Bài giảng lớp 7 môn Ngữ văn - Tuần 27 - Tiết 109, 110: Những trò lố hay là Va – ren và Phan Bội Châu

Tuần 27 tiết 109+110 Ngày soạn:26/03/2006 Ngày dạy : 28/03/2006 NHỮNG TRÒ LỐ HAY LÀ VA – REN VÀ PHAN BỘI CHÂU I. MỤC TIÊU BÀI HỌC Hiểu được giá trị của đoạn văn trong việc khắc hoạ sắc nét hai nhân vật Va – ren và Phan Bội Châu với hai tính cách, đại diện cho hai lực lượng xã hội phi nghĩa và chính nghĩa – thực dân Pháp và nhân dân Việt Nam- Hoàn toàn đối lập nhau trên đất nước ta thới kỳ Pháp thuộc Nhận ra và hiểu được nghệ thuật viết truyện hiện đại của Nguyễn Aùi Quốc. II. CHUẨN BỊ Bảng phụ ghi một số dẫn chứng. III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI DẠY A : Kiểm tra bài cũ : Nêu cảm nhận của em sau khi học xong tác phẩm : “Sống chết mặc bay”. Nêu giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo, và giá trị nghệ thuật của tác phẩm. B : Giới thiệu bài mới Giới thiệu khái quát về tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ GHI BẢNG GT tác phẩm : Được viết ngay sau khi Phan Bội Châu bị bắt cóc ở TQ và bị giam vào hoả lò chờ xử án còn Va - ren thì chuẩn bị nhậm chức toàn quyền ở Đông Dương. Đọc mẫu Học sinh đọc bài. Giáo viên nêu câu hỏi : Để đạt được mục đích đó tác giả đã tổ chức theo trình tự lập luận nào ? từ đó em hãy xác định bố cục VB. TL: Tác giả đi từ nhận xét khái quát đến những biểu hiện cụ thể về đức tính giản dị của Bác. Bố cục chia làm ba phần : Phần 1 từ đầu đến PBC vẫn bị giam trong tù à Giới thiệu Va –ren và trò lố đầu tiên của y. Phần 2 : Tiếp đến “ ..cũng như va ren không hiểu Phan Bội Châu” Trò lố chính thức của va – ren. Phần 3 : Còn lại : Thái độ của Phan Bội Châu với Va – ren. * Chuyển sang phần phân tích Giáo viên : Phần đầu của truyện tác giả đã viết Va ren nhận chăm sóc cụ PBC – Tại sao đây có thể coi là một trò lố đầu tiên ? TL: Đây có thể coi là trò lố đầu tiên vì thực chất việc nhận chăm sóc không phải do Va – ren tự nguyện mà là do sức ép của công luận Pháp ở Đông Dương. Mặt khác va – ren cũng mới nửa chính thức hứa cho nên có thể dễ dàng thay đổi.Mà hơn nữa nếu có chính thức thì chắc gì ông ta biết giữ lời hứa vì mấy khi quan toàn quyền biết giữ lời hứa. Giáo viên nêu câu hỏi : Tác giả đã dùng các ý gì để mai mỉa, tỏ ra không tin tưởng về lời hứa đó ? Học sinh trả lời: Tác giả nghi ngờ về thời gian và nội dung thực hiện. “Chăm sóc vụ ấy vào lúc nào và ra làm sao? ”. Tác giả chỉ ra những điều vô lý : “Chỉ muốn chăm sóc khi nào yên vị ”- coi lời hứa không quan trọng bằng việc ổn định công việc của mình.Hơn nữa trước khi thực hiện lời hứa lại chẳng có gì đặc ân với Phan Bội Châu cả.(Bốn tuần lễ đó va – ren mải mê với biết bao cuộc tiếp đón lố bịch còn PBC vẫn bị giam trong tù ) Giáo viên chốt lại : Như vậy với thái độ châm biếm, ngay khi giới thiệu Va – ren và lời hứa bịp bợm của y ta đã thấy được trò lố đầu tiên và sự thâm hiểm, xảo quyệt của y. * Hết tiết 109 chuyển sang tiết 110 Giáo viên hỏi : Trước khi cuộc gặp gỡ xẩy ra tác giả đã giới thiệu về hai nhân vật này qua những chi tiết nào ? Hai nhân vật này có nhân cách như thế nào với nhau? TL: Tác giả đưa ra các chi tiết Va – ren Phan Bội Châu Con người phản bội giai cấp vô sản Pháp Con người bị đuổi ra khỏi tập đoàn. Con người ruồng bỏ quá khứ, lòng tin, giai cấp. Kẻ phản bội nhục nhã. Con người đã phải hi sinh cả gia đình và của cải để xa lánh khỏi phải thấy mặt bọn cướp nước mình. Con người bị kết án tử hình vắng mặt- bị đày đoạ trong nhà giam, ngày đêm bị bóng dáng máy chém đe doạ vì tội “Yêu nước” Vị anh hùng xã thân vì độc lập. à Nhân cách đối lập. Giáo viên treo bảng phụ sự so sánh trên cho HS rõ. Giáo viên hỏi : Khi gặp gỡ hành động của Va – ren đối với Phan Bội Châu như thế nào ? hãy chỉ ra tính chất lố bịch của hành động đó? TL: - Vừa nói sẽ trả lại tự do vừa nâng cái gông đang xiết chặt PBC lên. - Vừa đấm vừa xoa (Vừa đề cao và dụ dỗ, song lại doạ công việc của PBC sẽ thất bại). - Đưa ra những lời hứa hão huyền ( Khai hoá Đông Dương, làm cho Việt Nam thành quốc gia tân tiến lớn, một xứ tự trị của nước Pháp!) - Lấy các tấm gương phản bội mà không bị trừng phạt để mua chuộc PBC rời bỏ sự nghiệp, trắng trợn hơn là hắn công khai đưa tấm gương phản bội của mình ra làm ví dụ : “Hãy nhìn tôi này ....tôi làm toàn quyền”. Mộtkẻ phản bội nhục nhã mà không biết nhụclại còn trâng tráo thuyết phục người khác làm theo gương của mình . Đó chính là trò lố bịch nhất của va- ren mà tácgiả gọi là trò lố chính thức. Giáo viên nhấn mạnh : Tác giả đã dùng một số lượng từ ngữ lớn , hình thức ngôn ngữ trần thuật để khắc hoạ tính cách của va –ren. Đó là một kẻ xảo quyệt,thực dụng đê tiện, bịp bợm một cách trắng trợn. Và trước thái độ của PBC hắn sủng sốt nhận ra mình .... Giáo viên nêu câu hỏi cho HS thảo luận : Em có nhận xét gì về ý nghĩa của thái độ im lặng, dửng dưng của Phan Bội Châu ? - Có phải im lặng là đồng ý không ? - Có phải im lặng là bất lực trong đối đáp không ? - Có phải im lặng là vì không hiểu được tiếng Pháp không ? - Sự im lặng dửng dưng và im lặng không dửng dưng khác nhau như thế nào ? Học sinh thảo luận – trả lời : Thái độ im lặng dửng dưng bộc lộ thái độ coi thường, khing bỉ và bản lĩnh kiên cường trước kẻ thù của PBC Giáo viên nêu câu hỏi : Nhận xét giọng điệu lời bình của tác giả trước hiện tượng im lặng ... của PBC Học sinh trả lời:Giọng điệu lời bình của tác giả thật hóm hỉnh, mỉa mai , góp phần làm rõ thêm thái độ tính cách của Phan Bội Châu. Giáo viên hỏi :Nếu tác phẩm kết thúc ở chỗ “.....không hiểu Va –ren” thì có được không ? Nhưng ở đây tác giả không kết thúc như vậy mà có thêm đoạn kết và lời tái bút theo em như thế thì giá trị của câu chuyện có gì khác ? TL: Ở đoạn kết tác giả miêu tả sự thay đổi nhẹ trên nét mặt người tù lừng tiếng – đôi ngọn râu mép của người tù nhếch lên một chút rồi lại hạ xuống ngay và cái đó chỉ diễn ra có một lần ..- PBC có mỉm cười như cánh ruồi lướt qua vậy. Đó là sự tiếp tục nâng cấp tính cách thái độ khinh bỉ của PBC trước kẻ thù. Ở phần tái bút thái độ của PBC không chỉ sự khinh bỉ kẻ thù mà còn bộc lộ sự căm ghét, giận dữ tột cùng ,một hành động chống trả quyết liệt: nhổ vào mặt kẻ thù. Giáo viên nhấn mạnh tách hàh động này riêng trong phần tái bút là một dụng ý nghệ thuật nhằm nhấn mạnh và làm nổi bất tính chất quan trọng của nó. Giáo viên hỏi : Em cảm nhận từ tác phẩm những giá trị nội dung và nghệ thuật nào đặc biệt? TL: Về nội dung tác phẩm đả kích tên toàn quyền Va ren với các hành động lố bịch của y ca ngợi nhân cách cao quý của nhà yêu nước PBC Về nghệ thuật : Truyện được xây dựng bằng tưởng tượng nhưng sinh động như thật. Tính chất hài hước, mỉa mai, châm biếm thấm đượm trong toàn truyện.Sử dụng biện pháp tương phản để khắc hoạ tính cách nhân vật. Giáo viên nhấn mạnh : Ngoài ý nghĩa văn học tácphẩm còn có ý nghĩa chính trị nó cổ động cho phong trào đòi thả nhà yêu nước PBC đồng thời vạch trần bộ mặt giả nhân giả nghĩa của bọn quan thầy thực dân. Giáo viên tóm lại về nội dung và nghệ thuật. Cho HS đọc ghi nhớ sgk. HS đọc ghi nhớ sgk ( 2 – 3 em). Giáo viên hướng dẫn HS thảo luận để làm bài tập 1 sgk Học sinh thảo luận rồi trình bày : - Thái độ của tác giả à PBC là ca ngợi , kính yêu, khâm phục... Ví dụ qua các dẫn chứng .... I. Đọc và tìm hiểu chung về văn bản 1. Tác giả và tác phẩm Tác giả : Nguyễn Aùi Quốc là bút danh của Bác Hồ khi Người hoạt động ở Pháp và viết văn, viết báo bằng tiếng Pháp. Tác phẩm : Được viết ngay sau khi Phan Bội Châu bị bắt cóc ở TQ và bị giam vào hoả lò chờ xử án còn Va - ren thì chuẩn bị nhậm chức toàn quyền ở Đông Dương. 2. Đọc và tìm hiểu từ khó. 3. Bố cục Bố cục chia làm ba phần : Phần 1 từ đầu đến PBC vẫn bị giam trong tù à Giới thiệu Va –ren và trò lố đầu tiên của y. Phần 2 : Tiếp đến “ ..cũng như va ren không hiểu Phan Bội Châu” Trò lố chính thức của va – ren. Phần 3 : Còn lại : Thái độ của Phan Bội Châu với Va – ren. II. PHÂN TÍCH 1. Va – ren và những trò lố của y trước khi gặp Phan Bội Châu - Y nhận chăm sóc cụ Phan Bội Châu nhưng đó lại là một lời hứa không phải do Va – ren tự nguyện mà là do sức ép của công luận Pháp ở Đông Dương - Đó là một lời hứa rất đáng nghi ngờ vì: + Mới nửa chính thức hứa cho nên có thể dễ dàng thay đổi. + Tác giả nghi ngờ về thời gian và nội dung thực hiện. “Chăm sóc vụ ấy vào lúc nào và ra làm sao? ”. + Hắn“Chỉ muốn chăm sóc khi nào yên vị ”à coi lời hứa không quan trọng bằng việc ổn định công việc của mình. + Hơn nữa trước khi thực hiện lời hứa lại chẳng có gì đặc ân với Phan Bội Châu cả.(Bốn tuần lễ đó va – ren mải mê với biết bao cuộc tiếp đón lố bịch còn PBC vẫn bị giam trong tù ) à Như vậy với thái độ châm biếm, ngay khi giới thiệu Va – ren và lời hứa bịp bợm của y ta đã thấy được trò lố đầu tiên và sự thâm hiểm, xảo quyệt của y 2. Va – ren gặp Phan Bội Châu – Trò lố chính thức Vừa nói sẽ trả lại tự do vừa nâng cái gông đang xiết chặt PBC lên. - Vừa đấm vừa xoa (Vừa đề cao và dụ dỗ, song lại doạ công việc của PBC sẽ thất bại). - Đưa ra những lời hứa hão huyền ( Khai hoá Đông Dương, làm cho Việt Nam thành quốc gia tân tiến lớn, một xứ tự trị của nước Pháp!) - Lấy các tấm gương phản bội mà không bị trừng phạt để mua chuộc PBC rời bỏ sự nghiệp, trắng trợn hơn là hắn công khai đưa tấm gương phản bội của mình ra làm ví dụ : “Hãy nhìn tôi này ....tôi làm toàn quyền”. àVa –ren một tên chính khách thực dân với nhân cách thấp hèn : một kẻ phản bội nhục nhã, một kẻ thực dụng đê tiện, một kẻ xào quyệt và bịp bợm trắng trợn đang thực hiện nhựng trò lố bịch đáng cười. 3. Thái độ của Phan Bội Châu đối với Va – ren * Trong cuộc đối thoại - Im lặng dửng dưng bộc lộ thái độ coi thường, khing bỉ và bản lĩnh kiên cường không chịu khuất phục trước kẻ thù của PBC. Thái độ ấy khiến kẻ thù phải ngạc nhiên, sửng sốt. * Phần kết : Có sự thay đổi nhẹ trên nét mặt, cái nhếch mép – nụ cười ruồi à Đó là sự tiếp tục nâng cấp tính cách thái độ khinh bỉ của PBC trước kẻ thù. * Phần tái bút : thái độ của PBC không chỉ sự khinh bỉ kẻ thù mà còn bộc lộ sự căm ghét, giận dữ tột cùng ,một hành động chống trả quyết liệt: nhổ vào mặt kẻ thù. à PBC Một nhà yêu nước sâu sắc, luôn chiến đấu hi sinh vì lí tưởng cứu nước, luôn kiên cường, bất khuất không sợ gian khổ tù đày, ý chí vững vàng không để kẻ thù mua chuộc . Ông tiêu biểu cho khí phách Việt Nam. GHI NHỚ ( SGK) III. LUYỆN TẬP Bài 1 IV. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ Đọc diễn cảm đoạn văn em thích. Học bài. Làm bài tập .Chuẩn bị bài sau : Dùng cụm chủ – vị để mở rộng câu