Bài giảng Tiết 95: Ẩn dụ

KiÓm tra bµi cò Nh©n ho¸ lµ g×? Cã nh÷ng kiÓu nh©n ho¸ nµo th­êng gÆp? H·y viÕt ba c©u v¨n cã sö dông phÐp nh©n ho¸ theo ba c¸ch. TiÕt 95: Anh ®éi viªn nh×n B¸c Cµng nh×n l¹i cµng th­¬ng Ng­êi cha m¸i tãc b¹c §èt löa cho anh n»m. (Minh HuÖ) ? Côm tõ “Ng­êi Cha” dïng ®Ó chØ ai? V× sao cã thÓ vÝ nh­ vËy? ? Côm tõ “Ng­êi Cha” dïng ®Ó chØ ai? V× sao cã thÓ vÝ nh­ vËy? Côm tõ “Ng­êi Cha” ®Ó chØ B¸c Hå. Cã thÓ vÝ nh­ vËy v×: B¸c vµ Ng­êi Cha cã nh÷ng phÈm chÊt gièng nhau ( tuæi t¸c, t×nh yªu th­¬ng, sù ch¨m sãc chu ®¸o víi con...) Èn dô lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn t­îng nµy b»ng tªn sù vËt, hiÖn t­îng kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. ? H×nh ¶nh “mÆt trêi” trong c©u th¬ nµo d­íi ®©y ®­îc dïng theo lèi Èn dô: MÆt trêi mäc ë ®»ng ®«ng. ThÊy anh nh­ thÊy mÆt trêi Chãi chang khã ngã, trao lêi khã trao. C. Tõ Êy trong t«i bõng n¾ng h¹ MÆt trêi ch©n lÝ chãi qua tim. D. B¸c nh­ ¸nh mÆt trêi xua mµn ®ªm gi¸ l¹nh. ? C¸ch nãi trªn ®©y cã g× gièng vµ kh¸c víi phÐp so s¸nh? * Gièng: ®Òu lµ ®èi chiÕu sù vËt nµy víi sù vËt kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång víi nhau. * Kh¸c: - So s¸nh: cã hai vÕ A-B, tõ chØ ph­¬ng diÖn so s¸nh, tõ so s¸nh. - Èn dô: Èn ®i sù vËt, sù viÖc ®­îc so s¸nh (vÕ A), ph­¬ng diÖn so s¸nh, tõ so s¸nh, chØ cßn vÕ B ( mét lo¹i so s¸nh ngÇm). VÒ th¨m nhµ B¸c lµng Sen, Cã hµng r©m bôt th¾p lªn löa hång ( NguyÔn §øc MËu) -> Èn dô c¸ch thøc chØ sù “në hoa” “löa hång” chØ “mµu ®á” cña hoa r©m bôt “th¾p” c¸ch thøc thùc hiÖn h×nh thøc t­¬ng ®ång -> Èn dô h×nh thøc Chao «i, tr«ng con s«ng, vui nh­ thÊy n¾ng gißn tan sau k× m­a dÇm, vui nh­ nèi l¹i chiªm bao ®øt qu·ng. -“n¾ng” kh«ng thÓ dïng vÞ gi¸c ®Ó c¶m nhËn mµ ph¶i dïng thÞ gi¸c. Nh­ vËy ë ®©y ®· cã sù chuyÓn ®æi c¶m gi¸c: thÞ gi¸c-> vÞ gi¸c. -> Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c. -> Èn dô phÈm chÊt. VÝ B¸c Hå vµ Ng­êi Cha v× cã sù t­¬ng ®ång vÒ phÈm chÊt. Cã bèn kiÓu Èn dô th­êng gÆp lµ: Èn dô h×nh thøc Èn dô c¸ch thøc Èn dô phÈm chÊt Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c HÖ thèng kiÕn thøc ®· häc vÒ Èn dô: LuyÖn tËp -> Èn dô lµm cho c©u nãi cã tÝnh hµm sóc cao h¬n . - C¸ch 1: C¸ch diÔn ®¹t b×nh th­êng ( chØ nh»m môc ®Ých th«ng b¸o) - C¸ch 2: Cã sö dông so s¸nh - C¸ch 3: Cã sö dông Èn dô Bµi tËp 1: cã tÝnh h×nh t­îng, biÓu c¶m h¬n so víi c¸ch nãi b×nh th­êng - “kÎ trång c©y”: ng­êi lao ®éng, ng­êi lµm ra thµnh qu¶. -> Cã nÐt t­¬ng ®ång vÒ phÈm chÊt víi “ng­êi lao ®éng, ng­êi g©y dùng - t¹o ra thµnh qu¶. -> Èn dô phÈm chÊt a. ¨n qu¶, kÎ trång c©y: - mùc, ®Ìn: cã nÐt t­¬ng ®ång vÒ phÈm chÊt víi “c¸i xÊu”. ®Ìn, s¸ng: cã nÐt t­¬ng ®ång vÒ phÈm chÊt víi c¸i tèt, c¸i hay, c¸i tiÕn bé. > Èn dô phÈm chÊt b. mùc, ®en; ®Ìn, s¸ng: - “¨n qu¶”: nh÷ng ng­êi thõa h­ëng thµnh qu¶ -> Cã nÐt t­¬ng ®ång vÒ c¸ch thøc víi “sù h­ëng thô thµnh qu¶ lao ®éng”. -> Èn dô c¸ch thøc Bµi tËp 2: - thuyÒn: chØ “ng­êi ®i xa” - bÕn: chØ “ng­êi ë l¹i” -> Cã nÐt t­¬ng ®ång vÒ phÈm chÊt. c. thuyÒn, bÕn: - “MÆt trêi trong l¨ng”: Èn dô, chØ B¸c Hå v× cã nÐt t­¬ng ®ång vÒ phÈm chÊt ( C¶ B¸c vµ mÆt trêi ®Òu lµ céi nguån cña cuéc sèng, h¹nh phóc). d. “mÆt trêi” Bµi tËp 3: a. thÊy mïi håi chÝn (ch¶y) qua mÆt. thÞ gi¸c-> khøu gi¸c -> xóc gi¸c. - T¹o liªn t­ëng míi l¹, mïi håi Êy nh­ ®äng l¹i, nhiÒu, ch¶y trµn. b. ¸nh n¾ng (ch¶y) ®Çy vai. thÞ gi¸c -> xóc gi¸c - Liªn t­ëng thó vÞ, míi mÎ, ®éc ®¸o: ¸nh n¾ng rùc rì, chan hßa, bao phñ mäi c¶nh vËt, con ng­êi. Bµi tËp 3: c. TiÕng r¬i rÊt (máng) nh­ lµ r¬i nghiªng. thÝnh gi¸c -> thÞ gi¸c, xóc gi¸c - C¶m nhËn míi mÎ: tiÕng r¬i rÊt nhÑ, khÏ, gîi d¸ng bay cña l¸. d. (¦ít) tiÕng c­êi cña bè. xóc gi¸c, thÞ gi¸c -> thÝnh gi¸c - Liªn t­ëng míi l¹, sinh ®éng: c¶m nhËn cña c¸i nh×n trÎ th¬ vÒ sù hoµ ®ång cña thiªn nhiªn vµ con ng­êi. Bµi tËp 4: §iÒn mét tõ thÝch hîp vµo chç trèng ®Ó t¹o phÐp Èn dô cho c¸c c©u v¨n, c©u th¬ sau: d©y m­íp, d©y chÞ d©y em C¾t d©y bÇu d©y bÝ Ch¼ng ai c¾t………………… 2. phung phÝ, n­íng Chóng ta kh«ng nªn..................tiÒn b¹c cña cha mÑ. d©y chÞ d©y em n­íng Ph©n tÝch h×nh ¶nh Èn dô trong khæ th¬ sau: “ ChØ cã thuyÒn míi hiÓu, BiÓn mªnh m«ng nh­êng nµo. ChØ cã biÓn míi biÕt ThuyÒn ®i ®©u vÒ ®©u”. ( “ThuyÒn vµ biÓn”- Xu©n Quúnh) “ThuyÒn” vµ “biÓn” lµ cÆp h×nh ¶nh Èn dô ®Ó chØ løa ®«i: ng­êi con g¸i (biÓn) vµ ng­êi con trai (thuyÒn) trong mét t×nh yªu s©u nÆng, thiÕt tha. Hai t©m hån ®· “hiÓu”, ®· “biÕt” nhau, ®· n­¬ng tùa vµo nhau, g¾n bã víi nhau. Ch÷ “hiÓu” vµ ch÷ “biÕt” cho thÊy mét t×nh yªu v« cïng s©u s¾c vµ m·nh liÖt. Lµm bµi tËp cßn l¹i. Bµi tËp thªm: T×m Èn dô trong tôc ng÷, ca dao. So¹n bµi: Ho¸n dô.