Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu (Tiết 1)

Chiếc thuyền ngoài xaNguyễn Minh Chõu I- Tác giảI. TIM HIỂU CHUNG Nguyễn Minh Chõu (1930 -1989 Quê ở Quỳnh Lưu- Nghệ An.ông tham gia quân đội, theo học trường Sĩ quan lục quân Trần Quốc Tuấnvà công tác và chiến đấu tại sư đoàn 320Tác phẩm chính: Cửa sông( 1967); Những vùng trời khác nhau( 1970); Dấu chân người lính( 1972); Miền cháy (1977); Lửa từ những ngôI nhà( 1977); đặc biệt là các tạp truyện ngắn: Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành( 1983); Bến quê (1985); Chiếc thuyền ngoài xa( 1987); Cỏ lau (1989) Nguyễn Minh Châu được coi là một trong những cây bút tiên phong thời đổi mới. Năm 2000 ông được tặng GiảI thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật. Suốt cuộc đời cầm bút ông luôn trăn trở về số phận của nhân dân và trách nhiệm của nhà văn đối với đất nước trong thời đại mới. Hành trình sáng tác của ông chia làm hai giai đoạn rõ rệt: Ngòi bút sử thi có thiên hướngtrữ tình lãng mạn( trước thập kỷ 80 của TK XX) và cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết học nhân sinh.( từ thập kỷ 80 của TK XX trở đi).II- Đọc –Hiểu văn bản 1- xuất xứ văn bảnTruyện ngắn “ Chiếc thuyền ngoài xa” ĐƯỢC SÁNG TÁC NĂM 1983, thuộc giai đoạn sáng tác thứ hai in đậm phong cách tự sự – triết lý CỦA NGUYỄN MINH CHÂU 2- Y nghĩa nhan đề tác phẩm Nghĩa tường minh: + Chiếc thuyền ngoài xa – cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh + Chiếc thuyền ngoài xa – hiện thực nhọc nhằn cay đắng của người dân chài. Nghĩa hàm ẩn: Mối quan hệ giữa văn học và cuộc sống. Nghệ thuật nói chung phải là tiếng nói trung thực, thấu hiểu về số phận con người. Chủ nghĩa nhân đạo trong nghệ thuật không thể xa lạ với số phận con người.( Đặt trong thời điểm 8-1983, ta mới thấy hết được ý nghĩa của vấn đề NMC nêu ra đối với văn nghệ nước ta lúc đó)Em hóy cho biết ý nghĩa nhan đề tỏc phẩm?Em hóy tỡm xuất xứ của tỏc phẩm ? 3- Cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh+ Một cảnh “đắc” trời cho: “mũi thuyền in một nét mơ hồ vào bầu trời mù trắng như sữa .hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi.” Trong bức ảnh mà Phùng chụp thì chiếc thuyền ngoài xa là tâm cảnh, cùng với bối cảnh của nó là bình minh trên biển-> chân lý của sự hoàn thiện bản thõn cỏi đẹp chớnh là đạo đức  con người là đối tượng khỏm phỏ của văn học , nghệ thuậtCái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh mang đến khoảnh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm hồn anh., + Một nghịch lớ đời thường : Nhưng khi “ vài bóng người lớn lẫn trẻ con trên chiếc mui khum khum ấy” lần lượt hiện lên bờ và cảnh người đàn ụng hành hạ , đỏnh đập vợ  bạo hành diễn ra cùng nỗi đau đớn, nhức nhối của các nhân vật đã khiến Phùng có cáI nhìn nghệ thuật gần cuộc đời hơn Cuộc đời vẫn cũn những mõu thuẫn , phức tạp Cỏi đẹp của thiờn nhiờn được tỏc già miờu tả như thế nào ?thảo luõn nhúma.Người đàn ụng làng chày + Vừa rời thuyền đã quay lại quát đứa con ở trên thuyền: cứ ngồi nguyên đấy. Động đậy tao giết cả mày đI bây giờ hăm doạ, giận dữ + Lên bờ, lão đI sau người đàn bà, hai con mắt đầy vẻ độc dữ lúc nào cũng nhìn dán vào tấm lưng áo bạc phếch và rách rưới, nủa thân dưới ướt sũngcủa người đàn bà thấm thía cái nghèo khổ, cùng cực và muốn trút giận. + Khi đã khuất sau chiếc xe rà mìn của công binh Mĩ, lão lập tức trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quạt tới tấp vào lưng người đàn bà- mù quáng, bế tắc, trút giận. + Cứ mỗi nhát quật xuống lão lại nguyền rủa bằng cáI giọng rên rỉ, đau đớn: “ Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ” Bế tắc muốn được giải thoát. -> Người đàn ông bế tắc trong cuộc mưu sinh, tha hoá dần, trở nên vũ phu, tàn bạob.Người đàn bà làng chày là người phụ nữ cam chịu và đau khổ , hiện thõn của cỏi đẹp và đức hi sinh : + Đến chỗ khuất, đứng lại, ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá nước chỗ thuyền đậu một thoáng, rồi đưa cánh tay lênnhưng rồi lại buông thõng xuống, đưa cặp mắt nhìn xuống chân -> Muốn giấu các con , chịu trận.+ Bị chồng hành hạ “ ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận năng’ Người đàn bà với một vẻ cam chịu đầy nhẫn nhục, không hề kêu một tiếng , không chống trả cũng không tìm cách chạy trốn- Dạn đòn, hay tê liệt tinh thần nên không còn sự phản ứng, phản kháng nào nữa? + Hình ảnh bãi xe tăng hỏng như một gợi ý rằng cuộc chiến đấu chống đói nghèo, tăm tối còn gian nan hơn cả cuộc chiến chống ngoại xâm và chừng nào chưa thoát khỏi đói nghèo, chừng đó con người còn phảI chung sống với cáI xấu, cái ác...?+Van xin Đẩu và Phựng đừng bắt chi phải bỏ người đàn ụng “ Mong cỏc chỳ cỏch mạng thụng càm cho trờn dưới chục đứa”, “ Cỏc chỳ đừng bắt tụi bỏ nú” Nỗi khổ của người phụ nữ buộc lũng phải sống trờn sụng nước với người đàn ụng tàn bạo Theo em hỡnh ảnh bói xe tăng hỏng trong truyện cú ý nghĩa gỡ ? Hành động và tõm trạng của người đàn bà trước và sau khi bị chồng đỏnh  Nạn bạo hành trong gia đỡnh : + Người mẹ bị hành hạ về thể xác, bị giày vò về tinh thần, bà luôn luôn nơm nớp con cáI bị tổn thương. +Cậu bé Phác vì thương mẹ mà căm ghét bố -> tình máu mủ bị rạn vỡ + Người cha trước sự phản ứng của đứa con trai liệu có thể thay đổi cách hành xử với vợ con, hay những bế tắc của cuộc mưu sinh càng khiến ông thô bạo hơn? Nhà văn lên án thói vũ phu, báo động về tình trạng bạo lực, ca ngợi vẻ đẹp của tình mẫu tử, bảo vệ khát vọng được sống trong yêu thương của trẻ em -> tư tưởng nhân đạo của Nguyễn Minh Châu c. Đẩu : Một cỏi gỡ đú mới vỡ ra trong đầu của vị Bao cụng () anh vừa ngộ ra những nghịch lớ của đời thường Người đàn bà cần một người đàn ụng chốo chống trờn biển để nuụi đàn con , cho dự người ấy cú man rợ , tàn bạo như thế nào đi nữa. d. Phựng Phỏt hiện ra cỏi nghịch lớ của cuộc đời : cảnh đẹp của thiờn nhiờn và số phận bất hạnh của con người đ. Thằng Phỏt : phản ứng giận dữ, căn thẳng với cha Muốn bảo vệ mẹ sự ngõy thơ của trẻ con III- TỔNG KẾT: Nội dung: - Từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức ảnh, CTNX mang đến một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật đằng sau vẻ bề ngoài của hiện tượng. - Khỏt vọng tỡm đến cỏi đẹp toàn bớch nhiều khi khiến con người đơn giản húa, khụng nhỡn thấy thực tế khắc nghiệt Nghệ thuật:Cách khắc hoạ nhân vật,xây dựng cốt truyện sinh động,hấp dẫn.Cách sử dụng ngôn ngữ rất linh hoạt, sáng tạo đã góp phần làm nổi bật tư tưởng chủ đề của tác phẩmXõy dựng tỡnh huống nghịch lớ làm nổi bật tỡnh huống chung – tỡnh huống nhận thức í nghĩa biểu tượng của tỏc phẩm : - Chiếc thuyền và biển là biểu tượng cho vẻ đẹp của tự nhiờn , của cuộc sống và sinh hoạt của người dõn làng chài.- Chiếc thuyền ngoài xa là hỡnh ảnh cú sức gợi cảm về số phận bấp bờnh của người dõn miền biển , những thõn phận , những cuộc đời trụi nổi trờn mặt nước . Là biểu tượng cho mối quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống . Cỏi hồn của bức tranh ấy là vẽ đẹp của con người vất vả, mưu sinh trong cuộc sống thường nhật .Em hóy nờu ý nghĩa biểu tượng của tỏc phẩm IV. GHI NHỚ SGK V. Dặn dũ : Bài tập thực hành : Phõn tớch truyện ngắn “ chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Chõu Chuẩn bị bài mới : Thực hành hàm ý ( SGK trang 79)