Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 10 - Tiết 107: Phong cách ngôn ngữ chính luận

TRƯỜNG THPT BC ĐẶNG TRẦN CƠNTỔ VĂNPHONG CÁCH NGƠN NGỮ CHÍNH LUẬN(TIẾT 107)NGỮ VĂN 10Giáo viên thực hiện: Lê Thị Thu HiềnXin kính chào quí Thầy Cơ KIỂM TRA KIẾN THỨCCâu 1: Đọc đoạn văn bản sau: Thuyền tôi trôi qua một nương ngô nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa. Mà tịnh không một bóng người. Cỏ gianh đồi núi đang ra những nõn búp. Một đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ gianh đẫm sương đêm. Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích ngày xưa (Nguyễn Tuân)Cho biết đoạn văn thuộc phong cách ngôn ngữ nào sau đây? a . Phong cách ngôn ngữ báo – công luận b. Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật c. Phong cách ngôn ngữ chính luận d. Phong cách ngôn ngữ khoa học ĐCâu 2:Quan sát và cho biết văn bản sau thuộc phong cách ngơn ngữ nào?Thứ sáu 09.11.2007, 10:00                                                    Tay cơ Lương Chí Dũng thắng nhà cựu vơ địch thế giới Ngày 7/11, tay cơ Việt Nam Lương Chí Dũng đã giành thắng lợi trước nhà vơ địch thế giới người Mỹ Earl Strickland với tỷ số 8-10 tại vịng 1/64 của Giải vơ địch Thế giới bi-a 9 bĩng, đang diễn ra tại Philíppin. Mặc dù là một tay cơ trẻ, lại bị Strickland dẫn trước, nhưng với bản lĩnh thi đấu vững vàng, Lương Chí Dũng đã lần lượt san bằng tỷ số và vươn lên dẫn trước Strickland.Sau thắng lợi tại ván đấu này, tay cơ Lương Chí Dũng đã giành một suất lọt vào vịng 1/32. Tại vịng 1/32, Lương Chí Dũng sẽ phải đối mặt với hạt giống số 2 của giải là tay cơ người Đức Ralf Soquet.Lương Chí Dũng cũng vừa giành một huy chương bạc tại Đại hội Thể thao trong nhà châu Á lần thứ hai diễn ra ở Ma Cao, Trung Quốc hồi đầu tháng 11 vừa qua./. TTXVNPhong cách ngơn ngữ báo chíPHONG CÁCH NGƠN NGỮ CHÍNH LUẬNTiếng ViệtTiết 107Tiết:107PHONG CÁCH NGƠN NGỮ CHÍNH LUẬN I. Văn bản chính luận và ngơn ngữ chính luận 1. Tìm hiểu văn bản chính luậnThời xưa, các văn bản chính luận thường viết theo các thể hịch, cáo, chiếu, biểu.Em hãy nhớ lại và kể tên các văn bản chính luận đã được học? Chiếu dời đơ (Lí Cơng Uẩn) Bình Ngơ đại cáo (Nguyễn Trãi)Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn)Chiếu cầu hiền (Ngơ Thì Nhậm).Kể các loại văn bản chính luận hiện đại mà em biết!Văn bản chính luận hiện đại- Các cương lĩnh; tuyên bố- Tuyên ngơn; lời kêu gọi, hiệu triệu- Các bài bình luận, xã luận- Các báo cáo, tham luận, phát biểu trong các hội thảo, hội nghị chính trịCHÚ Ý LẮNG NGHE ĐỂ TRẢ LỜI CÂU HỎI! Tổ 1-2: đoạn trích 1Tổ 3-4: đoạn trích 2 Cho biết: Nội dung của các đoạn trích trong các văn bản vừa nghe là gì? Mục đích của Bác Hồ khi viết và đọc các văn bản? Thái độ, quan điểm của người viết đối với những vấn đề được đề cập?Hỡi đồng bào cả nước! “Tất cả mọi người đều sinh ra cĩ quyền bình đẳng. Tạo hố cho họ những quyền khơng ai cĩ thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, cĩ quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngơn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy cĩ ý nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng cĩ quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do. Bản Tuyên ngơn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nĩi: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luơn luơn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”. Đĩ là những lẽ phải khơng ai chối cãi được. () HỒ CHÍ MINHTỔ 1-2TUYÊN NGƠN ĐỘC LẬP“Hỡi đồng bào tồn quốc!Chúng ta muốn hồ bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa.Khơng! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định khơng chịu mất nước, nhất định khơng chịu làm nơ lệ.Hỡi đồng bào!Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ơng, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, khơng chia tơn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp cứu Tổ quốc. Ai cĩ súng thì dùng súng, ai cĩ gươm thì dùng gươm, khơng cĩ gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước ()”. Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946 Hồ Chí MinhTỔ 3-4 LỜI KÊU GỌI TỒN QUỐC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP Cho biết: Nội dung của các trích đoạn vừa nghe là gì? Mục đích của Bác Hồ khi viết và đọc các văn bản? Thái độ, quan điểm của người viết đối với những vấn đề được đề cập?3 PHÚTCác tổ trình bàyĐỌC NHANH HAI VĂN BẢN B, C TRONG SÁCH GIÁO KHOA Cho biết:- Mục đích viết văn bản là gì?- Thái độ, quan điểm của người viết đối với những vấn đề được đề cập? CAO TRÀO CHỐNG NHẬT, CỨU NƯỚC Ngày 9-3-1945, ở Đơng Dương, phát xít Nhật quật thực dân Pháp xuống chân đài chính trị. Khơng đầy hai mươi bốn tiếng đồng hồ, trong các thành phố lớn, thực dân Pháp đều hạ súng xin hàng. Nhiều đội quân của Pháp nhằm biên giới cắm đầu chạy. Riêng ở Cao Bằng và Bắc Cạn, một vài đội quân của Pháp định thống nhất hành động với Quân Giải phĩng Việt Nam chống Nhật. Ở Bắc Cạn, họ đã cùng ta tổ chức “Ủy ban Pháp - Việt chống Nhật”. Nhưng khơng bao lâu họ cũng bỏ ta chạy sang Trung Quốc. Cĩ thể nĩi là quân Pháp ở Đơng Dương đã khơng kháng chiến và cơng cuộc kháng chiến ở Đơng Dương là cơng cụ duy nhất của nhân dân ta. ()(Trường Chinh, Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam, tập I, NXB Sự thật, 1976)Bình luận thời sự VIỆT NAM ĐI TỚIKhắp non sơng Việt Nam đang bừng dậy một sinh khí mới. Sinh khí ấy đang biểu hiện trên khuơn mặt từng người dân, trong từng thơn bản, ngõ phố, trên từng cánh đồng, cơng trường, trong từng viện nghiên cứu, trên các chốt tiền tiêu đầu sĩng, ngọn giĩ Rạo rực đất trời, rạo rực lịng người! () Đất nước đang căng tràn sức xuân trong ý chí và khát vọng vươn tới của 80 triệu người con đất Việt. Nguồn sinh lực mới được kết tụ và nhân lên trong xuân Giáp Thân đang hứa hẹn tạo ra một sức băng lướt mới trên con đường dài xây dựng một xã hội cơng bằng, dân chủ, văn minh. Xuân mới, thế và lực mới, chúng ta tự tin đi tới! (Theo báo Quân đội nhân dân, số Tết 2004)Xã luận Khái quát những nội dung vừa tìm hiểu, em hãy cho biết: mục đích viết văn bản chính luận? Thái độ quan điểm của người viết đối với những vấn đề được đề cập đến?Mục đích viết văn bản chính luận là để tác động đến dư luận xã hội, thuyết phục người đọc, người nghe bằng lý lẽ và lập luận dựa trên một quan điểm chính trị nhất định Nhìn chung, trong văn bản chính luận, người viết thường bày tỏ thái độ dứt khốt, rõ ràng để giữ vững quan điểm chính trị của mình. Quan điểm được thể hiện trong văn bản chính luận thường là những lý lẽ và bằng chứng xác thực được nhiều người quan tâm và ủng hộ. Quan điểm đĩ được lập luận chặt chẽ và xác đáng để khơng ai cĩ thể bác bỏ.Vì vậy, văn bản chính luận cĩ sức thuyết phục lớn đối với người đọc và người nghe. 2. Ngơn ngữ chính luậnTiết:107PHONG CÁCH NGƠN NGỮ CHÍNH LUẬNQUAN SÁT ĐỂ TRẢ LỜI!Em hãy cho biết các dạng tồn tại và phạm vi sử dụng của ngơn ngữ chính luận?Ở dạng viết: Ngơn ngữ chính luận được dùng trong các tác phẩm lí luận và các tài liệu chính trịỞ dạng nĩi: ngơn ngữ chính luận tồn tại trong những lời phát biểu hội nghị, các cuộc thảo luận, tranh luận..mang tính chất chính trịLƯU Ý ĐẶC BIỆT Khơng phải tất cả các phát biểu trong các hội nghị, đại hội đều theo phong cách ngơn ngữ chính luận (tùy theo nội dung, cĩ những bài phát biểu lại theo phong cách ngơn ngữ hành chính, khoa học).Chỉ cĩ những bài phát biểu mà nội dung bàn về chính trị, mang tính chất chính trị thì mới sử dụng ngơn ngữ chính luậnĐọc phần 2b. Sau đĩ phân biệt ngơn ngữ chính luận với ngơn ngữ dùng trong các văn bản khác (hội thảo khoa học, bình luận văn chương)?Ngơn ngữ dùng trong các HTKH, BLVCChỉ các phương tiện ngơn ngữ dùng trong các văn bản BLVC, HTKH nhằm diễn giải, phân tích, bình luận.. về một vấn đề nào đĩ trong đời sống xã hội, trong văn chương=> sử dụng phương pháp nghị luận Đồng tiền cơ hồ đã thành một thế lực vạn năng. Tài năng, nhan sắc, tình nghĩa, nhân phẩm, cơng lí đều khơng cịn cĩ nghĩa gì trước thế lực của đồng tiền. Tài tình, hiếu hạnh như Kiều cũng chỉ cịn là một mĩn hàng khơng hơn khơng kém () Hồi Thanh (Sơ khảo lịch sử văn học Việt Nam - quyển IV)Ví dụ:Là khái niệm để chỉ các phương tiện ngơn ngữ được dùng trong các văn bản chính luận hoặc trong phát biểu ở các hội nghị, hội thảo(cĩ màu sắc và hiệu quả tu từ riêng) nhằm trình bày, bình luận, đánh giá những vấn đề về chính trị, xã hội, văn hĩa, tư tưởng theo một quan điểm chính trị nhất địnhNgơn ngữ chính luận Hiện nay, các thế lực thù địch đang lợi dụng các vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tơn giáo để phá hoại chia rẽ thanh niên, chia rẽ khối đại đồn kết dân tộc; chúng dùng nhiều thủ đoạn tinh vi để tha hĩa thanh niên về chính trị, làm băng hoại về đạo đức, giá trị văn hĩa dân tộc, thể lực hịng dẫn tới sự chuyển hĩa chế độ. Trước tình hình đĩ, yêu cầu đặt ra trước mắt và lâu dài là tổ chức Đồn, Hội phải ra sức giúp Đảng tập hợp, đồn kết mọi tầng lớp thanh niên thành một khối vững chắc, hình thành một thế hệ thanh niên ưu tú, cĩ tài năng, cĩ bản lĩnh chính trị vững vàng, cĩ tinh thần yêu nước nồng nàn, sẵn sàng đương đầu và vượt qua mọi khĩ khăn, thánh thức (.) (Tổng bí thư Nơng Đức Mạnh)Ví dụ:LƯU Ý Khái quát những đặc điểm sử dụng ngơn ngữ trong các văn bản chính luận thành một số đặc trưng tiêu biểu, ta cĩ phong cách ngơn ngữ chính luậnTừ các nội dung vừa tìm hiểu, em hãy phân biệt khái niệm NGHỊ LUẬN và CHÍNH LUẬN? Nghị luận- Là một phương pháp tư duy (diễn giảng, bàn bạc, lập luận), một kiểu làm văn trong nhà trường (nghị luận văn chương, nghị luận xã hội)Chính luận- Là một phong cách ngơn ngữ độc lập với các phong cách ngơn ngữ khác- Sử dụng ở tất cả mọi lĩnh vực khi cần trình bày, diễn đạt- Chỉ thu hẹp trong phạm vi trình bày quan điểm về vấn đề chính trịPhim tài liệuLê DuẩnHồ Chí MinhPhạm Văn ĐồngTrường ChinhNguyễn Chí ThanhLUYỆN TẬPVì sao cĩ thể khẳng định đoạn văn sau thuộc phong cách chính luận? Một dân tộc đã gan gĩc chống ách nơ lệ của Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan gĩc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đĩ phải được tự do! Dân tộc đĩ phải được độc lập! (Hồ Chí Minh)Dùng nhiều từ chính trị: ách nơ lệ, phe Đồng minh, phát xít, tự do, độc lập.Câu văn mạch lạc, chặt chẽ Đoạn văn thể hiện rõ quan điểm chính trị về quyền độc lập, tự do của dân tộc taThái độ người viết thể hiện dứt khốt, rõ ràng, mạnh mẽĐoạn văn nào sau đây thuộc phong cách ngơn ngữ chính luận? Vì sao? a. Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, xí nghiệp có thể bị tàn phá, song nhân dân Việt Nam quyết không sợ!.Không có gì quý hơn độc lập, tự do!. Đến ngày thắng lợi, nhân dân ta sẽ xây dựng đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn. (HỒ CHÍ MINH) b. Trãn tråìi cọ nhỉỵng vç sao cọ ạnh sạng khạc thỉåìng, nhỉng con màõt cuía chụng ta phaíi chàm chụ nhçn thç måïi tháúy, vaì caìng nhçn thç caìng tháúy sạng. Vàn thå cuía Nguyãùn Âçnh Chiãøu cuỵng váûy. Cọ ngỉåìi chè biãút Nguyãùn Âçnh Chiãøu laì tạc giaí cuía Lủc Ván Tiãn, vaì hiãøu Lủc Ván Tiãn khạ thiãn lãûch vãư näüi dung (...), coìn êt biãút thå vàn yãu nỉåïc cuía Nguyãùn Âçnh Chiãøu, khục ca huìng trạng cuía phong traìo yãu nỉåïc chäúng boün xám lỉåüc Phạp lục chụng âãún båì coỵi nỉåïc ta cạch âáy 100 nàm. (Phảm Vàn Âäưng)VĂN BẢN AVề nhàLàm bài tập 2, 3 trong SGK trang 992. Đọc trước đoạn trích Một thời đại trong thi caTìm hiểu trước về nhà phê bình văn học Hồi Thanh; tìm hiểu thêm về phong trào thơ Mới (một số nhà thơ tiêu biểu: Xuân DIệu, Hàn Mặc Tử, Huy Cân; cái Tơi trong thơ Mới- Soạn các câu hỏi trong phần Hướng dẫn học bài trang 104; trên cơ sở đĩ, lập bảng so sánh sự giống và khác nhau giữa cái Tơi và cái Ta trong thơ cũ và thơ Mới (theo mẫu)So sánhGIỐNGKHÁCTHƠ CŨTHƠ MỚITHƠ CŨTHƠ MỚICÁI TƠICÁI TAXIN TẠM BIỆT!