Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 11 - Luyện tập về thay đổi trật tự các phần của cụm từ và các thành phần của câu

LUYỆN TẬP VỀ THAY ĐỔI TRẬT TỰ CÁC PHẦN CỦA CỤM TỪNgữ văn 11(Nâng cao)Bài tập 1- “Thuyền về nước lại sầu trăm ngảCủi một cành khôlạc mấy dòng”- “ gió đìu hiu Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều”Lơ thơ cồn nhỏ(Huy Cận – Tràng giang)“Giữa đoàn quân nhạc bỗng rộn lên bốn mươi cây sáo trúc”(Thép Mới – Cây tre) Hãy chỉ ra hiện tượng thay đổi trật tự các thành phần trong cấutạo của cụm danh từ và trong những cụm chủ - vị ở những câu trên? Hiệu quả diễn đạt của sự thay đổi đó?củimột cànhkhômột cành khôSố từDanh từ đơn vịDanh từ trung tâmTính từ làm định ngữSố từDanh từ đơn vịDanh từ trung tâmTính từ làm định ngữHiệu quả diễn đạt: Nhấn mạnh sự nhỏ nhoi, tầm thường của sự vật giữa“trăm ngả”, “mấy dòng”.. Gợi cảm xúc cô đơn buồn tủi, bơ vơ, nỗi buồn về sự nổi trôi vô định của kiếp người.một chi tiết “văn xuôi sống sít”, chân thực và nóng hổi cảm xúc, không sa vào ước lệ mòn sáoCủilơ thơcồn nhỏlơ thơcồn nhỏVị ngữChủ ngữVị ngữChủ ngữHiệu quả diễn đạt: Nhấn mạnh sự thưa thớt, ít ỏi, trống vắng, quạnh hiucủa những cồn nhỏ, càng làm nổi bật sự mênh mông, rộng lớn của cảnh tràng giang- Gợi cảm xúc cô đơn, lạnh lẽo trước cảnh tràng giang mênh mông, vô biên và hoang sơ, hiu quạnhbỗng rộn lên bốn mươi cây sáo trúcbỗng rộn lên bốn mươi cây sáo trúcVị ngữChủ ngữVị ngữChủ ngữHiệu quả diễn đạt: Nhấn mạnh âm thanh rộn ràng, réo rắt của bốn mươi câysáo trúc bất ngờ vang lên đồng loạt- Gợi cảm xúc ngạc nhiên, vui tươi, phấn khíchBài tập 2Của ong bướmnày đâytuần tháng mậtCủa yến anhnày đâykhúc tình siNày đây hoa của đồng nội xanh rìNày đây lá của cành tơ phơ phấtVà này đây ánh sáng chớp hàng mi(Xuân Diệu - Vội vàng)Hãy chỉ ra hiện tượng thay đổi trật tự các thành phần trong cấutạo của cụm từ và trong những cụm chủ - vị ở những câu trên? Hiệu quả diễn đạt của sự thay đổi đó?của ong bướmnày đâytuần tháng mậtCủa yến anhnày đâykhúc tình siCủa ong bướmnày đâytuần tháng mậtchủ ngữvị ngữ(cụm danh từ)chủ ngữvị ngữ(cụm danh từ)này đâykhúc tình sicủa yến anhHiệu quả diễn đạt: Điệp và đảo lại cấu trúc: “này đây của” và “Của này đây”, vừa xác định vị trí, vừa xác định sở hữu: các vẻ đẹp của thiên nhiên, sự sống nối tiếp hiện lên tạo thành một dòng chảy mãnh liệt và vô tận của sự sống; đó là một “thiên đường” hiện hữu trên mặt đất này, “thiên đường” mà vạn vật cũng như con người có thể chiếm hữu và thưởng thức. Tạo nên giọng thơ reo vui náo nức, hể hiện cảm xúc hân hoan, hạnh phúc của thi nhânBài tập 3“Xiên ngang mặt đất rêu từng đámĐâm toạc chân mây đá mấy hòn” (Hồ Xuân Hương - Tự tình)Hãy chỉ ra hiện tượng thay đổi trật tự các thành phần trong cấu tạo của cụm từ và trong những cụm chủ - vị ở câu thơ trên? Hiệu quả diễn đạt của sự thay đổi đó?xiên ngang mặt đấtrêutừng đámChủ ngữ(cụm danh từ)Phụ từ chỉ số lượngDanh từ chỉ loạiDanh từtrung tâmVị ngữXiên ngang mặt đấtChủ ngữ(cụm danh từ)Phụ từ chỉ số lượngDanh từ chỉ loạiDanh từtrung tâmVị ngữđâm toạc chân mâyMấy hòn đárêu từng đámĐâm toạc chân mâyđá mấy hònHiệu quả diễn đạt: Mỗi câu thơ sử dụng biện pháp đảo trật tự thành phần câu (vị ngữ lên trước chủ ngữ); đảo trật tự các phần của cụm từ (đảo danh từ trung tâm lên trước trong cụm danh từ)=> những sự vật vốn nhỏ bé, ít ỏi nhưng không chịu mềm yếu, không chịu bị che lấp. Những động từ mạnh được đảo lên đầu câu cho thấy chúng cựa quậy, sôi sục, hoạt động một cách mạnh mẽ, dữ dội, muốn phá tung tất cả để vươn lên. Đó không chỉ là hình ảnh của ngoại cảnh mà là hình ảnh tâm trạng: một tâm trạng phẫn uất, bức bối, muốn phá bỏ mọi rào cản để được giải phóng, thể hiện cá tính mạnh mẽ, táo bạo của Hồ Xuân Hương.“ chớ vội cười lâu hôm trước, hôm sau ”Cười ngườiCười ngườingười cười Hãy nhận xét về các từ ngữ được gạch chân trong câu ca dao trên về cấu tạo và ý nghĩa? Chúng có gì khác so với các bài tập trên?Cụm động từCụm chủ vị- Các bài tập trên: Chức năng ngữ pháp của các phầnkhông thay đổi sau khi đảo trật tự, nghĩa sự việc khôngthay đổi. - Ở VD này, chức năng ngữ pháp thay đổi, nghĩa sự việc thay đổiThay đổi trật tự các phần của cụm từ và các thành phần của câu cần đảm bảo điều kiện: mối quan hệ giữa các phần và chức năng ngữ pháp của chúng không thay đổi Nhìn chung, hiện tượng thay đổi trật tự các phần trong cấu tạo của cụm từ và các thành phần trong cấu tạo của câu có hiệu quả diễn đạt như thế nào?Hiệu quả diễn đạtNhấn mạnh, làmnổi bật nội dungcần thông báoLàm tăng giá trị biểu cảmTìm những câu thơ, câu văn khác có hiện tượng thay đổi trật tự các phần trong cấu tạo của cụm từ và các thành phần trong cấu tạo của câu như những trường hợp ở các bài tập trên.Bài tập 4Bài tập củng cố:Thử làm nhà thơ“ hình anh lúc nắng chiều Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo” (Tố Hữu)“Hình anh rất đẹp lúc nắng chiều Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo” (Tố Hữu)Các câu thơ dưới đây đã bị thay đổi trật tựso với nguyên tác, em thử đoán xem ban đầunhà thơ đã viết như thế nào.Rất đẹpNhững bóng thù hắc ám đã tan tác Trời thu tháng tám đã sáng lại (Tố Hữu) những bóng thù hắc ám trời thu tháng tám (Tố Hữu)Đã tan tácĐã sáng lại tàu tiêu mấy giọt mưaKhen ai khéo vẽ cảnh tiêu sơ cổ thụ, tròn xoe tán tràng giang phẳng lặng tờ (Hồ Xuân Hương)Tàu tiêu thánh thót mấy giọt mưaKhen ai khéo vẽ cảnh tiêu sơCổ thụ xanh um, tròn xoe tánTràng giang trắng xoá phẳng lặng tờ (Hồ Xuân Hương)Thánh thótXanh omTrắng xoáXin tr©n träng c¶m ¬n