Bài giảng Lịch sử Lớp 6 - Bài 4: Xã hội nguyên thủy

Bài 4 XÃ HỘI NGUYÊN THUỶ Hoạt động khởi động Đặt vấn đề: nếu cuộc sống hiện đại biến mất – không có tivi, không có điện em sẽ sinh sống như thế nào ? Đời sống của em lúc này có giống với người nguyên thuỷ hay không ? 1. Các giai đoạn tiến triển của xã hội nguyên thuỷ Nêu các giai đoạn phát triển của xã hội nguyên thuỷ Đặc điểm của mỗi giai đoạn Kể tên một số hoạt động của con người thời nguyên thuỷ trong đoạn văn sau: “Họ sống lang thang trong các khu rừng nhiệt đới, ngủ trong hang động mái đá. Do trình độ thấp kém, công cụ lao động thô sơ, lại sống trong điều kiện tự nhiên hoang dã, người nguyên thuỷ không thể sống lẻ loi mà đã biết tập hợp thành từng bầy (). Mỗi bầy đều có người đứng đầu, có sự phân công công việc giữa nam và nữ. () Do sự phát triển của lực lượng sản xuất với hình thức sống định cư, dùng lửa đã thắt chặt mối quan hệ của cộng đồng nguyên thuỷ. Bầy người nguyên thuỷ với mối quan hệ lỏng lẻo đã không còn thích hợp nữa và dần dần được thay thế bằng một cộng đồng mới ổn định hơn (Lương Ninh (2009), Lịch sử thế giới cổ đại , Nxb Giáo dục Hà Nội, tr. 15, 17) - Xã hội nguyên thuỷ phát triển qua ba giai đoạn: bầy người nguyên thuỷ, thị tộc, bộ lạc - Họ sống lệ thuộc vào tự nhiên; cùng làm và cùng hưởng thụ bằng nhau 1. Các giai đoạn tiến triển của xã hội nguyên thuỷ Hs quan sát các hình 4.2, 4.4, 4.5 và đọc thêm thông tin trong sách giáo khoa, hãy trả lời các câu hỏi sau II. Đời sống vật chất của người nguyên thuỷ 1. Lao động và công cụ lao động Câu hỏi: + kể tên các công cụ lao động của người nguyên thuỷ + làm thế nào mà em nhận biết đâu là hòn đá nhặt, đâu là hòn đá chế tác ? Quan sát hình dưới, em hãy mô tả cách chế tạo công cụ đá của người nguyên thuỷ. Quan sát hình 4.4, em hãy cho biết người nguyên thuỷ dùng cách nào để biến những cục đá, cành cây, xương thú thành vật sắc bén để hoat động ? Những hòn đá, xương thú bị con người tác động làm thay đổi kích thước ban đầu thì trở thành công cụ lao động rất sắc bén. Các nhà khảo cổ gọi các công cụ lao động này là những cái gì ? Em có nhận xét gì về hình dáng, kích thước của các rìu tay và mảnh tước ? Họ làm những cái rìu tay, mảnh tước này để làm gì ? Chế tạo công cụ kim loại Công cụ bằng đồng Quan sát bản đồ, em hãy cho biết các di chỉ đồ đá ở Việt Nam được tìm thấy ở đâu ? Quan sát hình 4.3, em hãy cho biết người nguyên thuỷ dùng cách nào để tạo ra lửa? Họ dùng lửa để làm gì ? - Khi người tinh khôn xuất hiện, họ còn chế tác công cụ nữa không ? - Đó là những công cụ lao động nào ? Quan sát hình 4.6, em hãy miêu tả cách chế tác ra rìu mài lưỡi của người nguyên thuỷ. Rìu mài lưỡi dùng để làm gì ? dựa vào bức vẽ và cho biết: con người đã săn bắt các con vật bằng cách nào ? sau khi săn bắn được con vật, con người sẽ làm gì tiếp theo ? Săn mamouth - Ban đầu, người tối cổ chỉ biết cầm hòn đá trên tay; về sau họ biết ghè đá tạo thành công cụ lao động, tạo ra lửa để sưởi ẩm và nướng thức ăn - Người tinh khôn biết mài đá làm công cụ, làm cung tên nên nguồn thức ăn phong phú hơn. II. Đời sống vật chất của người nguyên thuỷ 1. Lao động và công cụ lao động II. Đời sống vật chất của người nguyên thuỷ Lao động và công cụ lao động Từ hái lượm, săn bắt đến trồng trọt chăn nuôi dựa vào hình 4.8 và cho biết: liệt kê các hoạt động của con người thời nguyên thuỷ. Câu hỏi gợi mở cho hình 4.9: Con người sử dụng cái gì để nấu ăn ? Con người nấu ăn bằng cách nào ? Ngoài nấu ăn, lửa còn được dùng làm gì nữa ? Việc săn bắt, hái lượm cho thấy cuộc sống của con người như thế nào ? Việc săn bắt, hái lượm cho thấy con người lúc này đã có nhận thức về cây trồng, vật nuôi ? Nhà văn Antoine de Saint – Exupéry trong tác phẩm “Hoàng tử bé” có đoạn: “nếu hoàng tử bé thuần dưỡng được con cáo, hoàng tử bé và con cáo sẽ thấy cần nhau: “thiết lập mối quan hệ” Em có suy nghĩ gì về đoạn trích trên của nhà văn de Saint – Exupéry ? Theo em, tác dụng của việc thuần dưỡng vật nuôi để làm gì ? Em hãy tìm ra chi tiết chứng tỏ con người biết thuần dưỡng động vật qua hình 4.9 Việc hoang mạc Sahara cằn cỗi khiến chúng ta liên tưởng đến vấn đề gì của xã hội hiện nay ? Chúng ta cần phải có những việc làm thiết thực nào trước vấn đề thực tế đó ? Cư dân nguyên thuỷ bắt đầu định cư từ lúc nào ? Nền nông nghiệp sơ khai đầu tiên của cư dân Việt cổ xuất hiện ở nền văn hoá nào ? Quan sát hình trên, em cho biết: cư dân Hoà Bình trồng lúa bằng cách nào ? Mô hình minh họa cư dân Văn hóa Hòa Bình Hệ thống hang động phong phú ở Hòa Bình từng là nơi sinh sống của người Hòa Bình thời tiền sử. Ảnh: Một góc hang núi Đầu Rồng (Cao Phong) Em có nhận xét gì về phạm vi hoạt động của người nguyên thuỷ ở Việt Nam ? II. Đời sống vật chất của người nguyên thuỷ Lao động và công cụ lao động Từ hái lượm, săn bắt đến trồng trọt chăn nuôi - Ban đầu, người nguyên thuỷ chủ yếu là hái lượm và săn bắt. Về sau, họ biết trồng trọt và chăn nuôi, định cư. - Người nguyên thuỷ ở Việt Nam biết làm nông nghiệp từ thời văn hoá Hoà Bình (10.000 năm); sau đó định cư ở nhiều nơi như Cái Bèo, Hạ Long, Bàu Tró III. Đời sống tinh thần của người nguyên thuỷ Đây là hoạt động gì của người nguyên thuỷ Việt Nam trong văn hoá Hoà Bình ? Ý nghĩa. - Cư dân đã khắc những hình gì ở hai hình 4.10 và 4.11 ? Em có nhận xét gì qua các bức hình khắc này ? - Người nguyên thuỷ chôn người chết theo công cụ và đồ trang sức. - Họ biết vẽ trên các vách hang động III. Đời sống tinh thần của người nguyên thuỷ Luyện tập và vận dụng