Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Hoàn cảnh sáng tác của các tác phẩm văn học lớp 12

hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña c¸c t¸c phÈm v¨n häc líp 12 I. "Tuyªn ng«n ®éc lËp" cña Hå ChÝ Minh. - Ngày 19/08/1945 chính quyền ở thủ đô Hà Nội đã thuộc về tay nhân dân. - Ngày 23/08/1945 trước 15 vạn đồng bào ta, vua Bảo Đại thoái vị. - Ngày 26/08/1945 HCM từ chiến khu Việt Bắc về tới Hà Nội. Tại căn nhà số 48 hàng Ngang, Người soạn thảo bản “Tuyên ngôn độc lập”. - Ngày 02/09/1945 tại Quảng trường Ba Đình Hà Nội, Người thay mặt chính phủ lâm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hoà đọc bản “Tuyên ngôn độc lập” trước hàng chục vạn đồng bào, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, mở ra một kỉ nguyên mới– kỉ nguyên độc lập tự do. II. "NguyÔn §×nh ChiÓu, ng«i sao s¸ng trong v¨n nghÖ cña d©n téc" cña Ph¹m V¨n §ång. - Tõ 1954- 1959 qu©n MÜ vµ chÝnh quyÒn Ng« §×nh DiÖm n¾m ch¾c bé m¸y c¶nh s¸t vµ qu©n ®éi, triÓn khai quèc s¸ch tè céng, truy n· nh÷ng ng­êi kh¸ng chiÕn cò, bøc h¹i gia ®×nh vµ nh÷ng ng­êi nµy, lª m¸y chÐm kh¾p miÒn Nam thùc thi luËt 10- 59, b¾t bí tï ®µy vµ g©y ra nhiÒu vô tµn s¸t ®Ém m¸u. Tõ 1960 MÜ quyÕt ®Þnh tµi trî, can thiÖp s©u h¬n vµo cuéc chiÕn tranh ë miÒn Nam. - Tr­íc t×nh h×nh ®ã, hµng lo¹t phong trµo ®Êu tranh chèng MÜ cña nh©n d©n miÒn Nam næi lªn, tiªu biÓu lµ phong trµo §ång khëi ë BÕn Tre, c¸c cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n xÝ nghiÖp pin Con ã... phong trµo ®Êu tranh xuèng ®­êng cña häc sinh, sinh viªn. Hoµn c¶nh lÞch sö trªn ®· khiÕn Ph¹m V¨n §ång viÕt bµi nµy ®Ó ca ngîi NguyÔn §×nh ChiÓu. - T¸c phÈm ®­îc viÕt nh©n kØ niÖm ngµy mÊt cña nhµ th¬ §å ChiÓu (3/7/1888), ®¨ng trªn T¹p chÝ V¨n häc th¸ng 7/1963. III. "T©y TiÕn" cña Quang Dòng. - Kho¶ng cuèi mïa xu©n n¨m 1947, Quang Dòng gia nhËp ®oµn qu©n T©y TiÕn. §©y lµ ®¬n vÞ thµnh lËp n¨m 1947 cã nhiÖm vô phèi hîp víi bé ®éi Lµo b¶o vÖ biªn giíi ViÖt- Lµo, ®ång thêi ®¸nh tiªu hao sinh lùc ®Þch vµ tuyªn truyÒn ®ång bµo kh¸ng chiÕn. §Þa bµn ho¹t ®éng cña ®oµn kh¸ réng: tõ Ch©u Mai, Ch©u Méc cña S¬n La sang SÇm N­a cña Lµo råi vÒ miÒn t©y Thanh Ho¸. LÝnh T©y TiÕn phÇn lín lµ thanh niªn Hµ Néi, trong ®ã phÇn lín lµ tÇng líp häc sinh, trÝ thøc. Sinh ho¹t cña hä v« cïng thiÕu thèn, gian khæ. Tuy vËy hä sèng rÊt vui vµ chiÕn ®Êu rÊt dòng c¶m. §oµn qu©n T©y TiÕn, sau 1 thêi gian ho¹t ®éng ë Lµo, trë vÒ thµnh lËp trung ®oµn 52. Cuèi n¨m 1948 Quang Dòng chuyÓn sang ®¬n vÞ kh¸c. Rêi xa ®¬n vÞ cò Ýt l©u, cã lÇn ngåi ë Phï L­u Chanh, «ng viÕt bµi th¬ “Nhí T©y TiÕn”, sau ®æi thµnh “T©y TiÕn.” - Bµi th¬ ®­îc rót trong tËp “M©y §Çu «”. IV. "ViÖt B¾c" cña Tè H÷u. - ViÖt B¾c lµ c¨n cø ®Þa v÷ng ch¾c, lµ ®Çu n·o cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng TDP; ®©y chÝnh lµ n¬i ë cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Trung ¦¬ng §¶ng vµ ChÝnh Phñ. - §ång bµo c¸c d©n téc ViÖt B¾c ®· c­u mang che chë cho §¶ng, cho ChÝnh Phñ, cho bé ®éi trong nh÷ng ngµy v« cïng gian khæ. Còng chÝnh n¬i ®©y, chóng ta ®· lËp nªn nh÷ng chiÕn c«ng lõng lÉy. - Sau chiÕn th¾ng §BP. Th¸ng 10-1954, c¬ quan Trung ¦¬ng tõ chiÕn khu ViÖt B¾c chuyÓn vÒ Hµ Néi. §©y lµ mét sù kiÖn cã ý nghÜa lÞch sö. Tè H÷u viÕt bµi th¬ nµy ®Ó kh¼ng ®Þnh Trung ¦¬ng §¶ng, ChÝnh Phñ, nh÷ng ng­êi chiÕn th¾ng sÏ kh«ng bao giê quªn ®ång bµo, m¶nh ®Êt ®· c­u mang che chë cho m×nh. V. "§Êt n­íc" cña NguyÔn Khoa §iÒm. “Ñaát Nöôùc” trích phaàn ñaàu chöông V cuûa tröôøng ca “Maët Ñöôøng Khaùt Voïng” .Nguyeãn Khoa Ñieàm . Baûn tröôøng ca vieát veà söï thöùc tænh cuûa tuoåi treû thaønh thò vuøng ñòch taïm chieám mieàn Nam, nhaän roõ boä maët xaâm löôïc cuûa Myõ, höôùng veà nhaân daân ñaát nöôùc, yù thöùc ñöôïc vaän meänh cuûa theá heä mình, ñöùng daäy xuoáng ñöôøng ñaáu tranh hoøa hôïp vôùi cuoäc chieán ñaáu cuûa daân toäc. “Maët Ñöôøng Khaùt Voïng” ñöôïc taùc giaû hoaøn thaønh ôû chieán tröôøng Bình Trò Thieân naêm 1971. VI. "§Êt n­íc" cña NguyÔn §×nh Thi. "§Êt n­íc" lµ bµi th¬ in trong tËp "Ng­êi chiÕn sÜ”, ®­îc NguyÔn §×nh Thi s¸ng t¸c trong mét kho¶ng thêi gian dµi tõ 1948 ->1955, viÕt kh«ng liÒn m¹ch. Bµi th¬ ®­îc tæng hîp tõ nhiÒu bµi th¬ kh¸c nhau: PhÇn ®Çu ý th¬ lÊy tõ hai bµi "s¸ng m¸t trong nh­ s¸ng n¨m x­a" (1948) vµ bµi "§ªm mÝt tinh" (1949). §Õn 1955 t¸c gi¶ viÕt thªm phÇn "«i nh÷ng c¸ch ®ång quª ch¶y m¸u" cho ®Õn hÕt. Ba bµi th¬ ®­îc ch¾p l¹i liÒn m¹ch lêi còng nh­ ý h×nh thµnh nguån c¶m høng d¹t dµo vÒ ®Êt n­íc vµ con ng­êi ViÖt Nam, gi÷a hiÖn thùc ®au th­¬ng vµ hµo hïng vÉn cã bãng d¸ng bèn ngµn n¨m lÞch sö. VII. “Tieáng haùt con taøu” cña ChÕ Lan Viªn. “Tieáng haùt con taøu” ñöôïc goïi caûm höùng töø söï kieän kinh teá – xaõ hoäi laø söï vaän ñoäng mieàn xuoâi leân TB xaây döïng kinh teá mieàn nuùi vaøo nhöõng naêm 1958-1960 ôû mieàn Baéc . Baøi thô ruùt ra töø taäp “Aùnh saùng vaø phuø sa” 1960. Taäp thô ñaùnh daáu böôùc tröôûng thaønh vöõng chaéc cuûa C.L. V treân con ñöôøng thô caùch maïng vaø cuõng laø thaønh coâng xuaát saéc cuûa thô , ñoùng goùp vaøo neàn thô hieän ñaïi VN. VIII. "Sãng" cña Xu©n Quúnh. "Sãng" ®­îc Xu©n Quúnh viÕt vµo ngµy 29/12/1967. Bµi th¬ ®­îc rót trong tËp "Hoa däc chiÕn hµo"- tËp th¬ thø hai cña t¸c gi¶. Bµi th¬ thÓ hiÖn nçi kh¸t väng vµ niÒm mong ­íc ®­îc yªu, ®­îc sèng h¹nh phóc trong mét t×nh yªu trän vÑn cña løa ®«i.s IX. "Vî chång A Phñ" cña T« Hoµi. - "Vî chång A Phñ" ®­îc in trong tËp "TruyÖn T©y B¾c". - TËp "TruyÖn T©y B¾c" ®­îc T« Hoµi viÕt n¨m 1953 gåm ba truyÖn: "Cøu ®Êt cøu m­êng", "M­êng gi¬n" vµ "Vî chång A Phñ". - N¨m 1952 theo bé ®éi vµo gi¶i phãng T©y B¾c, mét chuyÕn ®i dµi t¸m th¸ng, T« Hoµi ®· mang vÒ xu«i bao kØ niÖm s©u s¾c vÒ ng­êi vµ c¶nh vËt T©y B¾c - ®©y lµ ®éng c¬ ®Ó t¸c gi¶ s¸ng t¸c ra t¸c phÈm nµy. - "TruyÖn T©y B¾c" ®· ®­îc tÆng gi¶i nhÊt, gi¶i th­­ëng cña Héi v¨n nghÖ ViÖt Nam 1954-1955. X. "Vî nhÆt" cña Kim L©n. "Vî nhÆt cã tiÒn th©n lµ "Xãm ngô c­" lµ truyÖn ng¾n xuÊt s¾c cña Kim L©n ®­îc rót ra trong tËp "Con chã xÊu xÝ" (1962). - T¸c phÈm ®­îc viÕt ngay sau CMT8 thµnh c«ng nh­ng cßn dang dë vµ mÊt b¶n th¶o, khi hoµ b×nh lËp l¹i, dùa vµo mét phÇn cèt truyÖn, Kim L©n ®· viÕt l¹i truyÖn ng¾n nµy (1954). XI. "Rõng xµ nu" cña NguyÔn Trung Thµnh. - "Rõng xµ nu" ®­îc NguyÔn Trung Thµnh viÕt n¨m 1965, xuÊt hiÖn lÇn ®Çu trªn t¹p chÝ: "V¨n nghÖ qu©n gi¶i phãng" miÒn Trung Trung Bé sè 2- 1965. - N¨m 1969 in trong tËp truyÖn kÝ "Trªn quª h­¬ng nh÷ng anh hïng §iÖn Ngäc". XII. "Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh" cña NguyÔn Thi. T¸c phÈm ®­­îc viÕt ngay trong nh÷ng ngµy chiÕn ®Êu ¸c liÖt khi «ng c«ng t¸c víi t­ c¸ch lµ mét nhµ v¨n- chiÕn sÜ ë T¹p chÝ V¨n nghÖ Qu©n gi¶i phãng (th¸ng 2 n¨m 1966). Sau ®­îc in trong TruyÖn vµ kÝ, NXB V¨n häc Gi¶i phãng, 1978. XIII. "ChiÕc thuyÒn ngoµi xa" cña NguyÔn Minh Ch©u. - §­îc viÕt vµo th¸ng 8- 1983 - In trong tËp truyÖn ng¾n cïng tªn, NXB TP míi, Hµ Néi, 1987. - TruyÖn ng¾n in ®Ëm phong c¸ch tù sù- triÕt lý cña t¸c gi¶. Víi ng«n tõ dung dÞ ®êi th­êng, t¸c gi¶ kÓ l¹i chuyÕn ®i thùc tÕ cña ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh vµ nh÷ng chiªm nghiÖm s©u s¾c cña «ng vÒ nghÖ thuËt vµ cuéc ®êi. XIV. "Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt" cña L­u Quang Vò. - "Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt" ®­îc viÕt n¨m 1981. §Õn n¨m 1984 ®­îc ra m¾t c«ng chóng. - §©y lµ mét vë kÞch ®Æc s¾c nhÊt cña L­u Quang Vò, ®· c«ng diÔn nhiÒu lÇn trong vµ ngoµi n­íc. - Tõ mét cèt truyÖn d©n gian, L­u Quang Vò ®· x©y dùng thµnh mét vë kÞch nãi hiÖn ®¹i, ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò míi mÎ, cã ý nghÜa t­ t­ëng, triÕt lý vµ nh©n v¨n s©u s¾c. XV. "Nh×n vÒ vèn v¨n ho¸ d©n téc" cña TrÇn §×nh H­îu. V¨n b¶n ®­îc trÝch tõ phÇn II, bµi "VÊn ®Ò t×m ®Æc s¾c v¨n ho¸ d©n téc", in trong cuèn "§Õn hiÖn ®¹i tõ truyÒn thèng". Nhan ®Ò do ng­êi biªn so¹n ®Æt.