Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Tây tiến - Quang Dũng (tiết 16)

Quang DũngTây Tiếntác giả- tác phẩm1.Tác giả. Tên thật: Bùi Đình Diệm (1921-1988). Quê quán: Đan Phượng- Hà Tây.Các tác phẩm chính: “Mùa hoa gạo”( truyện ngắn, 1950). “Nhà đồi”” (truyện kí, 1970). “Gương mặt Hồ Tây” ( bút kí, 1984). “Mây đầu ô’’ (1986). Phong cách nghệ thuật: Hào hoa, lãng mạn.2. Hoàn cảnh ra đời bài thơ. Tây Tiến: Là đơn vị quân đội thành lập đầu năm 1947, phần lớn là thanh niên Hà Nội. Nhiệm vụ: Phối hợp bộ đội Lào, để bảo vệ biên giới Việt Lào, tiêu hao lực lượng Pháp. Địa bàn hoạt động: Tây Bắc hiểm trở, hùng vĩ.Một ngày cuối năm 1948, tại Phù Lưu Chanh, nhà thơ nhớ về đơn vị cũ, viết lên bài thơ.Cảm xúc chủ đạo của bài thơ Nỗi nhớ (Tây Bắc + Người lính Tây Tiến)Tây Tiến = (Cảm hứng lãng mạn + Bút pháp bi tráng)“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”Phân tích.I. Nỗi nhớ dựng kỉ niệm thành bức tranh Tây Bắc nhấp nhô núi rừng hiểm trở hùng vĩ.II. Nỗi nhớ toả ra trong tình quân dân thắm thiết và Tây Bắc mộng mơ.III. Nhớ về người lính Tây Tiến gian khổ mà hào hùng lãng mạn.I. Nỗi nhớ dựng kỉ niệm thành bức tranh Tây Bắc nhấp nhô núi rừng hiểm trở, hùng vĩ. 1. Nỗi nhớ được đánh thức qua nhiều địa danh thân thiết.Sài Khao.Mường Lát.Pha Luông.Mường HịchMai ChâuĐịa danh không sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian.Mà theo logic và trật tự của cảm xúc.2. Hiện về với thiên nhiên hùng vĩ, hiểm trở bằng nhạc và họa.“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm.Heo hút cồn mây súng ngửi trời.Ngàn thước lên cao ngàn thưỡc xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơi”Bằng nhạcBằng hoạC1: Gập ghềnh nhiều thanh trắc(5/7), điệp từ “dốc”.C1: Nửa đầu nhìn từ dưới lên, nửa sau nhìn từ trên xuống.C3: Nhịp 4/3 bẻ đôi câu thơ bên hai sườn dốc núi. C4: Đột ngột hạ xuống toàn thanh bằng.C2: Trải dài theo chiều rộng “heo hút cồn mây”.Chiều cao: thể hiện qua “súng ngửi trời”.3. Nỗi nhớ tạo ra nhiều vẻ lạ của núi rừng Tây Bắc.Vẻ hoang dại bí mậtBút pháp biến ảo“Chiều chiều oai linh thác gầm thét.Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói.Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”.Tiểu kết.“ Chúng tôi hành quân bằng đôi chân thực sự đã nếm mùi Tây Tiến. Chúng tôi mở rừng, ăn rừng, ngủ rừng” (Quang Dũng) Hiện thực. Lãng mạn.II. Nỗi nhớ toả ra trong tầng cảm xúc tình quân dân thắm thiết và Tây Bắc mộng mơ.1. Cảnh đêm liên hoan lửa trại.“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa.Kìa em xiêm áo tự bao giờ”ánh sáng rực rỡâm nhạc chơi vơi.Con người duyên dáng tình tứ“Bừng lên hội đuốc hoa”“Khèn lênman điệu”“Kìa em”“Nàng e ấp”2. Cảnh sông nước mây trời Tây Bắc mộng mơ. “Người đi Châu Mộc chiều sương ấy.Có thấy hồn lau nẻo bến bờ”“Có nhớ dáng người dáng người trên độc mộc. Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa”.Tây Bắc mộng mơKhông gianphủ một “chiều sương”huyền thoại“Hồn lau”- linh hồncủa tạo vật.“hoa đong đưa”làm duyêntrên mặt nước.Con người bảng lảng trong mànsương của nỗi nhớ.Chỉ có sự trong vắt của thơ mộng và bình yên với cảm hứng lãng mạn thuần khiết.Chiến tranh dường như tạm thời vắng mặttrong khoảnh khắc hiếm có này.III. Nhớ về người lính Tây Tiến gian khổ mà hào hùng, lãng mạn.1. Hình dáng bề ngoài và tâm hồn bên trong.Hình dáng bề ngoàiKhông mọc tócXanh màu láSốt rét“Tây Tiến đoàn binh không mọc tócQuân xanh màu lá dữ oai hùm.”Cái tột cùng của người lính“dữ oai hùm”.Cái tột cùng của bệnh tật“không mọc tóc”Khí phách đè bẹp bệnh tật.Tâm hồn bên trong.“Mắt trừng gửi mộng qua biên giới.Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”.“Mộng rớt” hay“lãng mạn”?2. Tư thế lên đường vì lí tưởng và sự hi sinh của họ.“Rải rác biên cương mồ viễn xứChiến trường đi chẳng tiếc đời xanháo bào thay chiếu anh về đất.Sông Mã gầm lên khúc độc hành”.Cả bốn câu thơ đều nói về cái chếtNhưng “không câu nào giống câu nào”C1 cái chếtbiểu hiện qua“nấm mồ” C2 vang thànhlời thề“sông núi” C3 về với “đất mẹ”trong sựthanh thảncủa ngườilàm tròn nghĩa vụ C4“khép lại”cái chếtbằng sự tiễn đưacủa sông Mã Bi trángTổng kết1.Về nội dung.Qua việc thể hiện nỗi nhớ về đồng đội thân yêu, nhà thơ đã ca ngợi vẻ đẹp bi tráng, lãng mạn, kiêu hùng của người lính Tây Tiến trong kháng chiến chống Pháp.2.Về nghệ thuật.* Nghệ thuật tạo hình đặc sắc* âm điệu da diết* Kết cấu ngôn ngữ mới mẻ* CHLM+BPBT tài tình“ Gần 60 mươi năm đã trôi qua, mặc dù có những lúc phải chịu sự đánh giá khát khe, nhưng đến nay, “Tây Tiến” đã trở về đúng với vị trí xứng đáng và tích cực của nó: một trong những bài thơ hay nhất của thơ ca kháng chiến chống Pháp” (GS.Hà Minh Đức).