Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 11 - Tiết 17, 18, 19: Văn học sử: Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám 1945 đến 1975

Tiết 17+18+19- Văn học sử Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám 1945 đến 1975* Nội dung bài học gồm 3 phần : A/ Bối cảnh lịch sử xã hội có ảnh hưởng đến văn học. B/ Tình hình văn học : I/ Những tiền đề tạo điều kiện cho văn học phát triển. II/ Thành tựu của văn học qua từng giai đoạn. III/ Đặc điểm cơ bản :C/ Đánh giá chung. A/ Bối cảnh lịch sử xã hội : - Cách mạng tháng Tám thành công - đất nước hoà bình độc lập .- Đất nước tiếp tục trải qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ vô cùng gian khổ nhưng thắng lợi vẻ vang.- Công cuộc xây dựng XHCN thời kỳ đầu ở miền Bắc => Bối cảnh ấy có tác động nhiều đến sự phát triển của văn học thời kỳ này. B/ Tình hình văn học :I/ Những tiền đề cơ bản tạo điều kiện cho văn học phát triển : 1. Đường lối lãnh đạo của Đảng và sự đóng góp sáng tạo của các nhà văn cho nề văn học Cách mạng. a. Quan điểm của Đảng về vai trò của văn học cách mạng: - văn học là một bộ phận của cách mạng. - Văn học là một hoạt động tinh thần phong phú phục vụ có hiệu quả cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng. - Sự nghiệp cách mạng là sự nghiệp của toàn dân  mỗi nhà văn là một thành viên thực sự đóng góp vào sự nghiệp cách mạng của đất nước.b. Đường lối lãnh đạo của Đảng : - Xác định lập trường nhân dân cho người viết. - Yêu cầu nhà văn và văn học phải : + Phát huy truyền thống tốt đẹp của văn học dân tộc. + Phát triển sức sáng tạo và tinh hoa văn nghệ của các dân tộc anh em trên đất nước. + Phải kết hợp hài hoà giữa truyền thống và hiện đại. C. Sự đóng góp của các nhà văn cho nền văn học cách mạng : - Đội ngũ các nhà văn với nhiều thế hệ : + Trước cách mạng . + Trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp. + Trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ và công cuộc xây dựng XHCN. đều là những người sôi nổi, giàu nhiệt tình cách mạng. - Họ là những người có nhiều phẩm chất tốt đẹp : giàu lý tưởng; lăn lộn với thực tế; gắn bó với nhân dân=> Các nhà văn đã làm tròn thiên chức sáng tạo và được xem là những nhà văn chiến sĩ. 2. Hiện thực cách mạng khơi nguồn sáng tạo và là đối tượng chủ yếu của nhiều tác phẩm văn chương :- Hiện thực cách mạng với 2 cuộc kháng chiến chống Pháp; chống Mỹ và công cuộc xây dựng XHCN ở miền Bắc  nguồn đề tài phong phú cho văn học.- Đời sống hiện thực với nhiều vẻ đẹp của nhân dân  nảy sinh nhiều cảm hứng lãng mạn cho các nhà văn trong sáng tác.II/ Thành tựu của văn học qua từng giai đoạn phát triển : 1. Văn học chống Pháp ( 1946 – 1954 ).Văn xuôi - Có nhiều bước phát triển mới : nội dung phản ánh được mở rộng; đề tài, thể loại phong phú  nhiều TP được giải thưởng.Thơ caNội dung chủ yếu miêu tả hình ảnh nhân dân trong kháng chiến một cách chân thực và giàu cảm xúc.Đạt nhiều thành tựu đáng kể. Nghệ thuậtsân khấu - Xuất hiện những hình thức sinh hoạt mới, giàu tính đại chúng.2/ Văn học giai đoạn đầu hoà bình, xây dựng XHCN ở miền Bắc ( 1955- 1964 ) Văn xuôi- Mở rộng nhiều đề tài, nhiều phạm vi :+ Kháng chiến chống Pháp.+ Hiện thực cuộc sống trước c/m tháng Tám.+ Đề tài hợp tác hoá- công nghiệp hoá.Thơ ca- Có được mùa gặt bội thu : nhiều nhà thơ tìm được cảm hứng sáng tạo mới từ hiện thực c/s và vẻ đẹp của nhân dân Kịch nói - Có bước phát triển đáng kể , đáng được ghi nhận 3. Văn học giai đoạn chống Mỹ ( 1965- 1975 )Văn xuôi- Có nhiều thành tựu phong phú :+ Giàu chất hiện thực.+ Giàu chất lý tưởng.+ Phản ánh kịp thời từng bước phát triển của phong trào cách mạng Thơ ca - Đội ngũ sáng tác đông đảo, tài năng.Nội dung đề tài phong phú Âm hưởng thơ hào hùng - sử thi Kịch - Có nhiều thành tựu đáng kể.- Nhiều tác phẩm phản ánh được những xung đột giữa tốt- xấu; chung – riêng sâu sắc.III/ Một vài đặc điểm chung : 1/ Lý tưởng và nội dung yêu nước – yêu CNXH là đặc điểm nổi bật của văn học thời kỳ này.- Lý tưởng và nội dung yêu nước trở thành cảm hứng cao đẹp nuôi dưỡng và chi phối những tác phẩm văn chương.- Văn học trở thành vũ khí sắc bén phục vụ kịp thời và sát sao nhiệm vụ cách mạng . Đây là nền văn học tiên phong chống đế quốc. 2/ Nền văn học cách mạng mang tính nhân dân sâu sắc :-Văn học đã đúc kết, miêu tả được nhiều giá trị cao đẹp về nhân dân anh hùng .- Văn học được ra đời từ cuộc sống của nhân dân; được nhân nuôi dưỡng , bồi đắp.- Nhân dân là đối tượng tiếp nhận và thẩm định giá trị của văn học. 3/ Một nền văn học đạt được nhiều thành tựu về thể loại và phong cách tác giả :a . Thể loại : đa dạng ,phong phú - đạt được nhiều thành tựu có giá trị.b. Phong cách tác giả : nhiều thế hệ nhà văn tài năng - giàu kinh nghiệm sáng tác, tạo được nét phong cách riêng ( Ngyễn Đình Thi; Chế Lan Viên; Huy Cận; Tố Hữu; Nguyễn Tuân ; Xuân Diệu )=> Tạo nên sự phong phú, mới mẻ, hấp dẫn cho văn học. c/ Đánh giá chung :Văn học thời kỳ từ 1945 đến 1975 là một thời kỳ văn học có vai trò to lớn trong sự nghiệp cách mạng của đất nước .- Văn học thời kỳ này đã không ngừng tiếp nối truyền thống văn học dân tộc và nêu cao vẻ đẹp của CNAH cách mạng Việt Nam - đỉnh cao chân lý của thời đại.