Bài giảng Bài 15: Phân tích tác phẩm tự sự dân gian trong chương trình ngữ văn trung học cơ sở

BÀI 15: PHÂN TÍCH TÁC PHẨM TỰ SỰ DÂN GIAN TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN THCS Chào mừng quí thầy, cô giáo về tham dự lớp bồi dưỡng thường xuyên môn Ngữ văn. BÀI 15: PHÂN TÍCH TÁC PHẨM TỰ SỰ DÂN GIAN TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN THCS 1. Những điều cần nắm về tác phẩm tự sự dân gian: a. Định nghĩa : Tự sự là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đên sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa. Tự sự giúp người kể giải thích sự việc, tìm hiểu con người, nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen chê. BÀI 15: PHÂN TÍCH TÁC PHẨM TỰ SỰ DÂN GIAN TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN THCS b. Phân loại: Văn bản tự sự: T sự V H viết T sự dân gian: Thần thoại. Truyền thuyết Cổ tích Truyện ngụ ngôn Truyện cười Tự sự Trung đại Tự sự Hiện đại. THẢO LUẬN NHÓM * Nhóm 1: Vĩnh Linh, Gio Linh. * Nhóm 2: Đông Hà, Cam Lộ, Đa ka rông. * Nhóm 3:Thị xã Quảng Trị, Triệu Phong. * Nhóm 4: HảiLăng, Hướng Hóa. *Nhóm 1: Bạn hiểu thế nào là tác phẩm tự sự dân gian? Có những loại tự sự dân gian nào? Lấy ví dụ minh họa? * Nhóm 2: Cốt truyện tác phẩm tự sự có 5 phần, điều đó có mâu thuẫn với bố cục văn bản 3 phần hay không? Làm thế nào để thống nhất cốt truyện 5 phần với bố cục 3 phần thường gặp? * Nhóm 3: Thế nào là truyện cổ tích? Truyện cổ tích có thể chia làm mấy loại? Phân loại các truyện cổ tích trong sách Ngữ Văn 6. * Nhóm 4: Cần lưu ý điều gì khi phân tích truyện cười? *Nhóm 1: Bạn hiểu thế nào là tác phẩm tự sự dân gian? Có những loại tự sự dân gian nào? Lấy ví dụ minh họa? Đáp án: Tác phẩm tự sự dân gian là tác phẩm dùng phương thức tự sự là chính để trình bày. + Thần thoại ( VD: Thần Trụ trời). + Truyền thuyết ( VD: An Dương Vương). + Cổ tích ( VD: Cây tre trăm đốt). + Truyện ngụ ngôn ( VD: Chân, tay,tai,mắt, miệng). + Truyện cười ( VD:lợn cưới áo mới). * Nhóm 2: Cốt truyện tác phẩm tự sự có 5 phần, điều đó có mâu thuẫn với bố cục văn bản 3 phần hay không? Làm thế nào để thống nhất cốt truyện 5 phần với bố cục 3 phần thường gặp? 5 phần của cốt truyện Trình bày Thắt nút Phát triển Cao trào Mở nút 3 phần của một văn bản tự sự: Mở bài: Giới thiệu chung về nhân vật, sự việc. Thân bài: Diễn biến sự việc. Kết bài: Kết cục sự việc. * KL: Không mâu thuẫn mà có điểm chung thống nhất. Trình bày. Thắt nút, phát triển, cao trào. Mở nút * Nhóm 3: Thế nào là truyện cổ tích? Truyện cổ tích có thể chia làm mấy loại? Phân loại các truyện cổ tích trong sách Ngữ Văn 6. * Định nghĩa: - Truyện cổ tích là loại truyện dân gian kể về cuộc đời của một số kiểu nhân vật quen thuộc: + Nhân vật bất hạnh. + Nhân vật dũng sĩ và nhân vật có tài năng kì lạ. + Nhân vật thông minh và nhân vật ngốc nghếch. + Nhân vật là động vật. - Truyện cổ tích thường có yếu tố hoang đường, thể hiện ước mơ niềm tin của nhân dân về chiến thắng cuối cùng của cái thiện đối với cái ác, cái tốt đối với cái xấu, sự công bằng đối với sự bất công. * Truyện cổ tích chia làm 3 loại: Truyện cổ tích về loài vật: Truyện cổ tích thần kỳ: Truyện cổ tích sinh hoạt: * Phân loại: - “Thạch Sanh”, “Cây bút thần”, “Sọ Dừa”: Thuộc truyện cổ tích thần kỳ. “Em bé thông minh”: Thuộc truyện cổ tích sinh hoạt. “Ông lão đánh cá và con cá vàng”: Thuộc truyện do tác giả viết lại dựa vào mô típ của truyện cổ tích. * Nhóm 4: Cần lưu ý điều gì khi phân tích truyện cười? Nắm được đó là loại truyện cười hài hước hay châm biếm. Cái đáng cười của tác phẩm là gì? Nghệ thuật gây cười của tác giả dân gian.( Sử dụng kết cấu, tình huống, ngôn ngữ, chơi chữ, yếu tố tục...). Ý nghĩa của tiếng cười. 2. Thiết kế bài dạy tác phẩm tự sự dân gian: * Thiết kế của một giáo án phần văn hiện nay thường : I. Mục tiêu ( Kiến thức, kĩ năng, thái độ). II.Chuẩn bị: 1. Giáo viên: 2. Học sinh: III. Tiến trình lên lớp: Bước 1. Ổn định. Bước 2. Kiểm tra bài cũ. Bước 3. Bài mới. A.Tìm hiểu chung 1. Tác giả, tác phẩm 2. Đọc, tìm hiểu chú thích. 3. Bố cục B. Phân tích văn bản C. Tổng kết (Ghi nhớ nội dung nghệ thuật). D. Luyện tập. *Đối với tác phẩm tự sự nói chung và tự sự dân gian nói riêng có 3 cách tiếp cận nội dung và nghệ thuật: Cách 1: Theo trình tự kết cấu: Cách 2: Theo nhân vật hoặc theo tuyến nhân vật. Cách 3: Nêu lên các vấn đề mà tác phẩm đặt ra: Cách 1: Theo trình tự kết cấu: 3 phần: Mở bài: Giới thiệu chung về nhân vật, sự việc. Thân bài: Diễn biến sự việc. Kết bài: Kết cục sự việc. Cách 2: Theo nhân vật hoặc theo tuyến nhân vật. -Tuyến nhân vật chính diện: người lương thiện, hiền lành, đại diện cho cái tốt, cái thiện. Tuyến nhân vật phản diện: người xấu, đại diện cho cái ác, cái xấu. * Từ đó làm nổi bật chủ đề tư tưởng và ý nghĩa của tác phẩm. Cách 3: Nêu lên các vấn đề mà tác phẩm đặt ra: Đòi hỏi người dạy phải cảm nhận đúng và chính xác vấn đề của tác phẩm. Nghiên cứu thiết kế baì dạy : Tiết 25 – 26: EM BÉ THÔNG MINH ( Trang 58 tài liệu bồi dưỡng) THẢO LUẬN: Nhóm 1: Thiết kế theo cách nào và tác dụng của cách thiết kế đó? Nhóm 2: Nhận xét về hệ thống câu hỏi, phiếu học tập của bài soạn? Nhóm 3: Nhận xét về hoạt động của Thầy và trò được thể hiện trong bài soạn? Nhóm 4: Hiệu quả có thể đạt được qua cách thiết kế này với mọi đối tượng học sinh? 3. Một số lưu ý: - Điều quan trọng và trực tiếp nhằm đạt được kết quả trong quá trình giúp học sinh tiếp cận văn bản văn học nói chung và văn bản tự sự dân gian nói riêng là phương php giảng dạy. Dù có thể có những cách đi chung cho dạng văn bản song kết quả từng tiết dạy lại phụ vào phương pháp của Giáo viên với cách tổ chức các hoạt động, hệ thống câu hỏi phát vấn, quả trình sử dụng phương tiện, đặc biệt là khả năng sử dụng, chuyển tải kiến thức và tâm huyết nghề nghiệp. - Dạy tác phẩm tự sự dân gian phải biết gắn với thời kì lịch sử, gắn với suy nghĩ cuộc sống của nhân dân ở thời kì đó, đặc biệt hiểu được giá trị đích thực của tác phẩm là hướng đến cái tốt, cái hoàn thiện. Cảm ơn quí thầy, cô giáo