Bài giảng Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự Nguyễn thị tuyết mai Trường thcs yên bắc Phòng gd&đt duy tiên – hà nam Chào mừng các thày cô giáo đến dự hội thi “giáo viên giỏi” cấp trường Năm học: 2008 – 2009 Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ? ... - ấy thế mà bây giờ đổ dốn ra thế đáy ! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào... Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nướcthì cứ cho mỗi đứa một nhát. Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ hôm nay thấy bố có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ử ? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng, hắt hủi đấy ư ? Khốn nạn, bằng ngần ấy tuổi đầu... Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( Kim Lân, Làng ) Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ? ... - ấy thế mà bây giờ đổ dốn ra thế đấy !  Lời của những người phụ nữ tản cư.  Tham gia vào câu chuyện có ít nhất hai người  Có hai lượt lời: + Lời hỏi (lời trao) + Lời đáp  Đầu mỗi lời trao, lời đáp đều có gạch đầu dòng Hình thức đối thoại Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ? ... - ấy thế mà bây giờ đổ dốn ra thế đáy ! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào... Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nướcthì cứ cho mỗi đứa một nhát. Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ hôm nay thấy bố có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ử ? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng, hắt hủi đấy ư ? Khốn nạn, bằng ngần ấy tuổi đầu... Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( Kim Lân, Làng ) Câu văn:" Hà, nắng gớm, về nào..."  Lời của ông Hai tự nói với chính mình  Đây không phải là lời đối thoại vì: + Nội dung ông Hai nói không hướng tới người tiếp chuyện. + Lời của ông Hai không liên quan đến tình huống giao tiếp và sau câu nói không có ai trả lời Đây là một câu độc thoại - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nướcthì cứ cho mỗi đứa một nhát. - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. Đối thoại và độc thoại thành lời: * Giống nhau: Đều phát thành lời và có gạch đầu dòng. * Khác nhau: + Đối thoại: Hướng tới người tiếp chuyện và có ít nhất hai người. + Độc thoại thành lời: Không hướng tới đối tượng nào và là lời nhân vật tự nói. Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ? ... - ấy thế mà bây giờ đổ dốn ra thế đáy ! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào... Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nướcthì cứ cho mỗi đứa một nhát. Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ hôm nay thấy bố có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ử ? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng, hắt hủi đấy ư ? Khốn nạn, bằng ngần ấy tuổi đầu... Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. ( Kim Lân, Làng ) Các câu: "Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ử ? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng, hắt hủi đấy ư ? Khốn nạn, bằng ngần ấy tuổi đầu..." - Ông Hai tự hỏi chính mình - Không phát ra thành tiếng mà diễn ra trong suy nghĩ - Không có gạch đầu dòng  Độc thoại nội tâm * Giống nhau: Đều là độc thoại * Khác nhau: + Độc thoại thành lời: Phát ra thành lời, có dấu gạch ngang. + Độc thoại nội tâm: Không phát ra thành lời. không có gạch đầu dòng. Ghi nhớ * Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự. * Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp( mỗi lượt lời là một gạch đầu dòng). * Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đổ trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu có gạch đầu dòng ; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng. Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm. BT 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây? Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền. Vẫn những tiền cua, tiền đỗ, tiền kẹo... Vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày. - Này, thầy nó ạ. ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì. - Thầy nó ngủ rồi à ? - Gì ? Ông lão khẽ nhúc nhích. - Tôi thấy người ta đồn.... Ông lão gắt lên: - Biết rồi ! Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt. (Kim Lân) Chân thành cảm ơn các thày cô giáo và các em học sinh đã giúp tôi hoàn thành bài giảng này