Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu (Tiết 3)

Chiếc thuyền ngoài xaNguyễn Minh ChâuI. T×m hiÓu chungTác giả Nguyễn Minh Châu là một nhà văn giàu tâm huyết. + Trước 1975, là ngòi bút sử thi có thiên hướng trữ tình lãng mạn. + Từ đầu những năm 80, nghiêng về cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh. Là cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.H·y ph¸t biÓu nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Minh Ch©u vµ nh÷ng s¸ng t¸c cña «ng, nhÊt lµ chÆng ®­êng sau n¨m 1975I. T×m hiÓu chung2. Tác phẩmHoµn c¶nh ra ®êi T¸c phÈm ra ®êi trong hoµn c¶nh nµo? Em cã nhËn xÐt g× vÒ hoµn c¶nh lÞch sö x· héi mµ t¸c phÈm ra ®êi? Sáng tác năm 1983, in lần đầu trong tập Bến quê, NXB Tác phẩm mới, 1985. Sau được in riêng thành tập Chiếc thuyền ngoài xa, 1988. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ kÕt thóc. Cuéc sèng míi víi mu«n mÆt ®êi th­êng ®· trë l¹i sau chiÕn tranh. NhiÒu vÊn ®Ò cña ®êi sèng v¨n hãa nh©n sinh mµ tr­íc ®©y ch­a ®­îc chó ý nay ®· ®­îc ®Æt ra. NhiÒu quan niÖm ®¹o ®øc ph¶i ®­îc nh×n nhËn l¹i trong t×nh h×nh míib) Tãm t¾tDùa vµo phÇn ®äc ë nhµ h·y tãm t¾t vµ chia bè côc cho t¸c phÈm?Theo yªu cÇu cña tr­ëng phßng, nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh Phïng ®Õn mét vïng cña ven biÓn miÒn Trung ®Ó chôp mét tÊm ¶nh cho cuèn lÞch n¨m sau. Sau nhiÒu ngµy phôc kÝch, ng­êi nghÖ sÜ ®· ph¸t hiÖn vµ chôp ®­îc mét c¶nh ®Êt trêi cho. §ã lµ c¶nh mét chiÕc thuyÒn ngoµi xa ®ang Èn hiÖn trong biÓn sím mê s­¬ngNh­ng khi thuyÒn vµo bê anh ®· kinh ng¹c hÕt møc khi chøng kiÕn tõ chiÕc thuyÒn dã mét g· chång vò phu ®¸nh ®Ëp ng­êi vî hÕt søc d· man, ®øa con v× muèn b¶o vÖ mÑ ®· ®¸nh tr¶ l¹i cha m×nh. Nh÷ng ngµy sau c¶nh t­îng ®ã l¹i tiÕp diÔn vµ lÇn nµy ng­êi nghÖ sÜ ®· ra tay can thiÖpTheo lêi mêi cña ch¸nh ¸n §Èu, ng­êi ®µn bµ hµng chµi ®· ®Õn tßa ¸n huyÖn. T¹i ®©y ng­êi phô n÷ ®· tõ chèi sù gióp ®ì cña §Èu vµ Phïng, nhÊt quyÕt kh«ng bá l·o chång vò phu. ChÞ ®· kÓ l¹i c©u chuyÖn cña cuéc ®êi m×nh vµ ®ã còng lµ lÝ do gi¶i thÝch cho sù tõ chèi trªn.Rêi vïng biÓn víi kh¸ nhiÒu h×nh ¶nh, ng­êi nghÖ sÜ ®· cã mét tÊm ®­îc lùa chän vµo bé lÞch “tÜnh vËt hoµn toµn” vÒ “thuyÒn vµ biÓn” n¨m Êy. Tuy nhiªn mçi lÇn ®øng tr­íc tÊm ¶nh ng­êi nghÖ sÜ ®Òu thÊy hiÖn lªn c¸i mµu hång hång cña ¸nh s­¬ng mai vµ nÕu nh×n l©u h¬n bao giê anh còng thÊy ng­êi ®µn bµ nghÌo khæ, lam lò Êy b­íc ra tõ bøc tranhc) Bè côc: Ba phÇn- Phần 1: Từ đầu “chiếc thuyền lưới vó đã biến mất”: Hai phát hiện của người nhiếp ảnh. - Phần 2: “Đây là lần thứ hai sóng gió giữa phá”: Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện. - Phần 3: (còn lại): Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy.Cã thÓ chia t¸c phÈm lµm mÊy phÇn? Néi dung cña mçi phÇn?II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnha) Phát hiện thứ nhất: Bức tranh thiên nhiên tuyệt mĩ - Đó là “một cảnh đắt trời cho”.- Giống như một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”.- Toàn bộ khung cảnh “từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích”.Cảm nhận của người nghệ sĩ:- Tâm trạng bối rối, trái tim như có một cái gì bóp thắt vào.- Tưởng mình như khám phá thấy cái chân lí của sự hoàn thiện.- Tâm hồn như được gột rửa, trở nên trong trẻo, tinh khôi.Ph¸t hiÖn thø nhÊt cña ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh lµ ph¸t hiÖn ®Çy th¬ méng. Anh ®· c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ vÎ ®Ñp cña chiÕc thuyÒn ngoµi xa trªn biÓn sím mï s­¬ng? C¶m nhËn cña ng­êi nghÖ sÜ khi ®­îc chiªm ng­ìng "bøc ¶nh nghÖ thuËt cña t¹o hãa" lµ thÕ nµo? V× sao trong lóc c¶m nhËn vÎ ®Ñp cña bøc tranh anh l¹i nghÜ ®Õn lêi ®óc kÕt cña mét ai ®ã "b¶n th©n c¸i ®Ñp chÝnh lµ ®¹o ®øc"???II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnhPhát hiện thứ nhất: Bức tranh thiên nhiên tuyệt mĩ b. Phát hiện thứ hai: Cuộc sống của gia đình làng chài Một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi, cam chịu khi bị đánh Người đàn ông to lớn, dữ dằn, đánh vợ một cách thô bạo, tàn nhẫn. Đứa con lao vào đánh bố để cứu mẹ để rồi nhận hai cái bạt tai của bố. Bức tranh cuộc sống hoàn toàn đối lập với bức tranh thiên nhiên.Thái độ của nghệ sĩ Phùng : Kinh ngạc đến thẫn thờ, chết lặng trước cảnh diễn ra trước mắt.Ngay khi t©m hån ®ang bay bæng trong nh÷ng c¶m xóc thÈm mÜ, ®ang tËn h­ëng c¸i kho¶nh kh¾c trong ngÇn cña t©m hån th× ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh ®· ph¸t hiÖn ra ®iÒu g× tiÕp theo ngay sau bøc tranh? Th¸i ®é cña anh tr­íc c¶nh t­îng Êy? V× sao anh l¹i tá th¸i ®é nh­ vËy?Anh kh«ng thÓ ngê r»ng ®»ng sau c¸i vÎ ®Ñp k× diÖu cña t¹o hãa kia l¹i cã c¸i ¸c c¸i xÊu ®Õn kh«ng thÓ tin ®­îcII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnhPhát hiện thứ nhất: Bức tranh thiên nhiên tuyệt mĩ b. Phát hiện thứ hai: Cuộc sống của gia đình làng chài Cuộc đời không đơn giản, xuôi chiều mà luôn chứa đựng nghịch lí. Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lập, đẹp –xấu, thiện – ác đan xen.c. Thông điệp nghệ thuật:§Õn ®©y, qua hai ph¸t hiÖn cña ng­êi nghÖ sÜ Phïng, NguyÔn Minh Ch©u muèn ng­êi ®äc nhËn thøc ®­îc ®iÒu g× vÒ cuéc ®êi?? 2. Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyệnNg­êi ®µn bµ hµng chµi cã lµm Theo sù gîi ý, ®Ò nghÞ cña ch¸nh ¸n ®Èu kh«ng? V× sao?Ng­êi ®µn bµ hµng Chµi ®· tõ chèi lêi ®Ò nghÞ vµ sùgióp ®ì cña ch¸nh ¸n §Èu vµ nghÖ sÜ Phïng. ChÞ ®au ®ín ®¸nh ®æi b»ng mäi gi¸ ®Ó kh«ng ph¶i tõ bá l·o chång vò phu V×G· chång Êy lµ chç dùa quan träng trong cuéc ®êi cña nh÷ng ng­êi ®µn bµ hµng chµi nh­ chÞ nhÊt lµ nh÷ng khi biÓn ®éng phong baChÞ cÇn h¾n v× cßn ph¶i nu«i nh÷ng ®øa con, chÞ ®©u cã thÓ chØ sèng cho riªng m×nh, cßn ph¶i sèngV× chóng n÷aTrªn thuyÒn còng cã lóc vî chång,con c¸i sèng hßa thuËn, vui vÎII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN2. Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyệnTõ c©u chuyÖn cña ng­êi ®µn bµ ë tßa ¸n huyÖn, em cã thÓ nhËn thÊy th¸i ®é cña chÞ ®èi víi ng­êi chång nh­ thÕ nµo??Ng­êi ®µn bµHµng chµiNg­êi ®µn «ngVò phuN¹nnh©n cñahoµnc¶nh§¸ng c¶m th«ng, chiasÎC¸ch nh×n vµ th¸i ®é cña §Èu, Phïng vµ th»ng bÐ Ph¸c vÒ g· chång vò phu cã g× kh¸c víi ng­êi ®µn bµ hµng chµi?§ÈuPhïngPh¸cNg­êi ®µn «ngVò phuThñ ph¹m g©y®aukhæPh¶ilªn ¸n, ®ÊutranhII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN2. Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyệnNh­ vËy: §Èu, Phïng vµ Ph¸c míi chØ thÊy ®­îc mét khÝa c¹nh ë ng­êi ®µn «ng hµng chµi nµy. §ã lµ sù tµn nhÉn, ®éc ¸c, Ých kØ Th¸i ®é cña hä lµ kÞch liÖt ph¶n ®èi, lªn ¸n, cÇn ®Êu tranhNg­êi ®µn bµ hµng chµi nh×n nhËn chång m×nh toµn diÖn h¬n, s©u s¾c h¬n. ChÞ ®au ®ín nh­ng kh«ng o¸n hËn v× chÞ thÊu hiÓu nguyªn nh©n s©u xa cña nh÷ng hµnh ®éng vò phu ÊySù kh¸c biÖt trong nh÷ng ®iÓm nh×n nªu trªn , ®Æc biÖt lµ c¸ch nh×n nhËn cña ng­êi phô n÷ ®· gióp chóng ta hiÓu râ h¬n ®iÒu g× vÒ ng­êi ®µn «ng nãi riªng vµ c¸ch nh×n nhËn mäi sù viÖc hiÖn t­îng trong ®êi sèng nãi chung?Ng­êi ®µn bµ hµng chµiNg­êi®µn «ngVò phu§ÈuPhïngPh¸cPh¶i cã c¸i nh×n ®a diÖn, nhiÒu chiÒuNg­êi ®µn «ng võa ®¸ng bÞ lªn ¸n bëi sù ®éc ¸c, thãi vò phu, tÝnh Ých kØ, Tù cho phÐp m×nh c¸i quyÒn tù hµnh h¹ ng­êi kh¸c ®Ó tháa m·n nh÷ng bùc däc trong lßng. Nh­ng còng cã thÓ c¶m th«ng, chia sÎ bëi xÐt ®Õn cïng anh ta còng chØ lµ n¹n nh©n cña hoµn c¶nh sèng kh¾c nghiÖt?2. Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyệnII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNTõ c©u chuyÖn cña ng­êi ®µn bµ ë tßa ¸n huyÖn vµ th¸i ®é cña chÞ ®èi víi ng­êi chång vò phu h·y ®­a ra nhËn xÐt cña em vÒ ng­êi phô n÷ nµy?? Người đàn bà hàng chàiVẻ bề ngoàiChắt chiu hạnh phúcVị tha, giàu đức hi sinhXấu xí, thô kệchLam lũ, rách rướiCam chịu, đáng thươngSâu sắc, trải đờiVẻ đẹp tâm hồnII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN2. Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện Người đàn bà hàng chàiLà hiện thân của những mảng đời tăm tối, cơ cực vẫn còn tồn tại quanh ta.Là hạt ngọc Khuấtlấp, lẫn trong cái lấm láp, lam lũ của đời thường.II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN2. Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyệna. Đó là câu chuyện về sự thật cuộc đời. Trầm ngâm suy nghĩ, và “vỡ ra” được nhiều điều về cuộc sống:b. Thái độ của nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu. Đừng bao giờ nhìn nhận cuộc đời và con người một cách dễ dãi, xuôi chiều Cần phải nhìn nhận mọi sự việc, hiện tượng trong hoàn cảnh của nó.Sau khi nghe c©u chuyÖn cña ng­êi ®µn bµ, th¸i ®é cña Phïng vµ ®Èu nh­ thÕ nµo? Theo em t¸c gi¶ muèn chuyÓn ®Õn ng­êi ®éc th«ng ®iÖp g× vÒ nghÖ thuËt, vÒ c¸ch nh×n nhËn vÒ con ng­êi vµ cuéc ®êi?3. Tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy”II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN- Là một tấm ảnh đen trắng. Nhưng khi nhìn kĩ, người nghệ sĩ vẫn thấy hiện lên: “cái màu hồng hồng của ánh sương mai”  là chất thơ, vẻ đẹp lãng mạn, là biểu tượng của nghệ thuật. “người đàn bà bước ra khỏi bức tranh”  là cuộc sống.Nghệ thuật chân chính không bao giờ xa rời cuộc đời. NghÖ thuËt lµ chÝnh cuéc ®êi vµ ph¶i lu«n v× cuéc ®êiMçi khi ng¾m bøc ¶nh ®­îc chän, ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh ®Òu nh×n thÊy nh÷ng g× ®»ng sau bøc tranh? Theo em nh÷ng h×nh ¶nh Êy t­îng tr­ng cho ®iÒu g×?Phïng¶nh ®entr¾ngMµuhånghångcña ¸nhs­¬ngmaiNgwêi ®µnbµ vïng biÓnCuéc®êiNghÖ ThuËtIII. Tổng kếtGiá trị nội dungNT chân chính phải có khả năng lay động tâm hồn con người, phải gắn bó với con người và vì con người.Không thể nhìn đời một cách giản đơn, cần phải nhìn nhận cuộc đời và con người trong những hoàn cảnh cụ thể và từ nhiều góc độ khác nhau.III. Tổng kết2. Giá trị nghệ thuậtTình huống truyện có ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống.Người kể: nhân vật Phùng  câu chuyện trở nên khách quan, chân thực và đầy thuyết phục.Lời văn giản dị mà sâu sắc.Luyện tậpÝ nghĩa nhan đề của Chiếc thuyền ngoài xa.Cảm nghĩ của anh (chị) về một nhân vật trong tác phẩm.