÎ con: giÊu chÞ nh­ giÊu cña riªng, tr­íc ngµy lªn ®­êng c¶m thÊy th­¬ng chÞ l¹ lïng.- Đ­êng hoµng, chững ch¹c trong t­ thÕ cña ng­êi chiÕn sÜ trÎ kiªn c­êng, chiÕn ®Êu dòng c¶m trªn mÆt trËn, tiªu diÖt ®­îc xe bäc thÐp cña ®Þch, bÞ th­¬ng nÆng vÉn lu«n ë trong t­ thÕ chê giÕt giÆc.=> Tõ tuæi th¬ ®i th¼ng ®Õn chiÕn tr­êng. Lµ hiÖn th©n cña truyÒn thèng gia ®ình, hiÖn th©n cña søc trÎ tiÕn c«ng vµ cña ngµy mai chiÕn th¾ng. 3. Việt và Chiến- những đứa con tiếp nối và phát huy truyền thốngb. Đặc điểm riêng cuả hai chị emII. Đọc hiểu- Được thể hiện qua cuốn sổ tay của gia đình với truyền thống yêu nước căm thù giặc, thuỷ chung son sắt với quê hương.- Cuốn sổ là lịch sử gia đình còng lµ lịch sử của đất nước, của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.- Số phận của những đứa con, những thành viên trong gia đình cũng là số phận của nhân dân Miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ khốc liệt. - Truyện của một gia đình dài như dòng sông còn nối tiếp. “Trăm dòng sông đổ vào một biển, con sông của gia đình ta cũng chảy về biển, mà biển thì rộng lắm..., rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta...”. Truyện kể về một dòng sông nhưng nhà văn muốn ta nghĩ đến biển cả. Truyện về một gia đình nhưng ta lại cảm nhận được cả một Tổ quốc đang hào hùng chiến đấu bằng sức mạnh sinh ra từ những đau thương.- Mỗi nhân vật trong truyện đều tiêu biểu cho truyền thống yêu nước, gánh trên vai trách nhiệm của con người Việt Nam đối với gia đình, Tổ quốc trong công cuộc ®Êu tranh bảo vệ đất nước.4. Chất sử thi của thiên truyệnII. Đọc hiểuIII. Tæng kÕt- ND- NT- Ghi nhí.